Η λέξη

Του Κώστα Βούλγαρη

ΑΝΤΩΝΗΣ ΦΩΣΤΙΕΡΗΣ, Θάνατος ο δεύτερος, εκδόσεις Καστανιώτη, σελ. 64

Ανοίγω πάλι αυτό το σχετικά πρόσφατο βιβλίο του Φωστιέρη, και πάλι εντυπωσιάζομαι από το εναρκτήριο ποίημα, «Ο πυρήνας του νοήματος».

Εν αρχή μια επιγραμματική, αποφθεγματική εισαγωγή, η οποία συμπυκνώνει μια ολόκληρη αντίληψη για την ιστορία του λόγου, ενώ αντιπαρατίθεται σε όλες τις, κυρίαρχες ακόμα, νεορομαντικές νευρώσεις, που αυτοβεβαιώνονται για την «αυθεντικότητα» και τη μοναδικότητα του καλλιτεχνικού υποκειμένου, όπως φυσικά και του ποιητικού λόγου:

Μιλάω σημαίνει έχω ακούσει

Δεν υπάρχει λοιπόν παρθενογένεση αλλά μια αέναη διαδικασία του λόγου. Ποια η αρχή της; Μόνο στο ασυνείδητο μπορεί να αναζητηθεί η έδρα αυτής της διαδικασίας, στο ασυνείδητο που δεν έχει ιστορία με τον τρόπο που την εννοούμε συνήθως, δηλαδή ορισμένη στο πλαίσιο της δικιάς μας παρουσίας και αντίληψης:

Μέσα στον ύπνο μου άκουσα/ Θα ’μουν ακόμη αγέννητος/ Την έκρηξη του αλφαβήτου που έσπερνε/ Τα πύρινα κομμάτια/ Ενός πυρήνα νοήματος,/ Ν’ ανάβουν γύρω εκατοντάδες/ Γαλαξίες με λέξεις.

Ακολουθεί μια αμφιλογία:

Κι όσο μιλάω ακούγοντας/ Μια γλώσσα ξένη...

Ξένη η γλώσσα που μιλά ή εκείνη που ακούει;

Μια γλώσσα ξένη όλο γυαλιά/ Θρυμματισμένα, σκέφτομαι

Μια τρίτη ίσως γλώσσα, που αυτή είναι το αντικείμενο της σκέψης; Ή μήπως άλλο το ζητούμενο:

...σκέφτομαι/ Ποιο μπορεί να ’ταν το κρυμμένο νόημα/ Του ακέραιου πυρήνα −

Και ποιος ο πυρήνας; Αφού στην κοσμολογία του Φωστιέρη ο θεός δεν φαίνεται να έχει κάποια θέση, όπως και η ύλη, ως δεδομένη, άχρονη και ακίνητη πραγματικότητα, προκύπτει εύλογα το κλείσιμο του ποιήματος, που όχι μόνο συνοψίζει αλλά και αποτελεί μια κορυφωτική έξοδο:

Ή μήπως η έκρηξη/ Να ’ταν εκείνη/ Μόνη απ’ την αρχή/ Ο αληθινός πυρήνας/ Όλων των νοημάτων;

Η έκρηξη του αλφαβήτου λοιπόν, οι λέξεις που διασπείρονται στο σύμπαν, που συνεχίζουν να διασπείρονται απ’ όλα τα αλφάβητα, απ’ όλα τα ποιήματα, από κάθε στίχο μας, αν όντως αποτελεί μια μικρή, μέσα στην απεραντοσύνη αμελητέα, όμως όντως έκρηξη του λόγου, που εξακτινώνει σπίθες, καύτρες, θραύσματα, γι’ αυτό και νόημα όλων των νοημάτων.

Ο Λουτσιάνο Κάνφορα μας έχει υποδείξει ότι στην αρχαιοελληνική σκέψη η λέξη συνιστά γεγονός. Εκεί μπορεί κανείς να αναζητήσει την αφετηρία του ποιήματος αλλά και της ποιητικής του Φωστιέρη.

Χρύσα, Χωρίς τίτλο, μολύβι και φωσφορίζον χρώμα σε χαρτόνι, 43 x 31 εκ.