Ταλαντώσεις και μετεωρισμοί

Boyd Webb, “Icarus”, 1982, μοναδική εκτύπωση Cibachrome, 76 x 102 εκ.

Της Μαρίας Μοίρα*

Θάνος Κάππας, Πώς πάνε τα πράγματα, εκδόσεις βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 2020, σελ. 123.

Επτά αφηγήσεις που κυλούν τρυφερά και ανεμπόδιστα από σελίδα σε σελίδα με την αίσθηση της συνέχειας και της αδιάκοπης ροής κοινών αλληλένδετων προβληματισμών. Παραπληρωματικές, νοσταλγικές καταδύσεις στο παρελθόν, αναδρομές στη μνήμη των αισθημάτων, που δίνουν την σκυτάλη η μια στην άλλη. Ασυνείδητες ενδοσκοπικές περιπλανήσεις που ανασύρουν από τη λήθη μυθικά καλοκαιρινά τοπία, ευφρόσυνες διακοπές, ακλόνητες φιλίες, παθιασμένους έρωτες, αλλά και οικογενειακά δράματα διαρκείας. Ξαφνικές αποδράσεις σε χωροχρόνους μιας άγουρης νεότητας, όταν ακόμα τίποτα δεν είχε αμετάκλητα σχηματοποιηθεί και οριστικά παγιωθεί καθώς όλες οι προσδοκίες και οι στόχοι έμοιαζαν εφικτοί και οι πόρτες του μέλλοντος ορθάνοιχτες. Αναπολήσεις εποχών νεανικού σφρίγους, πίστης και αθωότητας, που παρεισδύουν απρόσκλητες για να τονίσουν την αίσθηση της ματαιότητας, της συντριβής στις μυλόπετρες των προσωπικών σχέσεων, της ανεπίγνωστης παγίδευσης στα γρανάζια του καθήκοντος και στο τέλμα της ανίας και της επανάληψης. Να υπενθυμίσουν οδυνηρά την αναγκαστική υποταγή στις καθημερινές δουλείες και πειθαρχίες ενός βίου εξαναγκασμών και συμμορφώσεων.

Τα πρόσωπα του συγγραφέα μετεωρίζονται σε ένα κρίσιμο μεταίχμιο. Κατακυριεύονται από μια κούραση που σαν πάχνη κατασταλάζει πάνω στα πράγματα θολώνοντας τα περιγράμματά τους Ταλαντώνονται με την ρυθμικότητα του εκκρεμούς ανάμεσα σε ένα παρόν που έχει τελεσίδικα κριθεί και έχει εξαντλήσει τις δυνατότητες και τα περιθώριά του και σε ένα φωτεινό ελπιδοφόρο παρελθόν με όλες τις προοπτικές και τις ελπίδες ολοζώντανες. Ιστορίες που αναμετρούν τα πεπραγμένα και αναλογίζονται το μέλλον με μια αίσθηση αμφιβολίας και λύπης, με μια στυφή γεύση μελαγχολίας. Απλές και καθημερινές σκηνές χωρίς δραματικές κορυφώσεις και ανατροπές, αλλά με μια υποδόρια ένταση που οξύνει τις αισθήσεις του αναγνώστη καθώς πολιορκείται από πολύτροπες αισθητηριακές προσλήψεις.

Οι ήρωες και οι ηρωίδες λειτουργούν αυτοματικά, επιτελούν το καθήκον τους μετέχοντας στο «πραγματικό», αλλά ταυτόχρονα διολισθαίνουν σε μια κατάσταση ύπνωσης και απόσυρσης στον ένδον εαυτό. Αφήνονται σε μια ονειρώδη περιπλάνηση σε γεγονότα, σώματα και καταστάσεις του παρελθόντος. Παρασύρονται σε εσωτερικούς μονολόγους, σε πυρετικούς στοχασμούς και αποτιμήσεις για την απουσία νοήματος και την ανθρώπινη μοίρα. Και καθώς η αφηγηματική λειτουργία ξεκινά, στήνονται οι χώροι και συστήνονται τα πρόσωπα, έχεις την αίσθηση ότι ενεργοποιείται μια κινηματογραφική μηχανή προβολής. Σαν ταινία μικρού μήκους οι εικόνες εναλλάσσονται και τα πλάνα διαδέχονται το ένα το άλλο με αναδρομές και άλματα στον χρόνο, ενώ ο αναγνώστης εντάσσεται αβίαστα στην πλοκή ανακαλώντας βιώματα και προσωπικές εμπειρίες από ματαιώσεις, μεταστροφές, απώλειες, ήττες, καταρρακώσεις, παραπλανήσεις.

Μια ώριμη γυναίκα, εγκιβωτισμένη στο αδιέξοδο των ανοίκειων ρόλων και πειθαναγκασμών που έχει επωμιστεί, αναζητά απελπισμένα το ζωογόνο πάθος σε μια εφήμερη ερωτική σχέση. Για να αντέξει τη λύπη και τον θυμό για τον στοργικό αλλά ανεξήγητα ανεπαρκή σύντροφο και την ανοϊκή μητέρα που είναι πια μια άγνωστη φορτική. Η ταφή της πεθαμένης σκυλίτσας στο πατρογονικό σπίτι και η σπαραχτική επίγνωση της απώλειας της αγάπης που πρόσφερε χωρίς όρους και ανταλλάγματα. Η αναψηλάφηση των οικογενειακών τραυμάτων σε επαναλαμβανόμενες τελετουργίες αυτολύπησης, το αναμάσημα των τετελεσμένων και το αφόρητο αίσθημα της ανελευθερίας. Η τυχαία συνάντηση μιας παλιάς σχέσης που θα ξυπνήσει όλη την τρυφερή απελπισία για το ανυπόφορο τέλμα και την ακινησία του παρόντος. Μια παλιά φωτογραφία θυμίζει όλη την ένταση των αισθημάτων μιας φιλίας και ενός αινιγματικού, σφοδρού έρωτα που υπήρξαν και παραμένουν τεκμήρια και τρόπαια ζωής. Μια μοναχική εκδρομή που θα φέρει στην επιφάνεια όλους τους ανεκπλήρωτους πόθους, πυροδοτώντας μια έκρηξη εγρήγορσης, αυτογνωσίας και δημιουργικότητας. Η απελπισία της ερωτικής απόρριψης που θα οδηγήσει ένα δωδεκάχρονο κορίτσι στην ηδονική επίκληση του τέλους. Πριν η λαχτάρα της ζωής νικήσει την απόγνωση.

Επτά τρυφερές αιωρήσεις πάνω από την άβυσσο, γλυκόπικρες ταλαντώσεις ανάμεσα στο παρόν και το παρελθόν, την μνήμη και τη λήθη, την πραγματικότητα και τη χίμαιρα, την ελευθερία και το καθήκον. Καθημερινές ιστορίες σαν ασκήσεις επιβίωσης, που πίσω από τις γραμμές τους υποφώσκει το αδιόρατα παρήγορο μήνυμα του συγγραφέα:

«η ζωή είναι τώρα και ξεκινάει από την αρχή».

Η Μαρία Μοίρα είναι αρχιτέκτονας και διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής