ΔΙΑΛΟΓΟΣ
Με μεγάλη μου έκπληξη και λύπη διάβασα στο άρθρο του πεζογράφου Παναγιώτη Χατζημωϋσιάδη (Αναγνώσεις, 03/10/2010), ότι υπάρχει μια «...κοινή πεποίθηση» σχετικά με τη λογοτεχνία επιστημονικής φαντασίας, «ότι πρόκειται για μια δεύτερης διαλογής λογοτεχνία, που μπορεί να μην κατατάσσεται στο σκληρό πυρήνα της παραλογοτεχνίας, αλλά σίγουρα φλερτάρει με τα όριά της». Η απορία μου ήταν εύλογη: σε ποιά χώρα ακριβώς υπάρχει αυτή η πεποίθηση; Και ποιό ακριβώς είδος αναγνώστη (ή και λογοτέχνη) την υποστηρίζει;
Μια γρήγορη και πολύ πρόχειρη απαρίθμηση των συγγραφέων που αφιερώσαν το έργο τους σ’ αυτή τη «παραλογοτεχνία» καταρρύπτει από μόνη της την τόσο βαρύγδουπη ατάκα του Χατζημωυσιάδη: αρχής γενομένης από τον «πατέρα» του είδους, τον Ιούλιο Βερν, και φτάνοντας στον Άϊζακ Ασίμοφ. Τον Χέρμπερτ Γουέλς και τον Στανίσλαβ Λεμ (Σολάρις), τον Αλεξέι Τολστόι και τους αδερφούς Στρουγκάτσκι (το δικό τους μυθιστόρημα Πικνικ στην άκρη του δρόμου ενέπνευσε τον Αντρέι Ταρκόφσκι να γυρίσει τον περίφημό του «Στάλκερ»), τον Ρέι Μπράντμπερι (Φαρενάιτ 451) και κλασσικό του είδους, τον Αλεξάντρ Μπελόφ και πολλούς πολλούς άλλους.
«Πιθανώς να υπάρχει εδώ και μια δόση αλήθειας. Το να απομακρύνεται κανείς από αυτό που ζει, για να μιλήσει γι' αυτό που φαντάζεται ότι θα ζήσουν οι κατοπινές γενιές, δεν μπορεί να αφήσει ανεπηρέαστη τη λογοτεχνική γραφή», ισχυρίζεται ο Παναγιώτης Χατζημωϋσιάδης, αποδεικνύοντας πόσο λίγο γνωρίζει τα βιβλία επιστημονικής φαντασίας, που πολύ συχνά «κατασκευάζουν μια άλλη πραγματικότητα» μόνο και μόνο για να προειδοποιήσουν την ανθρωπότητα για τα δεινά που την περιμένουν. Έχουν την προφητική ενόραση να προβλέψουν τις συνέπειες της ανεγξέλεκτης ανάπτυξης της τεχνολογίας, πολλές φορές αγγίζοντας θέματα πριν καν τη σοβαρότητά τους αντιληφεθί η ίδια η κοινωνία. Πολλά τέτοια ζητήματα, που θέτηκαν μόλις μερικές δεκαετίες πριν –ιδίως γιατρικά, ηθικά, οικολογικά- καλούμαστε να λύσουμε σήμερα. Η απόσταση από την φαντασία ως την πραγματικότητα μειώνεται όλο και πιο συχνά. Κάποτε, με τραγικές διαστάσεις.
Κατά τον Παναγιώτη Χατζημωϋσιάδη, τα βιβλία που μιλάνε «για ρομπότ, για κλώνους, για εξωγήινους, για διαπλανητικά ταξίδια, για την κατάκτηση του διαστήματος και για την καταστροφή της γης», τον «απομακρύνουν από το εδώ και το τώρα, αποκρύπτουν από τα μάτια μου το ανθρώπινο πρόβλημα ή το μεταθέτουν σε ένα άγνωστο περιβάλλον και αντιμετωπίζουν την επιστημονική εξέλιξη ως μια αυτορυθμιζόμενη δύναμη έξω από κοινωνικούς, οικονομικούς και πολιτικούς προσδιορισμούς».
