Παζολίνι

Του Κωνσταντίνου Μπούρα*

 

ΓΙΑΝΝΗΣ Η. ΠΑΠΠΑΣ (επιλογή-μετάφραση-σχόλια), Πιερ Πάολο Παζολίνι. Κείμενα – Συνεντεύξεις – Επιστολές – Η δολοφονία, εκδόσεις 24 Γράμματα, σελ. 542

 
Πολλές φορές στην μαραθώνια ανάγνωση πολυσέλιδων τόμων –αποτέλεσμα εξαντλητικής έρευνας– για μυθικά πρόσωπα που άφησαν ανεξίτηλο το ίχνος τους στον ταραγμένο εικοστό αιώνα, το μάτι τού συνδημιουργικού αναγνώστη σταματάει σε μία λεπτομέρεια, σε ένα lapsus linguae που μεταφέρει καινοφανές νόημα και μας ωθεί να διαλογιστούμε πάνω σε υποδόριες πτυχές τού αποδελτιωμένου και εντελώς ταξινομημένου πληροφοριακού υλικού. Έτσι, το κεφάλαιο στη σελίδα 314 έχει τίτλο: Ο ΠΟΙΗΤΗΣ ΠΑΖΟΛΙΝΙ «ΕΝΑΣ ΤΡΑΓΟΥΔΙΣΤΗΣ ΤΩΝ ΠΡΟΑΣΤΕΙΩΝ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΗΣ ΝΕΩΤΕΡΙΚΟΤΗΤΑΣ» (Συνέντευξη του Νίκο Ναλντίνι στον Φραντσέσκο Μανόνι). Εκείνο το «προ-αστείων» που επιλέγει ο εμβριθέστατος μελετητής, ποιητής Γιάννης Η. Παππάς παραπέμπει σε μια παρετυμολογική υποσυνείδητη επισήμανση που αποδίδει όμως σε σημαντικό βαθμό την ιστορική Α-Λήθεια: ο δημιουργικός, πληθωρικός Παζολίνι, με την αφυπνισμένη Kundalini, δεν ήταν και δεν έγινε ποτέ του «αστός». Ακόμα και στην κινηματογραφική «Μήδεια», με την αξέχαστη αρχετυπική ερμηνεία της Μαρίας Κάλλας, αναφέρεται σε προβιομηχανικά «βάρβαρα» χωροχρονικά συμφραζόμενα. Η επαφή με τη Φύση, η Μεγάλη Μητέρα Θεά Μαία-Γαία-Αφαία, η προϊστορική, προμονοθεϊστική Αστάρτη-Άρτεμις που ενσαρκώνεται ως Μήδεια λειτουργώντας ως μάσκα, απ’ όπου περνάει ένα τόσο τρομακτικά απογυμνωτικό Φως, που μόνον οι αθώοι, οι αγνοί, οι άσπιλοι μπορούν να κοιτάξουν κατάματα δίχως να τυφλωθούν.
Οι καλομαθημένοι αστοί της μεταβιομηχανικής εποχής, αφού έχουν πάρει διαζύγιο από τη Φύση, καθίστανται τόσο «αστείοι» όσο και τα τρομαχτικά ανδρείκελα του γκραν-γκινιόλ, των θρίλερ, των ταινιών τρόμου, των κτηνωδών θεαμάτων-ακροαμάτων με όλων των ειδών τα αποτρόπαια εγκλήματα («Σαλό, 120 ημέρες στα Σόδομα»). Είτε δολοφονήθηκε από την Λέγκα τού Βορρά (όπως ενδεχομένως ο Τζιόρτζιο Στρέλερ) είτε από έναν ενοχοποιημένο κρυφο-ομοερωτικό περιστασιακό παρτενέρ, ο ποιητής Πιερ Πάολο Παζολίνι ήταν αυθεντικά επαναστατικός, αφού αξιοποίησε την τρίαινα «Πόθος-Έρως-Ελευθερία», ως πολιορκητικό κριό κατά των «τα φαιά φορούντων», κατήγγειλε κάθε υποκριτική «πολιτική ορθότητα», λειτούργησε ως πολιτισμικός οδοστρωτήρας, ως ινδουιστικός Σίβα, απέναντι σε κάθε θεσμική σαθρότητα. Από μία άποψη, ήταν αποδομητής στην πράξη, πριν την θεωρητικοποιημένη «αποδόμηση». Ήταν «σουρεαλιστής», «παράλογος», φουτουριστής, «ποιητής προφήτης». Επέλεξε να λειτουργεί ως μεσαιωνικός «σαλός», κι επειδή είχαν σβήσει προ πολλού (ή μήπως προσωρινά) οι σαρκοβόρες πυρές, τον θυσίασαν τελετουργικά ως αποδιοπομπαίο. Ο Φασμπίντερ, ο Κιούμπρικ τού κύκνειου άσματος “Eyes wide shut” (που δεν μόνταρε ποτέ και παραπέμπει στο «Σαλό») είχαν λιγότερο ένδοξο τέλος. Ακόμα και την Μαρία Καλογεροπούλου αποτέφρωσαν οι φλόγες της νεκρικής πυράς, που οδηγούσε στον Όλυμπο, όπως και του ημίθεου μάρτυρα Ηρακλή.
Δεν ξέρουμε εάν ο Παζολίνι πρόλαβε να ολοκληρώσει το επίγειο έργο του. Ενέπνευσε όμως άλλους ποιητές και ήταν για τον πανανθρώπινο πολιτισμό ό,τι κι ο Ευριπίδης ή ο Αλέξανδρος Γ΄, ο Καβάφης, ο Ρεμπώ, ο Βαν Γκογκ, ο Ελ Γκρέκο, ο Γκόγια, ο Ντα Βίντσι, ο Πιραντέλλο, ο Ντοστογιέφσκι, ο Παπαδιαμάντης, ο Βιζυηνός, ο Τσέχωφ, ο Νιζίνσκι, ο Ζενέ, η Σαπφώ, η Κάλλας…
Θησαυρός για κάθε βιβλιοθήκη αυτός ο υπέροχα ανακεφαλαιωτικός τόμος.
 
*Ο Κωνσταντίνος Μπούρας είναι δρ θεατρολογίας

Γιώργος Διβάρης, Στόχος, 2005, λαμαρίνα, ψηφιακή εκτύπωση, ακτινογραφία, κατεστραμμένο εξάρτημα μηχανής, 100 x 170 εκ.