Η κριτική και η θεωρία της

Αφιέρωμα

Επιμέλεια: Κώστας Βούλγαρης, Στέφανος Ροζάνης

Η ανάγκη να μιλήσουμε τη γλώσσα της κριτικής, τη γλώσσα της θεωρίας, μέσα στην κρίση

Υπάρχει κριτική που να μην εδράζεται στη θεωρία, που να μη χρησιμοποιεί θεωρητικά εργαλεία, που να μην αποτελεί το πεδίο επιβεβαίωσης της χρησιμότητας ή της αστοχίας, ενός ή περισσότερων θεωρητικών σχημάτων; Υπάρχει θεωρία που να μην ασκεί κριτική, σε άλλες θεωρίες, σε φαινόμενα, σε πραγματικότητες, σε άλλες κριτικές στάσεις; Να μια πρώτη αφετηρία για αυτό το αφιέρωμα, που θα κυλήσει για αρκετές εβδομάδες στις σελίδες μας.

Τα πράγματα βέβαια είναι πολύ πιο συγκεκριμένα: μιλάμε για κριτική των τεχνών (κριτική λογοτεχνίας, μουσικής, θεάτρου, κινηματογράφου κλπ), αλλά και για κριτική των ιδεών, για πολιτική κριτική, για κριτική των οικονομικών αντιλήψεων, για φιλοσοφική κριτική.

Το κάθε ένα από αυτά τα επιστημονικά πεδία έχει τα δικά του εργαλεία, τον δικό του θεωρητικό λόγο, την αυτάρκειά του, αλλά έχει και ανοικτούς τους διαύλους επικοινωνίας με τα άλλα πεδία, και έτσι προκύπτουν οι οσμώσεις, οι αντιστοιχήσεις, οι αναλογίες, οι γόνιμες και ρηξικέλευθες συναρθρώσεις, οι σπινθήρες που πυροδοτούν εκείνες τις θαυμαστές επιταχύνσεις της σκέψης, αλλά, κάποτε, και του ιστορικού χρόνου.

Γιατί, παρά τα αντιθέτως θρυλούμενα, εν γένει η κριτική και η θεωρία έχουν ανοικτούς διαύλους με την πραγματικότητα, και όταν αυτή η πραγματικότητα ταυτίζεται με την κρίση, η κριτική και η θεωρία (της) –ορθότερα, οι θεωρίες (της)-, είναι τελικά τρόποι, αν όχι να μιλήσει κανείς για την κρίση, σίγουρα για να υπάρξει και να οριστεί μέσα στην κρίση, να μιλήσει μέσα στην κρίση.

Με αυτή την έννοια, η συζήτηση καταλήγει να είναι μια συζήτηση για την κριτική και τη θεωρία μέσα στην εποχή μας, στην εποχή της κρίσης. Με στόχο και διακύβευμα: να μιλήσουμε τη γλώσσα της κριτικής, τη γλώσσα της θεωρίας, μέσα στην κρίση.