Τέλος των πάντων

ΔΙΗΓΗΜΑ

ΤΗΣ ΕΥΓΕΝΙΑΣ ΚΡΙΤΣΕΦΣΚΑΓΙΑ

«…ανέβηκε πάνω από το πάπλωμα των σλαβικών σύννεφων», σκίτσο του Δημήτρη Πετσετίδη

Ο Αντρέι το ήξερε εδώ κι ένα μήνα. Το τέλος πλησίαζε αναπόφευκτο, αναπότρεπτο και οριστικό. Ο κόσμος του δεν θα υπάρχει πια, ούτε όπως τον γνώριζε εκείνος, ούτε όπως τον γνώρισε ο παππούς του, αλλά ούτε και όπως τον περιέγραφαν οι αρχαίοι περιηγητές. Βγαίνοντας από το εργαστήριο, χαμογέλασε: λες να βγει τελικά αληθινό το ημερολόγιο των Μάγια; Ο μαύρος, χωρίς αστέρια, θαμπός ουρανός της Μόσχας τού φάνηκε σαν ένα τεράστιο χωνί, έτοιμο να ρουφήξει τα πάντα.

Δεν μοιράστηκε τη γνώση του με κανέναν άλλο – ούτε με φίλους του, ούτε καν με συναδέλφους, και μόνο η μάνα κάτι υποψιαζόταν, βλέποντάς τον τις νύχτες να καπνίζει στην κουζίνα. Τί να της έλεγε όμως; Ότι σε λίγο όλα αυτά τριγύρω θα πάψουν να έχουν σημασία; Του μαγείρευε τα αγαπημένα του φαγητά, αλλά στη σκέψη του τέλους χανόταν ακόμα και η γεύση, που λογικά θα ήταν η τελευταία που αποχαιρετάει κάποιος όταν «φεύγει».

Στην αρχή τον κυρίεψε η σύγχυση: γι’ αυτό το ταξίδι δεν χρειαζόταν βαλίτσα, έπρεπε να τακτοποιήσει στην αρχή τις σκέψεις του, και μετά τις υποχρεώσεις. Αν και η συγχώρεση λίγο πριν το τέλος δεν έχει καμιά αξία, γι’ αυτό και δεν πίστεψε ποτέ στην τελευταία μετάληψη.

Δεν πήγε στην εκκλησία, έπρεπε να πάρει την άφεση αμαρτιών εδώ και τώρα, πριν διαδοθεί το νέο και ο κόσμος μαλακώσει από λύπη και φόβο. Να πάρει συγχώρεση όχι από έναν άγνωστο, αλλά ονομαστικά από όλους, όσους αδίκησε ή πρόσβαλε, έστω και άθελά του, έστω και λόγω ανωτέρας βίας. Η συγχώρεση που δίνεται σε συνθήκες «τέλους των πάντων» δεν κάνει τη διαφορά στη ζυγαριά του Κυρίου.

Η ζωή του για μια στιγμή απέκτησε νόημα. Η απότομη αλλαγή στην αρχή ξάφνιασε το περιβάλλον του, αλλά δεν το έβαλε σε σκέψεις. Κι έτσι οι μικροί κόσμοι των ανθρώπων του φωτίστηκαν, έστω και την τελευταία στιγμή πριν το τέλος.

Όταν η Μόσχα ντύθηκε χριστουγεννιάτικα, αποφάσισε να κάνει κάθε μέρα κι από έναν μακρινό περίπατο για να αποχαιρετήσει ένα-ένα τα κομμάτια της, με την ελπίδα ότι η μνήμη τουλάχιστον είναι αιώνια. Ότι θα πάρει μαζί του τις αγαπημένες του εικόνες εκεί που θα πάει, εκεί που πάνε όλοι τέλος πάντων! (Για πρώτη φορά αυτός ο συνδυασμός λέξεων απέκτησε άλλη διάσταση και ήχησε σαν πένθιμη καμπάνα στ’ αφτιά του).

Λένε, ότι η γνώση του θανάτου σε κάνει αν όχι σοφό, τουλάχιστον φιλόσοφο. Τίποτα απ’ όλα αυτά. Τον Αντρέι τον έκανε ρακοσυλλέκτη. Προσπαθούσε να μαζέψει και την τελευταία λεπτομέρεια, το τελευταίο απόκομμα της καθημερινής εφημερίδας της ύπαρξής του. Μόλις τα έδεσε κουτσά στραβά σε έναν τόμο και αρίθμησε τις σελίδες, τις σκόρπισε και πάλι: σε ποιον εξάλλου να τα άφηνε παρακαταθήκη;

Δεν μπορεί, ο Μάγια που επινόησε το ημερολόγιο ήταν σίγουρα Ρώσος, αλλιώς γιατί τοποθέτησε τη συντέλεια του κόσμου στις ημέρες των Χριστουγέννων; Κάθε Ρώσος τέτοιες μέρες έτσι κι αλλιώς ζει την προσωπική του συντέλεια: δεν είναι τυχαίο, ότι το πρώτο χριστουγεννιάτικο παραμύθι που διαβάζει σαν παιδί είναι Το κοριτσάκι με τα σπίρτα.