Ο Ιούλιος Βερν, κατά τη ταπεινή μας γνώμη, δεν απομάκρυνε την ανθρωπότητα από το εδώ και το τώρα: αντιθέτως, την έφερε πιο κοντά στις πιο συναρπαστικές ανακαλύψεις, μάρτυρες των οποίων γίναμε εμείς. Ηθικά προβλήματα, που προκύπτουν από την κατασκευή των κλώνων, εδώ και χρόνια δεν ανήκουν πλέον στη σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας∙ και πόσο μακρυνή είναι η εποχή, που θα αναγκαστούμε να τοποθετηθούμε απέναντι σε άλλους κόσμους, άλλους πολιτισμούς;
«Αναρωτιέμαι τι με ενδιαφέρουν όλα αυτά...»
Έλα ντε!
Θυμάμαι ένα καταπληκτικό μυθιστόρημα του Χάρι Χάρισσον – τον Αδάμαστο πλανήτη, γραμμένο στο μακρυνό 1960, όταν η λέξη «οικολογία» ήταν ακόμα παντελώς άγνωστη: ο ήρωας του βιβλίου καλείται να συμφιλιώσει τους κατοίκους ενός πλανήτη με την φύση του, που τους εκδικείται και τιμωρεί για τον πόλεμο, που της κάνουν.
Να θυμηθούμε το συναρπαστικό μυθιστόρημα του Άίζακ Ασίμοφ Το τέλος της Αιωνιότητας, γραμμένο το 1955, όταν ακόμα δεν υπήρχε ούτε G7 και μόλις ιδρύθηκε η Λέσχη Μπιλντερμπεργκ... Μιλάει για τις συνέπειες, που μπορεί να επιφέρει μια ομάδα ανθρώπων με τη δυνατότητα και το δικαίωμα να επεμβαίνουν στην ανθρώπινη ιστορία και να την κόβουν και να την ράβουν κατά δική τους βούληση...
Μήπως να θυμηθώ τα τρομερά διηγήματα, που προέβλεπαν την εποχή της Μεγάλης Μοναξιάς, την ανθρωπότητα μπροστά στις οθόνες των υπολογιστών... Εικονικοί φίλοι, οικονική οικογένεια, εικονικό σέξ...
Τα διάβαζα στη δεκαετία του ’70 – ως επιστημονική φαντασία, τα διαβάζω σήμερα – ως πραγματικές ιστορίες.
Ακόμα αναρωτιέστε, τί σας νιάζουν όλα αυτά;
Βεβαίως, περί ορέξεως και γούστου, ουδείς λόγος. Αλλά...
ΕΥΓΕΝΙΑ ΚΡΙΤΣΕΦΣΚΑΓΙΑ
Είναι ολοφάνερο πως υποστηρίζω άλλα από αυτά που μου καταλογίζονται. Αρκεί μια προσεκτική και απροκατάληπτη ανάγνωση της κριτικής μου: ό,τι αναφέρω για το βιβλίο του κ. Μανωλιού βεβαιώνει πως οι στερεότυπες αντιλήψεις που εν γνώσει μου αναπαράγω στο πρώτο μισό της κριτικής, υιοθετώντας το ρόλο του μέσου αναγνώστη-κριτικού, δεν έχουν καμία σχέση ούτε με την πραγματικότητα ούτε με όσα πιστεύω. Δε θα διακηρύξω εδώ την αξία της λογοτεχνίας της επιστημονικής φαντασίας. Το έχω ήδη κάνει στην κριτική μου, έστω και αν δεν έγινε, θέλω να πιστεύω από δική μου ευθύνη, αντιληπτό.
Με εκτίμηση
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΧΑΤΖΗΜΩΫΣΙΑΔΗΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου