Το Πανεπιστήμιο Μπέρκλεϊ και ο εξοπλισμός του Ισραήλ

Η Τζούντιθ Μπάτλερ έχει όλα αυτά τα χρόνια εμπλακεί ενεργά στον αγώνα για ειρήνη και δικαιοσύνη στο Ισραήλ και την Παλαιστίνη, τόσο μέσα από τη συγγραφή άρθρων και κριτικών δοκιμίων όσο και συμμετέχοντας σε διάφορες οργανώσεις, που προωθούν την ειρήνη και το σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην περιοχή. Αυτή την περίοδο, μάλιστα, ασχολείται ερευνητικά με τις εβραϊκές κριτικές της κρατικής βίας και τη σημασία της «ανάμνησης» στην εβραιο-παλαιστινιακή ποιητική και φιλοσοφική παράδοση. Ακολουθεί ένα μικρό απόσπασμα από μια πρόσφατη ομιλία της σε φοιτητική συνέλευση στο Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ τον περασμένο Απρίλη. Στο κείμενο, που δημοσιεύτηκε στο αμερικανικό περιοδικό The Nation στις 14 Απρίλη 2010, η Μπάτλερ ενώνει τη φωνή της με την πλειοψηφία του συλλόγου φοιτητών του Μπέρκλεϊ, υπέρ της απεμπλοκής του πανεπιστημίου από επενδύσεις σε εταιρείες όπως η General Electric και η United Technologies, οι οποίες στηρίζουν έμπρακτα την παράνομη Ισραηλινή κατοχή και τις επιθέσεις στη Γάζα. Η παρέμβαση αυτή προκάλεσε την βίαιη αντίδραση φιλοϊσραηλινών συντηρητικών κύκλων, που δεν δίστασαν να εγκαλέσουν δημόσια την αμερικανοεβραία φιλόσοφο για αντισημιτική πολιτική δράση.