Η Κόκκινη πλατεία στολίστηκε για τις σχολικές διακοπές: στη μέση τοποθέτησαν ένα γιγάντιο παγοδρόμιο, και η είσοδός του, που θύμιζε το άνοιγμα του αντίσκηνου ενός πλανόδιου τσίρκου, ήταν ακριβώς απέναντι από την είσοδο του Μαυσωλείου του Λένιν. Ωστόσο, η ουρά «για τον Λένιν» ήταν εμφανώς μεγαλύτερη από εκείνη για το πεντάλεπτο πατινάζ.

Τι γύρευαν στα σκοτεινά βάθη του γρανιτένιου τάφου όλοι αυτοί οι άνθρωποι με τα παιδιά τους τις ημέρες των Χριστουγέννων; Ποιες απαντήσεις; Τι αντιπροσώπευε γι’ αυτούς ο άνθρωπος στο κρυστάλλινό του φέρετρο, και τι ζητούσαν απ’ αυτόν: τις εξηγήσεις ή τη συγχώρεση;

Οι μοσχοβίτες είχαν ήδη μια φορά προετοιμαστεί για τα καλά για τη συντέλεια του κόσμου, το έτος 1492, όπου οι ερμηνευτές της Βίβλου τοποθέτησαν την καταστροφή. «Αυτή η θλιβερή σκέψη, έγραφε ο Ρώσος ιστορικός, κυριαρχούσε στις διαθέσεις όλων, κάνοντας τους ανθρώπους αδιάφορους για τη δόξα και το καλό της πατρίδας, μια και όλοι πίστευαν, ότι σε λίγο όλα θα τελειώσουν...».

Το τέλος το 1492 δεν ήρθε για τους Ρώσους, ήρθε όμως για τους Μάγια, με την ανακάλυψη της Αμερικής από τον Κολόμβο.

Τις ημέρες των Χριστουγέννων προσπάθησε να μετατρέψει σε γιορτινό ξεφάντωμα ο Πέτρος ο Μεγάλος, θέτοντας τέλος στη χρονολόγηση από Κτήσεως κόσμου και επιβάλλοντας τη δυτική χρονολόγηση, «όπως η Ευρώπη», προκαλώντας την αντίδραση των Ρώσων, οι οποίοι επέμεναν να βλέπουν τις ημέρες αυτές σαν ημέρες κάθαρσης και απολογισμού, προσδοκώντας στην αιώνια ζωή.

Ο Αντρέι σκέφτηκε, ότι στην πραγματικότητα οι άνθρωποι φοβούνται την αιωνιότητα, γι’ αυτό και οριοθετούν ακόμα και την ύπαρξη του ίδιου του κόσμου. Η γνώση τού τέλους απαλλάσσει από πολλούς μπελάδες.

Όχι, καλά έκανε και σκόρπισε τις «σελίδες της ζωής του». Εκεί που θα πάει δε θα τον κρίνουν μόνο γι’ αυτά που έκανε, αλλά κυρίως γι’ αυτά που δεν έκανε. Και δεν έκανε πολλά. Ακόμα κι όταν έμαθε για το τέλος, βιάστηκε να σώσει μόνο την υστεροφημία του.

Το τέλος πλησίαζε. Το ένοιωθε στο σώμα, στην καρδιά και στην ψυχή του. Θα το καταλάβαινε και χωρίς τους Μάγια, μόνο κοιτώντας τον θαμπό, χωρίς αστέρια μοσχοβίτικο ουρανό.

Αλλά δεν ήθελε να είναι αυτό το τελευταίο πράγμα που έβλεπε. Ήθελε να πεθάνει με ήλιο, μέσα στα χρώματα, χωρίς να καταπλακώνεται η καρδιά του, να φύγει, χωρίς να αποχαιρετήσει κανέναν, και χωρίς να ζήσει όλον αυτόν το ορυμαγδό που συνοδεύει το θάνατο.

Το αεροπλάνο που κατευθυνόταν νοτιοδυτικά πέταξε νωρίς το πρωί. Ανέβηκε πάνω από το πυκνό πάπλωμα των σλαβικών σύννεφων, πάνω από τις ομίχλες των Καρπαθίων, και το Σύμπαν έξω από το φινιστρίνι βάφτηκε με το απαστράπτον μπλε. Ο ήλιος άναψε στις παγωμένες κορυφές των Άλπεων μυριάδες μικροσκοπικά φωτάκια, και στην υψηλότερη όλων, σαν άστρο στο χριστουγεννιάτικο δέντρο, σκορπούσε τις ακτίνες ένα λευκό σκουφάκι αιώνιου χιονιού.

Το μήνυμα ήταν τόσο ξεκάθαρο, τόσο χαρμόσυνο, που ο Αντρέι άρχισε να γελάει.

***

Όταν το αεροπλάνο προσγειώθηκε στη Βαρκελώνη, το πρώτο που το υποδέχθηκε στο αεροδρόμιο ήταν το ασθενοφόρο, για να παραλάβει έναν από τους επιβάτες, που απεβίωσε στη διάρκεια της πτήσης. Ο γιατρός χαιρέτησε τον κυβερνήτη, που βγήκε από το πιλοτήριο για να υπογράψει τα απαραίτητα έγγραφα. Βάζοντας την ημερομηνία, 1/1/2013, είπε:

-Για φαντάσου, για κάποιον πράγματι ήρθε το τέλος του κόσμου...