Αθλητισμός και κοινωνία

ΤΟΥ ΜΑΝΩΛΗ ΧΟΥΜΕΡΙΑΝΟΥ

ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΛΦΑΤΗΣ, Αθλητική και κοινωνική ιστορία του Τηλυκράτη Λευκάδος 1927-1987. Συνέχειες και ασυνέχειες, σελ. 15

Αναστάσιος Καλιακάτσος- Στο ποτάμι

Ήδη από το δεύτερο μισό του 19^ου αιώνα, στην Ελλάδα αναπτύσσονται διεργασίες συγκρότησης και ίδρυσης αθλητικών σωματείων. Πολύ γρήγορα, κυρίως από την περίοδο του Μεσοπολέμου και μετά, τα αθλητικά σωματεία αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ευρύτερης κοινωνικής ζωής. Ωστόσο, η διερεύνηση καίριων ζητημάτων τα οποία αφορούν τη λειτουργία των αθλητικών σωματείων και τις διαδικασίες συμμετοχής των ανθρώπων σε αυτά, για πολλά χρόνια, κατείχε περιθωριακή θέση στους ερευνητικούς προσανατολισμούς των κοινωνικών επιστημών. Το ενδιαφέρον για ζητήματα όπως τα προαναφερόμενα εντάθηκε σε σημαντικό βαθμό μόλις τις δυο τελευταίες δεκαετίες. Μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα εκπονήθηκαν μελέτες για την ιστορία του αθλητισμού, του ποδοσφαίρου ιδιαίτερα, καθώς και μελέτες οι οποίες στηρίζονται σε κοινωνιολογικές και ανθρωπολογικές προσεγγίσεις γύρω από ζητήματα, κυρίως, οπαδικών συμπεριφορών.

Στο πλαίσιο αυτών των νέων ερευνητικών ενδιαφερόντων εντάσσονται και κάποιες προσπάθειες διάσωσης, καταγραφής και ταξινόμησης των αρχείων αθλητικών συλλόγων.[1] Οι προσπάθειες αυτές συστήνουν ένα νέο πεδίο ερευνών, όπου, μεταξύ των άλλων, αναζητιούνται οι συναρτήσεις ανάμεσα στο αθλητικό κίνημα και ευρύτερους μετασχηματισμούς της κοινωνίας μας και οι εντάξεις των αθλητικών δραστηριοτήτων και της σχόλης σε ευρύτερα πεδία του κοινωνικού.

Ένα τέτοιο αρχείο επεξεργάζεται και αξιοποιεί με υποδειγματικό τρόπο ο Θανάσης Καλαφάτης με την εργασία του Αθλητική και κοινωνική ιστορία του Τηλυκράτη Λευκάδος 1927-1987. Συνέχειες και ασυνέχειες, η οποία εκδόθηκε σε μορφή βιβλίου-λευκώματος. Αξιοποιώντας με εύστοχο τρόπο ένα αρκετά πλούσιο ιστορικό υλικό, ο συγγραφέας παρακολουθεί και αφηγείται την ιστορία του τοπικού αθλητικού σωματείου της Λευκάδας σε μια χρονική περίοδο 60 ετών. Στο σημείο αυτό αξίζει ιδιαίτερης αναφοράς η παρουσίαση ενός σημαντικού φωτογραφικού υλικού το οποίο συνοδεύει το εγχείρημα της ιστορικής ανασύστασης της λειτουργίας του σωματείου.

Η ιστορική διαδρομή του Τηλυκράτη οριοθετείται σε τρεις περιόδους με βάση τις αλλαγές στο καταστατικό του: α) την περίοδο 1927-1951, η οποία ξεκινά με την ίδρυση του σωματείου ως Συλλόγου Εθνικής Φυσικής Αγωγής Τηλυκράτης Λευκάδος. β) Την περίοδο 1951-1974, όταν εγκρίνεται το καταστατικό του Ποδοσφαιρικού και Αθλητικού Συλλόγου Τηλυκράτης Λευκάδος, ο οποίος μετονομάζεται από το δικτατορικό καθεστώς σε Αθλητικό Σύλλογο Λευκάδος ο Φοίνικας. γ) Την περίοδο1974-1987, όταν δημιουργείται ο Αθλητικός Σύλλογος Λευκάδας ο Τηλυκράτης, ύστερα από τη συγχώνευση του προηγούμενου σωματείου με τον Νέο Τηλυκράτη.

Βασική μέριμνα του συγγραφέα είναι η ανάδειξη των αθλητικών, πολιτιστικών, κοινωνικών δραστηριοτήτων του συλλόγου και οι απηχήσεις τους στην τοπική κοινωνία. Επίσης, ο εντοπισμός των όποιων συνεχειών και ασυνεχειών σε άμεση  αλληλεξάρτηση με τις κοινωνικές και πολιτικές διεργασίες οι οποίες συμβαίνουν στο χώρο της Λευκάδας αλλά και της Ελλάδας γενικότερα.

