Ζώα και άνθρωποι

Νάκης Παναγιωτίδης, Σκεπτόμενος περαιτέρω II, 2020, κολλητική ταινία, κάρβουνο, παστέλ, αλουμίνιο και εποξική ρητίνη σε καμβά, 120 × 150 εκ.

Της Ανθούλας Δανιήλ*

 

ΓΚΥ ΝΤΕ ΜΩΠΑΣΑΝ, Η Δεσποινίς Κοκότα. 12 ιστορίες για την αθωότητα και την τρυφερότητα των Ζώων, μετάφραση: Μαρία Βέργου, Νικολέτα Διαμαντάκου, Ευαγγελία Μουχρίτσα, Μαρτίν Σκλάβου, εκδόσεις Ερατώ, σελ. 194

 
Η μετάφραση των δώδεκα διηγημάτων του Γκυ ντε Μωπασάν οφείλεται στην αγάπη εκείνων που τα μετάφρασαν και της επιμελήτριας Έφης Κορομηλά- εν καιρώ εγκλεισμού λόγω Covid. Όλα έχουν θέμα τους την αθωότητα και τρυφερότητα των Ζώων – με κεφαλαίο το «Ζ», επιμένει η Κορομηλά και όχι των ανθρώπων, με πεζό το «α».  Και είναι προφανέστατο το σχόλιο, του οποίου η αλήθεια θα αποδειχτεί στην πορεία. Το βιβλίο παρέχει ένα θαυμάσιο Επίμετρο και χρησιμότατες πληροφορίες, για τον συγγραφέα και το περιβάλλον του, τις αφορμήσεις και την εξέλιξή του.
Γιος του χρηματιστή  Γκυστάβ ντε Μωπασάν και της Πωρ ντε Πουτβέν, γεννήθηκε στο πύργο Μιρομενίλ της Νορμαδίας, το 1850. Ο πατέρας του είχε πρόσφατα αποκτήσει τίτλο ευγενείας και είχε έναν  ακόμη γιο, τον Ερβέ. Η οικογένεια μετακόμισε στο Παρίσι. Οι απιστίες του πατέρα έφεραν τον χωρισμό και η μητέρα με τους γιους της επιστρέφει στη Νορμανδία. Ο Γκυ μπαίνει οικότροφος σε «ένα καταθλιπτικό μοναστήρι»  όπου βασιλεύουν «οι παπάδες, η υποκρισία και η πλήξη». Μαζί με μερικούς συμμαθητές του ιδρύει «μυστική εταιρεία» για να αντιδράσουν, αλλά γίνονται αντιληπτοί και αποβάλλονται. Συνεχίζει τις σπουδές σε οικοτροφείο, στη Ρουέν. Η ανία του μεγαλώνει, παρακαλεί τη μητέρα του να πάρουν σκάφος.
Κάνει περιπάτους στην εξοχή και εκεί συναντά τους ζωγράφους Κορό και Κουρμπέ. Αρχίζει να γράφει ποιήματα υμνητικά για τη φύση, σαν να είναι παρνασσιακός ποιητής. Τον συναρπάζουν η θάλασσα και οι καταιγίδες, του αρέσει το κολύμπι. Σώζει  από πνιγμό τον Άγγλο ποιητή  Σουίμπερν κι εκείνος του χαρίζει το εκμαγείο από ένα γδαρμένο χέρι, που γίνεται η αφορμή για το πρώτο του φανταστικό διήγημα· «Το γδαρμένο χέρι» 1875. Κι ενώ είναι ακόμα μαθητής, υποβάλλει τα γραπτά του στην κρίση του οικογενειακού τους φίλου, συγγραφέα της Αισθηματικής αγωγής, Γκυστάβ Φλωμπέρ, που θα γίνει ο καθοδηγητής του για δέκα χρόνια.  