Γιώργος Γιαννακόπουλος

ΤΗΣ ΤΖΟΥΝΤΙΘ ΜΠΑΤΛΕΡ

Αυτό που έμαθα ως μικρό παιδί στη συναγωγή μου, που δεν υπήρξε και κανένα άντρο ριζοσπαστικότητας, ήταν η αναγκαιότητα της δημόσιας έκφρασης εναντίον της κοινωνικής αδικίας. Διδάχθηκα να βρίσκω το θάρρος να εκφράζομαι και να τοποθετούμαι δημόσια, ακόμη και όταν κανείς κατηγορείται ότι απομακρύνεται από τον κοινό νου ή απειλείται με λογοκρισία και τιμωρία. Έμαθα ότι η μεγαλύτερη αδικία είναι η σιωπή μπροστά στην εγκληματική αδικία. Αυτή ακριβώς η παράδοση της εβραϊκής κοινωνικής ηθικής έπαιξε σημαντικό ρόλο στους αγώνες εναντίον του ναζισμού, του φασισμού και κάθε άλλης μορφής διάκρισης, καθώς και στις διαμάχες για την εδραίωση των δικαιωμάτων των προσφύγων μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Σίγουρα δεν υπάρχουν ακραιφνείς αναλογίες ανάμεσα στη σημερινή κατάσταση και τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και μεταξύ της Νότιας Αφρικής και του Ισραήλ. Σε κάθε περίπτωση, όμως, υφίστανται γενικά πλαίσια για το στοχασμό της συν-ύπαρξης, του δικαιώματος σε μια ζωή χωρίς εξωτερικές στρατιωτικές επεμβάσεις, των δικαιωμάτων των προσφύγων. Πάνω σε αυτά εδράζονται πολλοί διεθνείς νόμοι που επιτρέπουν σε εβραίους και μη-εβραίους να ζήσουν σε έναν κόσμο περισσότερο δίκαιο, όχι για το ένα ή το άλλο έθνος αλλά για κάθε πληθυσμό, ανεξαρτήτως εθνικότητας και υπηκοότητας. Εάν ορισμένοι από εμάς ελπίζουμε ότι το Ισραήλ θα συμμορφωθεί απέναντι στο διεθνές δίκαιο, είναι ακριβώς για να μπορέσουν οι λαοί να συνυπάρξουν μεταξύ τους ελεύθερα και ειρηνικά. Η απαίτηση αυτή δεν απο-νομιμοποιεί το Ισραήλ∙ τουναντίον, η ευθυγράμμιση με το διεθνές δίκαιο είναι ο καλύτερος τρόπος ώστε το Ισραήλ να αποκτήσει τη νομιμοποίηση, το σεβασμό και μια σταθερή θέση ανάμεσα στους λαούς του κόσμου.[...]
Υπάρχουν δύο εταιρείες που δεν έχουν μόνο επενδύσει στην ισραηλινή κατοχή παλαιστινιακής γης και ανθρώπων, αλλά κερδοσκοπούν από την κατοχή αυτή, που εν μέρει την συντηρούν κεφάλαια επενδεδυμένα από Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια. Πρόκειται για την General Electric και την United Technologies. Παράγουν αεροπλάνα που είναι σχεδιασμένα για βομβαρδισμούς και δολοφονίες και τα οποία, σύμφωνα με την Διεθνή Αμνηστία και την Human Rights Watch, έχουν βομβαρδίσει και δολοφονήσει αθώους πολίτες. Καλείστε να αποσύρετε τα κεφάλαια από τις δυο αυτές εταιρείες. ΔΕΝ καλείστε να αποσύρετε κεφάλαια από κάθε εταιρεία που έχει πάρε-δώσε με το Ισραήλ. Δεν καλείστε να καταφύγετε σε απόσυρση κεφαλαίων από ισραηλινές εταιρείες ή πολίτες, στη βάση της υπηκοότητας ή εθνικής τους αναφοράς. Σας ζητείται μόνο να απαιτήσετε την απόσυρση κεφαλαίων από συγκεκριμένες εταιρείες που παράγουν όπλα που σκοτώνουν αμάχους. [...]
Ας γίνει αυτή η απόσυρση κεφαλαίων αφορμή για μια περισσότερο θαρραλέα πολιτική της ηθικής επένδυσης, που θα εφαρμόζεται σε κάθε εταιρεία στην οποία επενδύει πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια. Πρόκειται για την εκκίνηση μιας αλληλουχίας την οποία επιθυμούν και οι δυο πλευρές αυτής της αντιδικίας. Το Ισραήλ δεν θα ξεχωρίζει ως έθνος που μποϋκοτάρεται – αν και πρέπει να σημειώσουμε ότι το ίδιο το Ισραήλ δεν μποϋκοτάρεται από αυτή την απόφαση (1). Αλλά ούτε και η ισραηλινή κατοχή θα εξαιρείται από τα διεθνή μέτρα και σταθμά. Εάν πιστεύετε ότι η ιστορική κατανόηση της γέννησης του Ισραήλ του προσδίδει μια ιδιαίτερη θέση στον κόσμο, τότε διαφωνείτε με εκείνους τους πρώιμους σιωνιστές, τον Martin Buber και τον Judah Magnes μεταξύ άλλων, που δεν υποστήριζαν μόνο ότι το Ισραήλ πρέπει να πορευτεί ισότιμα με τα άλλα έθνη, αλλά και ότι πρέπει να εξειδικεύσει τις αρχές της ισότητας και της κοινωνικής δικαιοσύνης στις πράξεις και τις πολιτικές του. Δεν υπάρχει τίποτε στην ιστορία του Ισραήλ και του εβραϊκού λαού που να δικαιολογεί εγκλήματα πολέμου και να απαιτεί την αναβολή της κρίσης μας για αυτά σήμερα. Έχουμε την δυνατότητα να διαφωνούμε επί μακρόν για την κατοχή, αλλά δεν νομίζω ότι θα καταφέρουμε ποτέ να δικαιολογήσουμε, από τη σκοπιά του διεθνούς δικαίου, την αποστέρηση του δικαιώματος της αυτοδιάθεσης σε εκατομμύρια ανθρώπους και την έλλειψη προστασίας έναντι της αστυνομικής, στρατιωτικής παρενόχλησης και καταστροφής. Ακόμη και έτσι, μπορούμε να κάνουμε αυτή τη συζήτηση και δεν χρειάζεται να την εξαντλήσουμε εδώ για να καταλάβουμε τη συγκεκριμένη επιλογή που έχουμε μπροστά μας. Δεν χρειάζεται να αποφασίσετε οριστικά για την κατοχή, ώστε να συμφωνήσετε ότι είναι λάθος η επένδυση σε εταιρείες που διαπράττουν εγκλήματα πολέμου, και ότι υποστηρίζοντας αυτό συμπαρατάσσεστε με τους Εβραίους, τους Μουσουλμάνους, τους Ινδουϊστές, τους Χριστιανούς και τόσους πολλούς άλλους λαούς με διαφορετικές θρησκείες και κοσμικές παραδόσεις, που πιστεύουν ότι η διεθνής διακυβέρνηση, η δικαιοσύνη και η ειρήνη απαιτούν τη συμμόρφωση με το διεθνές δίκαιο, τα ανθρώπινα δικαιώματα και την αντίσταση στα εγκλήματα πολέμου.