Συγκεκριμένα, μέσα από τις σελίδες του βιβλίου ο αναγνώστης πληροφορείται το ιστορικό πλαίσιο ίδρυσης του σωματείου, τις αλλαγές του καταστατικού του και τη σημασία τους, τις αθλητικές και όχι μόνο δραστηριότητες του. Πληροφορείται επίσης, τις διεργασίες ανάδειξης διοικήσεων, τις διασπάσεις των διοικητικών σχημάτων, τις συγχωνεύσεις με άλλα τοπικά σωματεία και τους λόγους για τους οποίους γίνονται, για το προφίλ  και τις συμπεριφορές προσώπων ή ομάδων ανθρώπων οι οποίοι μετέχουν στις δραστηριότητες του σωματείου (αθλητές, μέλη, παράγοντες, φίλαθλοι). Ταυτόχρονα, ο συγγραφέας καταδεικνύει τις  σημαντικότερες πτυχές της  τοπικής κοινωνικής ιστορίας για τη συγκεκριμένη περίοδο, τις οποίες συνδέει με τις εξελίξεις στο εσωτερικό του σωματείου και τον τρόπο με τον οποίο επηρεάζουν τη διαμόρφωση των στοιχείων της ταυτότητάς του. Ενδεικτική είναι η ανάλυση της κοινωνικής στρωματογραφίας των μελών του συλλόγου κατά περιόδους, η οποία αποκαλύπτει τον παραλληλισμό της με την κοινωνική διαστρωμάτωση της πόλης. Εξίσου σημαντική είναι η περιγραφή των μορφών κοινωνικότητας του σωματείου σε διάφορες φάσεις της ιστορικής του διαδρομής (ενδοσωματειακή, διασωματειακή, ενδοαστική κοινωνικότητα), οι οποίες επιβεβαιώνουν τις στενές σχέσεις των μελών του όπως και τη σημασία της λειτουργίας του για την κοινωνία της πόλης και των όμορων περιοχών. Για παράδειγμα, οι συνεργασίες του συλλόγου με πολιτιστικά σωματεία της περιοχής για τη διοργάνωση χορών, θεατρικών παραστάσεων, διαλέξεων,  εκδρομών, και άλλων πολιτιστικών εκδηλώσεων, αποδεικνύουν τα ισχυρά ερείσματα του στην τοπική κοινωνία κυρίως σε χρονικές περιόδους όπου δεν υφίσταται κάποιο άλλο τοπικό, ανταγωνιστικό σωματείο. Στον αντίποδα, σε άλλες περιόδους, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι προσπάθειες μελών του σωματείου να αποσχισθούν και να συγκροτήσουν άλλα σωματεία. Το γεγονός αυτό καταδεικνύει τον τρόπο με τον οποίο ποδοσφαιρικές αντιπαλότητες αντανακλούν πολιτικές και χωροταξικές αντιθέσεις, αν η συγκυρία ευνοήσει μια τέτοια εξέλιξη. Μέσα από τις αντιπαλότητες του σωματείου με τοπικές ή γειτονικές ομάδες διαφαίνονται οι διεργασίες κατασκευής της ταυτότητας όσων αυτό-προσδιορίζονται  ως  φίλαθλοι του συλλόγου. Πρόκειται για διεργασίες οι οποίες μας αποκαλύπτουν τις μορφές διάταξης των φιλάθλων του σωματείου αλλά και των αντίπαλων σωματείων, τους σκοπούς αλλά και τις αξίες τους, τα χαρακτηριστικά των  μεταξύ τους σχέσεων, τις πρακτικές και τις εσωτερικές διαφοροποιήσεις τους.

Συμπερασματικά, το παρόν πόνημα αποτελεί μια πολύτιμη συνεισφορά στη μελέτη των ιστορικών, πολιτικών, κοινωνικών και πολιτισμικών διαστάσεων του αθλητικού  φαινομένου. Η αξία του έγκειται στην διεπιστημονική του οπτική, στον συνδυασμό θεωρητικών προτάσεων και αναλυτικών μεθόδων από το σύνολο σχεδόν της γκάμας των κοινωνικών επιστημών, μέσω των οποίων μας προσφέρει ένα πλούσιο πραγματολογικό και θεωρητικό υλικό.

Ο Μανώλης Χουμεριανός είναι διδάσκων Κοινωνικής Ιστορίας και Κοινωνιολογίας του Αθλητισμού στο Τμήμα Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου και ΣΕΠ στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο

---

[1]  Ακόμη και σήμερα οι καταγραφές τέτοιων αρχείων είναι ελάχιστες στη χώρα μας. Ενδεικτικά αναφέρουμε, εκτός από την εργασία του Θανάση Καλαφάτη, την εργασία του Β. Καρδάση, Κατάλογος Ιστορικού Αρχείου Ολυμπιακού Πειραιώς, δοκιμές, 1996 και την εργασία Αθλητισμός και τοπική κοινωνία. Το ιστορικό αρχείο του Έσπερου Καλλιθέας (υπεύθυνος έρευνας Ν. Κοταρίδης), Αθήνα, Επιτροπή Ερευνών Παντείου Πανεπιστημίου, 1998.