Κυκλοφόρησε στα τέλη του 2102 από τις εκδόσεις
"Κέδρος" το ιστορικό μυθιστόρημα της δημοσιογράφου από την Αλεξανδρούπολη Σωτηρίας Μαραγκοζακάκη με τίτλο "Ο
Υπατος της Σμύρνης". Μέσα στις 413 σελίδες η συγγραφέας αναπλάθει την εποχή που φτάνει μέχρι την πτώση της Σμύρνης, τον Αύγουστο του 2012. Κεντρικό πρόσωπο μια ιστορική προωπικότητα ο Αριστείδης Στεργιάδης, προσωπικός φίλος του Ελευθέριου Βενιζέλου και που με εντολή του ορίζεται ως αρμοστής της Σμύρνης. Ενώ έγινε δεκτός με ενθουσιασμό όταν έφτασε στην Σμύρνη έφυγε με κατάρες μία μέρα πριν μπει ο τουρκικός στρατός στην Σμύρνη. Η συγγραφέας στηρίζει το εγχείρημα της στην πολυετή έρευνα που έκανε τόσο γύρω από το πρόσωπο όσο και γύρω από την εποχή. Εννιά άνθρωποι διαφορετικής τάξης, εθνότητας μορφωτικού επιπέδου και πολιτικών πεποιθήσεων εξιστορούν την κατάσταση στην Σμύρνη αλλά και καταθέτουν την δικιά τους γνώμη γύρω από τον Στεργιάδη. Ήρωας ή προδότης, εκσυγχρονιστής που ήθελε να συγκρουστεί με τα παλιά τζάκια της Σμύρνης, ακόμη και με την πανίσχυρη Εκκλησία, άνθρωπος που μπορούσε να καταλάβει το πολιτικό γίγνεσθαι, ή ένας ψυχρός τεχνοκράτης της εξουσίας;Μέσα στην δίνη των γεγονότων, από τον παράδεισο της απελεύθερωσης μέχρι την απόλυτη καταστροφή της Σμύρνης αναμφίβολα δεν μπορεί να δει κανείς τον Στεργιάδη ως έναν μοναχικό υπηρέτη της πολιτικής του Βενιζέλου. Εξ αντικειμένου τίθεται και από την συγγραφέα το ορθό η μη της πολιτικής που ακολουθήθηκε. Ο Στεργιάδης εκ του αποτελέσματος κρινόμενος περνά στους ηττημένους της ιστορίας. Η τελική απολογία του, στα στερνά του βιβλίου ελάχιστο έλεος του προσφέρει. Ίσως η αλήθεια βρίσκεται σ' αυτά που λέει ο κομμουνιστής ένας από τα 9 πρόσωπα που αφηγείται την ιστορία "Έτσι είναι πάντως, σύντροφε, η ιστορία με την Μικρασία και το μεγάλο δράμα της. Τι ήμασταν; Μια αδύναμη αγροτική οικονομία ενός μικρού καινούργιου κράτους, που εξαντλήσε ως το τελευταίο ψίχουλο τους πόρους του σε μια τυχοδιωκτική εκστρατεία, σε μια ουτοπία πες το αν θες καλύτερα" Ίσως τελικά το Ιώνιο Πανεπιστήμιο έργο του Στεργιάδη, που δεν λειτούργησε ποτέ λόγω της πτώσης της Σμύρνης, παρόλο που είχε τις καλύτερες δυνατές προύποθέσεις, με διευθυντή του τον μεγάλο μαθηματικό Καραθεοδωρή, να συμβολίζει το ανεκπλήρωτο της ιστορίας. Η συγγραφέας σκύβει με σεβασμό πάνω στην ιστορία και αυτό είναι ένα από τα πλέον σημαντικά προτερήματα αυτού του ιστορικού μυσθιστορήματος. Θα μπορούσε να ήταν και ένα ιστορικό ρεπορτάζ, γιατί αναμφίβολα φαίνεται η ενδελεχής ερευνητική δουλειά της συγγραφέως. Άλλωστε θέλει τόλμη για να καταπιαστεί κάποιος με τρόπο νηφάλιο και κόντρα στο κυρίαρχο αίσθημα, με θέμα που αφορά στην Σμύρνη και μάλιστα με την πιο αμφιλεγόμενη προσωπικότητα της. Γιατί η καταστροφή της Σμύρνης έχει περάσει στο συλλογικό υποσυνείδητο σαν την μεγαλύτερη ήττα που γνώρισε ποτέ η χώρα στην νεώτερη ιστορίας της. Η Σωτηρία Μαραγκοζάκη καταφέρνει να δώσει μια πλήρη εικόνα μιας εποχής με λίγα λόγια να τιθασσεύσει το υλικό της και καταφέρνει επίσης σε μεγάλο βαθμό να μην παρασυρθεί από το πλούσιο υλικό της. Γιατί αναμφίβολα οι πληροφορίες που γίνονται γνωστές στον μέσο αναγνώστη είναι σημαντικές και ιδιαίτερα χρήσιμες για να γίνει κατανοητό και συνολικό πλαίσιο ζωής της πολυεθνοτικής και ακμάζουσας Σμύρνης. Η Σωτηρία Μαραγκοζάκη εργάστηκε με επιμονή και υπομονή ώστε να μπορέσει να μας δώσει μετά από χρόνια δουλειάς το συγκεκριμένο ιστορικό μυθιστόρημα και όπως σημειώνει η ίδια στον πρόλογο της " το βιβλίο αυτό ίσως μπορεί να βάλει ένα λιθαράκι στο μεγάλο, το απέραντο, το αενάως ανολοκλήρωτο μωσαϊκό της αλήθειας, της δικής μας των άλλων, όλων μας". Αυτό το καταφέρνει
ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΣΑΚΕΛΛΙΩΝ
1 σχόλιο:
Ένα οδοιπορικό λόγου όπου παιδιά, μεγάλοι, αγράμματοι και εγγράμματοι, δημοσιογράφοι, με τα βιώματα, τις παρατηρήσεις ,τις συνομιλίες, με την τεχνική της μικροϊστορίας, της παρείσφρησης της ιδιοτέλειας, της κακότητας όπως αυτή εκπηγάζει λόγω της βιαιότητας που επικρατεί στην πολύπαθη περιοχή της Σμύρνης, με την τεχνική της ημερολογιακής, εν μέρει, γραφής, δείχνει ένα πολυσυζητημένο πρόσωπο, τον Αριστείδη Στεργιάδη!
