Προμήνυμα καταιγίδας

ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΚΟΥΝΕΝΗ

ΜΕΛΙΝΑ ΧΑΡΙΤΑΤΟΥ- ΣΥΝΟΔΙΝΟΥ, Στάχτη και … Burberry: Ο Δεκέμβρης 2008 μέσα από συνθήματα, εικόνες και κείμενα, Εκδόσεις ΚΨΜ, σελ. 152

                                                            

Δύο χρόνια μετά τον πυρφόρο Δεκέμβρη του 2008, αυξάνονται και πληθύνονται οι εκδόσεις -στην πλειονότητά τους προσεγμένες και ενδιαφέρουσες- που επιχειρούν αφ’ ενός την καταγραφή των γεγονότων που συγκλόνισαν τότε τη χώρα και αφ’ ετέρου την ιχνηλάτηση της δυνατότητας μιας -σχετικά πρώιμης ακόμα, αλλά οπωσδήποτε αναγκαίας- αποτίμησής τους. Στην πλειονότητά τους οι προσπάθειες αυτές αντιμετωπίζονται με ενδιαφέρον, τόσο από τη βιβλιοκριτική όσο και από το αναγνωστικό κοινό. Το τελευταίο πηγάζει όχι μόνο από την εμβληματική ιστορικότητα αυτού καθαυτού του γεγονότος της νεανικής έκρηξης ή/και εξέγερσης -οι διαφωνίες επί του χαρακτηρισμού των γεγονότων καλώς κρατούν και σήμερα, μεταξύ αναλυτών και λοιπών ενδιαφερομένων- όσο και από τη συνειδητοποίηση πως «ο Δεκέμβρης ήταν μόνο η αρχή»: την επίγνωση δηλαδή του γεγονότος της ραγδαίας επιδείνωσης της ζοφερής πραγματικότητας που βιώνει ένα μεγάλο και συνεχώς αυξανόμενο κομμάτι του έμψυχου δυναμικού αυτής της χώρας, νεανικού και όχι μόνο, και της πιεστικής ανάγκης του τελευταίου για μια λυτρωτική, πραγματικά απελευθερωτική διέξοδο.

Το λεύκωμα της δημοσιογράφου Μελίνας Χαριτάτου- Συνοδινού αποτελεί μια ξεχωριστή κατάθεση για το κίνημα του προπέρσινου Δεκέμβρη. Πρόκειται για μια σύνθεση εικόνων και λόγου που φιλοδοξεί -και κατά τη γνώμη μου το επιτυγχάνει με υποδειγματικό τρόπο- να αναβιώσει την πραγματικότητα των κρίσιμων αυτών ημερών, ανακαλώντας τόσο τα αίτια, τις αφορμές και το γενικό της κλίμα όσο και τις στοχεύσεις της, όπως αποτυπώνονται σε φωτογραφίες από τις κινητοποιήσεις, αφίσες, συνθήματα, δημοσιογραφικές αναφορές και στοχαστικές παρεμβάσεις εντός και εκτός των συνόρων.

Επτά ενότητες αποτελούν τον ανά χείρας τόμο. Στην πρώτη, «Το χρονικό μιας εξέγερσης», βασισμένο στο σχετικό «ημερολόγιο» της Μαρίας Μπικάκη, παρατίθενται τα γεγονότα -διαδηλώσεις, συγκρούσεις, δηλώσεις κ.λπ-  από την ημέρα της δολοφονίας του Αλέξη Γρηγορόπουλου, μέχρι και τη λήξη του έτους, που θα σημάνει και το τέλος των κινητοποιήσεων. Στους «Πρωταγωνιστές του Δεκέμβρη», παρουσιάζονται τα πρόσωπα, τα θεσμικά μορφώματα και οι εξεγερμένοι, σε συνδυασμό με σχετικά άρθρα που δημοσιεύτηκαν εκείνη την περίοδο στον ημερήσιο Τύπο.  Στην «Εξέγερση», εμπλουτισμένη και αυτή από πλούσια, και κατά το μάλλον ή ήττον εμβληματική αρθρογραφία, παρουσιάζεται το ξέσπασμα των πρώτων ημερών, το τόσο απρόσμενο για πολλούς και τόσο αναπόφευκτο στην πραγματικότητα όπως εκ των υστέρων περίτρανα αποδείχτηκε (και -κατά τη γνώμη μου- μέλει να αποδειχτεί και πάλι στο εγγύς μέλλον). Ακολουθεί, με πολλαπλασιασμένες τις γραπτές καταθέσεις, «Το κατεστημένο στο στόχαστρο», που παρουσιάζει την «επίθεση στα σύμβολα της ισχύος, του πλούτου και της χειραγώγησης, αλλά και σε αυτά της απάθειας, της αποχαύνωσης και του εφησυχασμού». Στον «Δεκέμβρη στον κόσμο», μέσα από φωτογραφίες, διεθνή αρθρογραφία και παρουσίαση των κινητοποιήσεων αλληλεγγύης που έλαβαν χώρα σε πολλά σημεία του πλανήτη, αποτυπώνεται η έντονη επίδραση που άσκησε ο Δεκέμβρης στο νεολαιίστικο κίνημα άλλων χωρών, αλλά και ο τρόμος που προκάλεσε στις κυβερνήσεις τους (στη Γαλλία μάλιστα είχε και άμεσο πολιτικό αποτέλεσμα, καθώς ο θορυβημένος Σαρκοζί πήρε πίσω την απεχθή «εκπαιδευτική μεταρρύθμιση»). Στις «Δράσεις της εξέγερσης» παρουσιάζονται οι ποικιλόμορφες μορφές αντίστασης του κινήματος, από τις κλασικές συγκεντρώσεις και πορείες μέχρι τις άφθονες ευφάνταστες πολιτικές και πολιτιστικές παρεμβάσεις που χρωμάτισαν τη φυσιογνωμία και την αισθητική του κινήματος. Στην τελευταία άλλωστε είναι αφιερωμένη η έβδομη ενότητα («Η άλλη όψη της αφίσας»), με την οποία και κλείνει το βιβλίο. Ο Δεκέμβρης παρουσιάζεται εδώ σε εικαστικές δημιουργίες υψηλής αισθητικής από νέους γραφίστες, παρακινημένους από τη συγκινησιακή και συνειδησιακή φόρτιση των ημερών.

Η «δουλειά μυρμηγκιού» της Μελίνας- Χαριτάτου Συνοδινού, η οποία κατάφερε να συγκεντρώσει ένα εξαιρετικά πλούσιο υλικό, γραπτό και οπτικό, και να το συνθέσει σε ένα οιονεί έντυπο ντοκιμαντέρ, υπήρξε εξαιρετικά επιτυχής. Το «Στάχτη και ...Burrberry» αποτελεί μια κατάθεση μνήμης και ταυτόχρονα είδος κιβωτού μέσα στην οποία διαφυλάσσονται -και ως εκ τούτου διασώζονται και τίθενται στη διάθεση των ενδιαφερομένων, μελετητών ή μη- άφθονα πολύτιμα στοιχεία των γεγονότων του θερμού προπέρσινου χειμώνα. Θα ήταν παράλειψη αν δεν μνημονεύονταν και οι άφθονοι επώνυμοι και ανώνυμοι συνδημιουργοί του τόμου -ο σύμβουλος της έκδοσης Δημήτρης Γκόβας και οι φωτογράφοι, δημιουργοί αφισών, συνθηματογράφοι, αρθρογράφοι και απλοί διαδηλωτές και ενδιαφερόμενοι- χωρίς τη συμμετοχή των οποίων η εκπόνηση αυτού του λευκώματος θα ήταν αδύνατη.

Μια μικρή ένσταση που έχω αφορά στο μότο το οποίο επιλέχθηκε μάλλον άστοχα ως «είσοδος» στο βιβλίο. Πρόκειται για το γνωστό, κοινότοπο και ουδόλως συνάδον με το περιεχόμενό του, «Στις Δημοκρατίες κάθε γενιά είναι ένας νέος λαός», του Αλέξις Ντε Τοκβίλ. Τις γενιές, ως αντιφατικά και κάθε άλλο παρά συμπαγή γεννήματα ιδιαίτερων ιστορικών συνθηκών, τις συναντάμε -και αναγνωρίζουμε τα όποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους- στο ίδιο το διάβα της πολυκύμαντης συλλογικής και προσωπικής μας ζωής. Οι «δημοκρατίες», αντιθέτως, αποτελούν στις μέρες μας το πιο σύντομο, και ενίοτε ανατριχιαστικό, ανέκδοτο. Από τον ευρωπαϊκό βορρά των συντηρητικών, μέχρι το ομόδοξό τους «σοσιαλιστικό» νότο -που στη χώρα μας εκφράζεται μέσα από την πλέον δεξιά, υποτελή και αντιλαϊκή κυβέρνηση που εμφανίστηκε από τη μεταπολίτευση και δώθε, τίποτα δεν θυμίζει την έννοια της δημοκρατίας, καθώς οι αγορές και τα πολυεθνικά οικονομικά και πολιτικά υπερκέντρα ασκούν μια νέου τύπου απεχθή δικτατορία, σκληρότερη, ενίοτε, των παραδοσιακών. Αν ο Δεκέμβρης δεν έφερνε στο τραπέζι, με τον πλέον δυναμικό τρόπο, και αυτή την αλήθεια, τόσο η ιστορική του αξία όσο και η συνεισφορά του στα μελλούμενα θα ήταν απλώς ανεπαίσθητες.    

Ο Νίκος Κουνενής είναι πεζογράφος