Στην αρχή, ο Γκυ, δημόσιος υπάλληλος, σε ένα περιβάλλον που τον ανιά, ξεφεύγει  με κωπηλασίες και γλέντια, παρέα με τον Μανέ και τον Ρενουάρ, κρασί και γυναίκες  ελευθερίων ηθών. Τότε, στα 27 του,  κολλάει σύφιλη.  Γίνεται φίλος με επιφανείς συγγραφείς. Ζει μια δεκαετία δημιουργική. Πεθαίνει  ο Φλωμπέρ. Από το 1880 κι έπειτα αφοσιώνεται στο διήγημα και μέσα σε δέκα χρόνια γράφει ένα τεράστιο έργο. Αποκτά χρήματα, αρχίζει ταξίδια, αγοράζει σπίτι στην εξοχή και γιοτ, κάνει κρουαζιέρα στη Μεσόγειο και θερμά λουτρά για να θεραπεύσει την ασθένειά του, η οποία καλπάζει με συνέπειες στην καρδιά και στα μάτια· έχει παραισθήσεις και σχιζοφρενικές κρίσεις. Η προσωπικότητά του κατακερματίζεται, αποπειράται να κόψει το λαιμό του, κλίνεται σε ψυχιατρική κλινική, όπου, ένα χρόνο μετά, πεθαίνει στις 2 Ιανουαρίου 1893.
Διήγημα πρώτο «Μια βεντέτα». Τόπος του διηγήματος το Μπονιφάτσιο, κρεμασμένο σε ένα απότομο βράχο σε μια ακτή της Κορσικής που ένα θαλάσσιο Στενό, σπαρμένο με Σκοπέλους, τη χωρίζει από τη Σαρδηνία. Κάτω τα ψαροκάικα. Ψηλά στο λευκό βουνό τα σπίτια, που μοιάζουν με φωλιές άγριων πουλιών. Ο Νικολά από τη Σαρδηνία σκοτώνει σ’ έναν καβγά τον Αντουάν από την Κορσική. Η μάνα του πενθεί, ενώ το σκυλί του –η «Πεταχτούλα»−  πλάι της ουρλιάζει μέρα νύχτα. Η γριά καταστρώνει σχέδιο εκδίκησης, εκπαιδεύοντας την «Πεταχτούλα», κι εκείνη πιστή στα αφεντικά της κάνει τη βεντέτα πράξη, με τρόπο άγριο και φριχτό, όπως άξιζε στον φονιά. Η βεντέτα απένειμε δικαιοσύνη. «Η γριά εκείνη τη νύχτα κοιμήθηκε καλά».
Κι ενώ ο σκύλος έκανε το χρέος του στο αφεντικό, τις γάτες στο «Ακρωτήριο Αμντίμπ», που ο συγγραφέας τις περιγράφει με τόσο θαυμασμό για τη γούνα τους, τη ζεστασιά τους, τα νύχια τους και την ουρά τους, τις μισεί. Μικρός μάλιστα απόλαυσε τον μαρτυρικό θάνατο μιας γάτας, την οποία άφησε να βασανίζεται σε μια παγίδα, ενώ μπορούσε να τη σώσει. Προοικονομώντας, ίσως,  τις γυναίκες  «γάτες» και τα ερωτικά παιχνίδια, «όταν ανοίγουν την αγκαλιά τους, όταν προσφέρουν τα χείλη τους … όταν γευόμαστε την αισθησιακή χαρά των απαλών χαδιών  τους... κρατάμε μια γάτα με νύχια και δόντια κοφτερά… που θα δαγκώσει όταν βαρεθεί τα φιλιά». Πάντως οι ποιητές αγάπησαν τις γάτες και ο Μπωντλαίρ τις ύμνησε με στίχους θεϊκούς, τους οποίους ο συγγραφέας μάς παραθέτει…
Μετά έρχονται «Ο Μίστι», ο μαύρος γάτος, ζηλιάρης κι εκδικητικός αντεραστής. Ο σκύλος Πιερό που ρίχτηκε ζωντανός στον Καιάδα. Η σκύλα Κοκότα, κοκότα στο είδος της. Ένα άλογο αντεραστής, πληρώνει την ιδιότητά του με μια σφαίρα στο αυτί, ενώ ένα άλλο γέρικο πεθαίνει από την πείνα και το πείσμα ενός μικρού χωριάτη… Τα παραδείγματα της σκληρότητας των ανθρώπων απέναντι στα Ζώα δείχνουν την τρυφερότητα των Ζώων απέναντι στην αναισθησία των ανθρώπων. Όλοι οι τρόποι βασανισμού, εξόντωσης και κακοποίησης, έτσι για το κέφι του αφεντικού.  Οι αφηγήσεις συναρπάζουν, συγκινούν, εξοργίζουν…
 
*Η Ανθούλα Δανιήλ είναι δρ φιλολογίας