Τα πρώτα ακούσματα της μουσικής του τα είχα το 1971 στο κοινόβιο που έμενα στο Σαν Φρανσίσκο. Ο πόλεμος του Νίξον στο Βιετνάμ δεν είχε τελειώσει, όπως δεν είχαν τελειώσει και οι διαδηλώσεις κατά του πολέμου. Επίσης δεν είχε ακόμα τελειώσει η εποχή των παιδιών των λουλουδιών, όπως έλεγαν τους χίπηδες και τους ειρηνιστές τότε, ενώ στα τελευταία της ήταν η εποχή των Μπίτνικ—την επίσημη ταφόπλακα των οποίων έβαλε ο ίδιος ο Γκίνζμπεργκ στο Σάβοϊ Τίβολι του Σαν Φρανσίσκο τον Οκτώβριο του 1979, «τραγουδώντας» με το όργανό του επί μισή ώρα το μονότονο και βαρετό «Don’t smoke, Don’t smoke, Don’t smoke». Εκείνο που δεν είχε τελειώσει ακόμα αλλά αντίθετα σιγά σιγά γιγαντώνονταν ήταν το κάουντρι γουέστερν, η λαϊκή μπαλάντα της διαμαρτυρίας, τη σκυτάλη της οποίας είχαν πάρει λίγα χρόνια πριν από τον Γούντι Γκάθρι η Τζόαν Μπαέζ, ο Μπομπ Ντίλαν, ο Τομ Πάξτον και άλλοι τραγουδοποιοί, που του χρωστάνε ευγνωμοσύνη για ό,τι κατόρθωσαν.
Εκεί, στις αρχές της δεκαετίας του ’70, οι πολεμοκάπηλοι της Ουάσιγκτον και του Πενταγώνου είχαν βρει απέναντί τους ένα ισχυρό φοιτητικό και εργατικό κίνημα, απόηχος της εξέγερσης των φοιτητών του Κεντ και του Σικάγου το 1968. Η συνέχεια του αγώνα τους δόθηκε με την κατάληψη του People’s Park στο Μπέρκλεϊ και την εξέγερση στο Σαν Φρανσίσκο Στέιτ, όπου οι μπαλάντες του Γούντι Γκάθρι είχαν γίνει ο ανεπίσημος ύμνος των διαδηλωτών. Θυμάμαι άπειρες «σιτ-ιν» διαμαρτυρίες στο Σαν Φρανσίσκο, το Όκλαντ, το Μπέρκλεϊ, το Πάλο Άλτο, το Σαν Χοζέ, το Σακραμέντο όπου ερχόταν η αστυνομία να «καθαρίσει» το κέντρο της πόλης, πάρκα, δρόμους, κάμπους πανεπιστημίων, πεζοδρόμια, πλατείες κι εμείς να τραγουδάμε, ενώ γίνονταν συλλήψεις και προσαγωγές, το «This land is your land» του Γούντι Γκάθρι, το τραγούδι-σήμα κατατεθέν μιας αντιπολεμικής περιόδου που άφησε εποχή για το ριζοσπαστικό της φρόνημα. Ήταν ένα τραγούδι που μετά μπήκε κι έμεινε στα δημόσια σχολεία της Αμερικής και το έμαθαν απ’ έξω τα παιδιά.
Ο Γούντι Γκάθρι ήταν για το κάουντρι γουέστερν και τη λαϊκή μπαλάντα ό,τι ήταν ο Τζον Κολτρέιν για την τζαζ και ο Λιτλ Ρίτσαρντ για το ροκ εν ρολ. Είναι αδύνατον να φανταστεί κανείς την τζαζ, το ροκ και την κάουντρι γουέστερν χωρίς την ύπαρξη αυτών των τριών μεγάλων μουσικών μορφών. Ο τραγουδιστής και τραγουδοποιός Γούντι Γκάθρι υπήρξε το μουσικό σύμβολο των συνδικάτων, των φοιτητών, της αγροτιάς, του αντιπολεμικού κινήματος. Σφράγισε μια ολόκληρη εποχή, σχεδόν το ένα τρίτο του 20οΎ αιώνα, απ’ το 1932 έως το 1967. Η κιθάρα του —με την οποία όργωσε κυριολεκτικά όλη την Αμερική απ’ άκρη σ’ άκρη, όχι με αεροπλάνο ή αυτοκίνητο, αλλά με σιδηρόδρομο, κάρο ή με τα πόδια— έγραφε: «Η μηχανή που νικά τους φασίστες».
Κάτι ανάλογο του Γούντι Γκάθρι δεν θα έλεγα ότι είχε ποτέ η Ελλάδα. Μερικοί στίχοι του σαφώς και παραπέμπουν σε στίχους του Κώστα Βάρναλη και του Γιάννη Ρίτσου. Για παράδειγμα το τραγούδι του «This land is your land, this land’s made for you and me» θα μπορούσε να συγκριθεί με το «Αυτό το χώμα είναι δικό τους και δικό μας», ενώ υπάρχουν και στίχοι του που συγκρίνονται με τους «Μοιραίους» του Βάρναλη. Ασφαλώς ο Σαββόπουλος και η Αρλέτα έχουν καταβολές από τον Μπομπ Ντίλαν και τον Ντόνοβαν, οι οποίοι ό,τι είναι το οφείλουν στον Γούντι Γκάθρι. Αν ήθελα να «τραβήξω» λίγο τα πράγματα, θα έλεγα ότι τα τραγούδια του Γκάθρι στην Αμερική είχαν την απήχηση που είχαν στην Ελλάδα τρεις τραγουδιστές μαζί: ο Καζαντζίδης, ο Μπιθικώτσης και ο Χαλκιάς.
