Χόρχε Σεμπρούν

Αντίο, φίλε

Του Βασίλη ΒΑΣΙΛΙΚΟΥ

Βασίλης Βασιλικός, Κώστας Γαβράς, Χόρχε Σεμπρούν: 1969, φεστιβάλ Καννών, συνέντευξη τύπου για το «Ζ» 

Έφυγε λοιπόν για το μεγάλο ταξίδι ο συγγραφέας του ομώνυμου βιβλίου. Γι' αυτό συγκεκριμένα το βιβλίο, ο Γκεόργκ Λούκατς μού έλεγε στη Βουδαπέστη το 1971, λίγους μήνες πριν φύγει κι αυτός, ότι είχε γράψει πολλά κείμενα που δεν μπορούσε να τα δημοσιεύσει, καθότι ο Σεμπρούν, για τις ανατολικές χώρες, θεωρούνταν "τροτσκιστής". Το "Μεγάλο Ταξίδι", κάτι σαν το "Μαουτχάουζεν" το δικού μας Καμπανέλλη, ο Σεμπρούν το έγραψε μη έχοντας να κάνει τίποτε άλλο επί μήνες, καθώς κρυβόταν σ' ένα υπόγειο στη Μαδρίτη, όντας ηγετικό στέλεχος του ΚΚ Ισπανίας.

Με άλλους τέσσερις, οργάνωσαν την πρώτη μεγάλη φοιτητική εξέγερση, ένα είδος δικού μας Πολυτεχνείου, το 1963, ενάντια στο φασιστικό καθεστώς του Φράνκο. Όταν τον γνώρισα, με αφορμή το σενάριο του "Ζ" που θα έγραφε, από μια πρώτη πρόχειρη μετάφραση στα γαλλικά, πριν ακόμη εκδοθεί σε βιβλίο, μου είπε πως οι εξεγέρσεις γίνονται από δύο έως πέντε το πολύ ορκισμένα άτομα. Κάτι που είχα την ευκαιρία να το διαπιστώσω μετά από χρόνια, τον Νοέμβρη του '73 στη χώρα μας...

Κατόπιν, ο Σεμπρούν διαφώνησε με τον Καρίγιο, τον ηγέτη του παράνομου ΚΚ της Ισπανίας που έδρευε στη Μόσχα, χωρίς ωστόσο να έχει διασπαστεί το κόμμα σε Εσωτερικού και Εξωτερικού, τον διέγραψαν, κι αυτός έγραψε τότε το σενάριο της ταινίας "Ο πόλεμος τέλειωσε" του Αλαίν Ρενέ.

Βαθιά πολιτικοποιημένος, έβαλε στο "Ζ" όλη την αντιδικτατορική του εμπειρία, που την μπόλιασε έξυπνα καμουφλαρισμένα με τον γαλλικό τον Μάη του '68.

Το πρώτο μυθιστόρημά του κυκλοφόρησε λίγο μετά. "Ο δεύτερος θάνατος του Ραμόν Μερκαντέρ", όπου οι εκατό και πάνω σελίδες που παρωδεί τον Προυστ, και μέσω αυτού τη μεγαλοαστική τάξη της θετής πατρίδας του, μου μένουν μετά από τόσα χρόνια αλησμόνητες.

Σιγά-σιγά, η "δεξιά" τον οικειοποιήθηκε, αλλά δεν μπόρεσε να τον εξαγοράσει. Σφοδρός αντισοβιετικός σε όλη την κατοπινή του πορεία, ποτέ δεν έπαψε να είναι ένας πραγματικός αριστερός. Διαφωνούσα συχνά με τις επιλογές του, αλλά εκείνο που με κρατούσε κοντά του ήταν η ευστροφία του...

Έγραφε μόνο στα γαλλικά. Και η Γαλλία, με τη μακραίωνη παράδοση να οικειοποιείται τους "γαλλόφωνους", τον τίμησε με το παραπάνω. Πρώτη φορά που επέστρεψε στην Ισπανία, ήταν σαν υπουργός Πολιτισμού, επί Γκονζάλες. Για τρία χρόνια. Και μετά ξανάγινε Γάλλος.

Ο "Γιώργος", όπως τον αποκαλούσαμε με τον Γαβρά, υπήρξε ωραίος άντρας, με πολλές περιστασιακές μικροπεριπέτειες, κυρίως με σκανδιναβέζες, αλλά για πενήντα χρόνια παρέμενε πιστός στην Κολέτ, τη γυναίκα του, ώσπου εκείνη έφυγε πρώτη για το μεγάλο ταξίδι.

Τώρα θα τη συνάντησε στο Επέκεινα. Καθώς και τον Λούκατς, που τα χειρόγραφά του γι' αυτόν τα έφαγε η μαρμάγκα, και στη σημερινή "φιλελεύθερη" Ουγγαρία είναι σαν να μην υπήρξε ποτέ.

Αντίο, φίλε...