Δηλώνετε ότι δεν επιθυμείτε να επενδύονται τα χρήματά σας σε βόμβες, ελικόπτερα και πολεμικό υλικό που καταστρέφει αθώες ζωές. Δεν το επιθυμείτε σε αυτό το συγκείμενο και δεν το επιθυμείτε σε κανένα συγκείμενο.
Ένα μέρος του εαυτού μου θέλει να αστειευθεί. Πού θα ήταν τα ανθρώπινα δικαιώματα χωρίς τους Εβραίους! Με τη βοήθειά μας συντάχθηκαν τα δικαιώματα αυτά στη Νυρεμβέργη και για μια ακόμη φορά στην Ιερουσαλήμ∙ τι σημαίνει λοιπόν η ύπαρξη εκείνων που σας λένε ότι είναι αναλγησία προς την εβραϊκότητα η δημόσια υποστήριξη του διεθνούς δικαίου και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων; Πρόκειται για ένα ψέμα και για μια τερατώδη άποψη περί του τι σημαίνει να είναι κανείς εβραίος.
Καταισχύνει τις βαθυστόχαστες παραδόσεις κοινωνικής δικαιοσύνης που προέκυψαν από τους αγώνες ενάντια στον φασισμό και τον ρατσισμό. Διαγράφει την παράδοση του ta-ayush, της συμβίωσης, την ηθική σχέση ως προς τον μη-εβραίο που είναι η ουσία της εβραϊκής ηθικής, και εξαλείφει την αξία που αποδίδεται στη ζωή, ανεξαρτήτως θρησκείας ή φυλής. Δεν χρειάζεται να δείξει κανείς ότι ο αγώνας εναντίον αυτής της κατοχής είναι ανάλογος με εκείνον εναντίον του απαρτχάιντ, για να μάθουμε ότι κάθε αγώνας έχει τη δική του αξιοπρέπειά και τη δική του απόλυτη αξία, και ότι το κάθε είδος καταπίεσης δεν πρέπει να ταυτίζεται επακριβώς για να είναι το ίδιο εσφαλμένο. Πρέπει να σημειωθεί ότι η κατοχή και το απαρτχάιντ συνιστούν δυο διαφορετικές εκδοχές αποικιοκρατίας, αν και δεν είναι ανάγκη να κατανοήσουμε πλήρως τις παραπάνω συγκλίσεις και αποκλίσεις για να θέσουμε το ερώτημα που αντιμετωπίζουμε σήμερα.[...]
Ο αγώνας εναντίον του φόβου, στο όνομα της κοινωνικής δικαιοσύνης, είναι μέρος μιας μεγάλης και αξιοσέβαστης μη-εθνικιστικής εβραϊκής παράδοσης, που είναι αφοσιωμένη όχι μόνο στην ελευθερία του καθενός, αλλά σε όλες τις ελευθερίες μας. Ας θυμόμαστε ότι δεν υπάρχει ένας μοναδικός εβραίος, ούτε ένα μοναδικό Ισραήλ, και ότι όσοι υποστηρίζουν το αντίθετο επιδιώκουν τον εκφοβισμό ή τον περιορισμό των κριτικών σας ικανοτήτων. Ψηφίζοντας υπέρ εισέρχεστε σε μια συζήτηση που έχει ήδη αρχίσει, που έχει ιδιαίτερη σημασία για την πραγμάτωση της δικαιοσύνης και που προϋποθέτει την θαρραλέα δημόσια τοποθέτηση ενάντια στην κοινωνική αδικία, κάτι που διδάχθηκα ήδη από παιδί και πρέπει να διδασκόμαστε συνέχεια. Κατανοώ την δυσκολία αυτού του τρόπου έκφρασης. Εάν όμως αντιμάχεστε την σιωπή, παίρνοντας δημόσια θέση υπέρ του δικαίου, βρίσκεστε ήδη μέσα στον αγώνα εναντίον της καταπίεσης και υπέρ της ελευθερίας, έναν αγώνα που γνωρίζει ότι δεν υπάρχει ελευθερία του ενός χωρίς την ελευθερία όλων. Σίγουρα θα υπάρξουν εκείνοι και εκείνες που θα σας κατηγορήσουν για μίσος, αλλά ίσως οι ίδιες οι κατηγορίες είναι αυτές που ενεργοποιούν το μίσος. Δεν πρέπει να μπείτε στον κύκλο των απειλών, του φόβου και του μίσους – αυτός είναι ο διαβολικός κύκλος του ίδιου του πολέμου. Πρέπει να εγκαταλείψετε τον λόγο του πολέμου και να διεκδικήσετε το δίκαιο. Δεν θα είστε μόνοι. Θα συν-ομιλείτε με άλλους και θα βαδίζετε προς την πραγμάτωση της ειρήνης – των αρχών της μη-βίας και της συν-ύπαρξης, που μόνο αυτές μπορούν να γίνουν τα θεμέλια της ειρήνης. Παίρνοντας θέση εναντίον της στρατιωτικής καταστροφής αθώων ζωών και του εταιρικού κέρδους που εξαρτάται από αυτή την καταστροφή, θα έχετε την υποστήριξη ενός ανερχόμενου, δυναμικού κινήματος, παγκόσμιου και διαγενεακού. Θα σταθείτε μαζί μας και εμείς ασφαλώς θα σταθούμε μαζί σας.

(1) Για την ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα θέση της Μπάτλερ σχετικά με το ακαδημαϊκό και πολιτισμικό μποϋκοτάζ του ισραηλινού κράτους, που κερδίζει έδαφος και στα καθ’ ημάς, βλ. την πρόσφατη συνέντευξή της στον Udi Aloni, διαθέσιμη στο διαδικτυακό τόπο Haaretz.com (14.02.2010)