Πώς επιχειρείς να καταπιαστείς με ένα πρόσωπο πολιτικό, ιστορικό, αμφιλεγόμενο, με εκείνον που απασχόλησε την κοινή γνώμη, χάρη σε μια εξέχουσα θέση, εξαιτίας όμως του ιδιαίτερου, του χαρακτήρα του; Πώς ξαναμαζεύεις τα κομμάτια του μεγάλου παζλ, μετά από ένα σχεδόν αιώνα; Αυτό κάνει η συγγραφέας Σωτηρία Μαραγκοζάκη στο βιβλίο «Ο ΥΠΑΤΟΣ ΤΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ». Όχι βεβαίως για να αποκαταστήσει το όνομα του Αριστείδη Στεργιάδη, αλλά για να προκαλέσει τον αναγνώστη και να τον προσκαλέσει σε ένα ταξίδι μνήμης, δίνοντάς του την ευκαιρία και τη δυνατότητα να αποδράσει προς το χώρο εκείνο, όπου οι δύσκολες ιστορικοπολιτικές καταστάσεις υπαγόρευαν, άλλοτε άθελα και άλλοτε ηθελημένα, συμπεριφορές, ακατανόητες, ανάρμοστες, εγωιστικές, εξωφρενικές, περίεργες, συμπεριφορές που ενώ γλύκαιναν τον αγέρα, έβγαζαν κι ένα φαρμακερό κεντρί που κένταγε μέχρι μέσα τις πονεμένες καρδιές, κι ας ήταν των απλών πολιτών ως εκείνους των ανώτερων στρωμάτων της πολιτικής ή της εκκλησιαστικής εξουσίας, συμπεριφορές που στο κύλισμα του χρόνου σε καλούν ξανά και ξανά σε μια εκτεταμένη, πληρέστερη μελέτη για να τις ερμηνεύσεις, ίσως διαφορετικά, καθώς πολλά ερωτήματα για πρόσωπα και πράγματα παραμένουν αναπάντητα.
Η πολυτάραχη περίοδος 1919-1922 απασχόλησε πολλούς πολιτικούς, ερευνητές, ιστοριοδίφες, ιστορικούς, λογοτέχνες αλλά η προσωπικότητα του Αριστείδη Στεργιάδη, μας έγινε γνωστή ως αμφιλεγόμενη επί τα χείρω. Ποια είναι η άλλη πλευρά του αμφι…, ασχέτως αν την απορρίπτουμε ή την αποδεχόμαστε; Με τη φωνή πολλών προσώπων, η συγγραφέας θα πατήσει στέρεα στα ιστορικά γεγονότα, θα τα εμπλουτίσει με μαρτυρίες προκειμένου ο αναγνώστης να καταλήξει στα δικά του συμπεράσματα. Ένα εύρημα, μια τεχνική γραφής που δε βιάζει τη σκέψη, αλλά γεμίζει τη φαρέτρα μας με πλείστες όσες πληροφορίες, που εκμαιεύουμε και από τα πλασματικά περιστατικά. Οι πλασματικοί χαρακτήρες γεμίζουν τα κενά της πραγματικότητας και τη φωτίζουν σε σημείο που αίρεται η ιστορία και στρέφεται το περιεχόμενο του βιβλίου στη λογοτεχνία.
Η εναλλαγή προσώπων και καταστάσεων σε συνάφεια με την κατάλληλη για την περίσταση γλωσσική επινόηση, θα ακυρώσει το μονότονο και αποκρουστικό ύφος σε όφελος ενός πεζογραφήματος ποιότητας μέσα από μια πολυεπίπεδη γραφή. Το ύφος, η γλώσσα, ο στοχασμός, η ανάπλαση βιωμάτων, ο ενδόμυχος συλλογισμός και προπαντός η έκπληξη που μας επιφυλάσσει η συγγραφέας να διατρέξουμε τριακόσιες ογδόντα επτά σελίδες για να φτάσουμε σε ένα αφηγηματικό παραλήρημα του ίδιου του Ύπατου Αρμοστή και εκεί να ακούσουμε όλα όσα περιμέναμε ν’ ακούσουμε κάθε φορά που γυρίζαμε σελίδα, μας αποζημιώνουν για τον χρόνο που διαθέσαμε να διαβάσουμε το βιβλίο! Εκείνο, αναγνώστη μου, που έχει σημασία είναι η πεμπτουσία του λόγου της Σωτηρίας Μαραγκοζάκη, πως τα πράγματα είναι έτσι κι αλλιώς! Πριν τα ασπαστείς, μελέτησέ τα!
Άννα Δεληγιάννη-Τσιουλπά
Δημοσίευση σχολίου