Ο Γούντι Γκάθρι ήταν από την Οκλαχόμα, ήταν ένας Όκι, όπως λένε περιφρονητικά οι αστοί αμερικανοί τους γελαδάρηδες της πολιτείας αυτής. Στην Ελλάδα θα ήταν το ανάλογο του Βλάχου ή του Σαρακατσάνου. Έμαθε μουσική από τύχη, όταν ένας θείος του που τον φρόντιζε του αγόρασε μια κιθάρα και τον έμαθε τα βασικά. Ο νεαρός Γούντι είχε κλίση στην κιθάρα, έγραφε όμορφα τραγούδια, τον ανακάλυψε ένας τύπος της δισκογραφικής εταιρείας RCA στο Ρέντινγκ της Καλιφόρνιας, έβγαλε τον πρώτο του δίσκο στα είκοσί του χρόνια. Έγινε αμέσως διάσημος, τα τραγούδια του γίνονταν σουξέ αλλά δεν απέκτησε αμέσως χρήμα ούτε πήραν τα μυαλά του αέρα.
Τα τραγούδια του, βιωματικά τα πρώτα χρόνια της καριέρας του, μιλούσαν για τους περιφερόμενους, εποχικούς εργάτες και αγρότες που πήγαιναν από πολιτεία σε πολιτεία σε αναζήτηση δουλειάς, μιλούσαν για το δέσιμό τους με τη γη, με το χώμα, μιλούσαν για τη σκληρή δουλειά στις φάρμες και τα ορυχεία, για τη φτώχεια, την καταφρόνια, την καταπίεση. Ήταν ένα μίγμα μπλουζ, λαϊκού και δημοτικού τραγουδιού, αλλά με στοιχεία πολιτικής αφύπνισης. Οι συντηρητικοί τον έλεγαν κομμουνιστή, αν και ο ίδιος ποτέ δεν είχε γίνει μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος Αμερικής. (Ο Γκας Χολ όμως, γενικός γραμματέας του Κόμματος για πολλές δεκαετίες, σε πολιτικές συγκεντρώσεις όπου μιλούσε, «έπαιζε» τα τραγούδια του.) Μάλιστα, για να δείξει την αντίθεσή του στις πολιτικές εντάξεις είχε πει εκείνο το έξυπνο “Left wing, chicken wing, it don’t make no difference to me” [«Αριστερή πτέρυγα, κοτόπουλου φτερούγα για μένα είναι ένα και το αυτό»]. Απλώς ήταν στο πλευρό οποιασδήποτε κοινωνικής ομάδας αγωνιζόταν για ψωμί, δικαιοσύνη, ελευθερία.
Όσο ζούσε είχε γίνει ένα είδος καλτ, ένας τροβαδούρος του οποίου οι στίχοι ήταν κεραυνοί που έδιναν ενέργεια στον πολιτικό ακτιβισμό. Τα περισσότερα από τα τραγούδια του τα είχε γράψει ο ίδιος, αλλά υπήρχαν και άλλα που τα είχε υιοθετήσει ή και αντιγράψει. Απευθύνονταν στις κοινωνικές μειονότητες, στους φτωχούς, στους κατατρεγμένους. Πέθανε σχετικά νέος, πενήντα πέντε ετών. Η μουσική του δεν έμεινε στην Αμερική. Ταξίδεψε σαν αστραπή σε όλο τον κόσμο και σήμερα οι μπαλάντες του είναι στα χείλη κάθε μεσήλικα, ψαγμένου αριστερού που ξέρει από κάουντρι.
Μετά θάνατον οι μελετητές και οι ερευνητές του τον έχουν μυθοποιήσει. Έχουν γραφτεί πολλά βιβλία κι έχουν γυριστεί πολλά ντοκιμαντέρ, μία μεγάλου μήκους ταινία και θεατρικό έργο βασισμένο στη ζωή του παίχτηκε στο Μαρίν Θίατερ Κόμπανυ του Σαν Φρανσίσκο. Τα αρχεία του ερευνώνται συνεχώς. Στην αυτοβιογραφία του Bound to Glory, μαθαίνουμε πόσο σκληρά ήταν τα παιδικά και εφηβικά του χρόνια, τις δουλειές που έκανε για να επιζήσει (λούστρος, εργάτης σε χοιροστάσιο, γκρουμ σε ξενοδοχείο, καθαριστής πτυελοδοχείων, κηπουρός, συλλέκτης σύκων, φραουλών και σταφυλιών, μαραγκός). Μαθαίνουμε για τον διαμελισμό της οικογένειάς του, αφού φαλίρισε ο πατέρας του ενώ η μητέρα του είχε υποστεί σοκ και ήταν έγκλειστη σε άσυλο από πολύ νέα. Όλα αυτά τα βιώματα και οι δοκιμασίες έχουν περάσει στα τραγούδια κι έχουν αναμιχθεί με παλιά αμερικάνικα τραγούδια του Νότου τα οποία «υιοθέτησε».
Σίγουρα το έργο του Γούντι Γκάθρι έχει επηρεάσει τη σύγχρονη σκηνή του κάουντρι σε όλες του τις εκδοχές, είτε λέγεται κάουντρι ροκ, είτε κάουντρι μπλουζ, είτε κάουντρι τζαζ, είτε μόταουν κάουντρι, με κυριότερους εκπροσώπους τον Ράι Κούτερ και τον Στιβ Ερλ—τουλάχιστον αυτοί οι δύο επικρατούσαν τη δεκαετία του ’80. Αλλά έδωσε κι ένα νέο χρώμα, ένα δυνατό σπρώξιμο στην πολιτική μπαλάντα που ακόμη διαρκεί.
Ο Ντίνος Σιώτης είναι ποιητής και εκδότης του περιοδικού (δε)κατα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου