Θεραπευτικό μπλουζ

ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΜΠΟΥΡΑ

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΝΙΚ. ΣΧΟΡΕΤΣΑΝΙΤΗΣ, Τα νέγρικα μπλουζ και οι ιατρικές τους αναφορές, εκδόσεις Οδός Πανός, σελ. 410

Το μυθιστορηματικό αυτό αφήγημα μάς ξεναγεί στον μαγικό αμερικάνικο Νότο, όπου, ακόμα και μετά την επίσημη κατάργηση της δουλείας, δεν έλειψε ο κοινωνικός ρατσισμός, οι αποκλεισμοί και οι βιαιοπραγίες παντός είδους. Όμως το χειρότερο είναι αυτό που λέμε “υπερεγώ”, εκείνη η εσωτερικευμένη ενοχή που μετατρέπεται εύκολα σε συμπλέγματα κατωτερότητας, αυτοκαταστροφή, ακόμα και αυτομαστίγωμα. Είναι κοινό μυστικό πως όλοι όσοι αντιμετωπίζεται ως κατώτερα όντα, ως “παιδιά ενός κατώτερου θεού”, βρίσκουν στο αλκοόλ, στις εθιστικές ουσίες, στο καταναλωτικό σεξ και στην πανάρχαια θεραπευτική τέχνη του Διονύσου μια κάποια διέξοδο, ενώ συχνά λειτουργεί απλώς μόνον ως εκτόνωση.

Μπαίνουμε ήδη στην τρίτη δεκαετία του εικοστού πρώτου αιώνα και οι σύγχρονες κοινωνικές ταραχές στην Αμερική κλονίζουν τα θεμέλια της δημοκρατίας. Παρά όμως τις όποιες πολιτικές διακηρύξεις, φαίνεται πως η Ισονομία είναι ένα από τα desiderata του Διαφωτισμού που δεν έχει επιτευχθεί πλήρως παντού. Η ανθρώπινη φύση δεν εξελίσσεται τόσο γρήγορα και δεν ακολουθεί τις αγαθές προθέσεις των φωτισμένων νομοθετών. Η Αμερική, ιδανικός χώρος φυγής κάθε κυνηγημένου, ιδανικός χώρος αναζήτησης ασύλου και εργασίας για κάθε διωκόμενο, φαίνεται ότι έναν αιώνα μετά από την άνθηση των μπλουζ χωρίζεται ακόμα σε πλούσιο ανεκτικό Βορρά και καταπιεσμένο Νότο, ενώ ο αμερικάνικος Εμφύλιος δεν έχει σβήσει, ως φαίνεται, από την Συλλογική Μνήμη. Εύχομαι όλα αυτά να τελειώσουν σύντομα και με τον καλύτερο τρόπο, για το ανώτερο καλό όλων, και να ξαναγυρίσουμε στην απόλαυση αυτής της θείας μουσικής αρμονίας που οι καταπιεσμένοι του αμερικάνικου Νότου (ανεξαρτήτως φύλου, χρώματος, θρησκείας, προσωπικών επιλογών και πεποιθήσεων) επέτυχαν κάτι σημαντικό, το σημαντικότερο στις ευνομούμενες ανθρώπινες κοινωνίες: να υπερβούν το μίσος και να επιβεβαιώσουν την κοσμική, την συμπαντική δύναμη της Αγάπης, μέσα από την Τέχνη, την υψηλή ποίηση.

Οι πληγές δεν επουλώνονται γρήγορα χωρίς την πανάκεια του Ορφικού Έρωτος. Η πυθαγόρεια “αρμονία των σφαιρών”, που μόνον οι τρελοί, οι ερωτευμένοι και οι ποιητές απολαμβάνουν, είναι η γήινη Εδέμ και η πολυπόθητη πηγή του “ωκεάνιου συναισθήματος”. Κι αυτό ακριβώς είναι τα μπλουζ: παραμυθία της ακοίμητης, ταραγμένης, αγαπησιάρικιας ψυχής μας.

Η εμβρίθεια του μελετητή και λογοτέχνη Γεώργιου Νικ. Σχορετσανίτη οδηγεί σε ένα τόσο εμπεριστατωμένο μελέτημα, που δύσκολα θα το χαρακτήριζες “δοκίμιο”, αφού πρόκειται μάλλον για ένα εικονογραφημένο ντοκουμέντο. Χάρη στην αφηγηματική οικονομία που καλύπτει κάποια “κενά” (όχι γνώσεων, αλλά πληροφοριών που δίνονται μέσα από το κείμενο), θα μπορούσαμε να εντάξουμε αυτό το πόνημα στην μυθοπλασία (fiction based on many true stories). Οι ζωές και οι φωτογραφίες αυτών των ανθρώπων, των καλλιτεχνών που με τη δράση τους έψαλλαν τον ανθρώπινο πόνο μέχρι τα βάθη της κραυγής, όπως λέει ο Λόρκα στον “Ματωμένο Γάμο”, συνθέτουν ένα άκρως γοητευτικό ψηφιδωτό, ειδικά όταν κοιτάνε τον φακό κατάματα σαν να ποζάρουν για οστεοφυλάκιο. Οι πόλεις και οι τόποι είναι ασπρόμαυροι, οι αντιθέσεις μεγάλες κι ενίοτε αγεφύρωτες. Κάποιοι είναι πετυχημένοι, όπως “ο πατέρας των μπλουζ” W. C. Handy (σελ. 361), άλλοι “μετανάστες στην πολιτεία της Καλιφόρνιας για αναζήτηση καλύτερης τύχης” (σελ. 193).  Και οι μουσικές σκηνές όπου εμφανίζονται δεν είναι πάντα λαμπρές, αλλά και “πρόχειρες αυτοσχέδιες σκηνές για μικρότερης εμβέλειας εκδηλώσεις” (σελ. 259). Βιβλίο τεράστιου κοινωνιολογικού, ιστορικού, πολιτικού ενδιαφέροντος, παραπλήσιο στην αισθητική του λεγόμενου “μαγικού ρεαλισμού”, με κορυφαίο εκπρόσωπό του τον μέγιστο δραματουργό που καταγόταν από το Νότο και το ίδιο το όνομά του δείχνει και το στίγμα και την κόλαση από την οποία επιχειρεί να αποδράσει, τον Τεννεσσή Γουίλλιαμς (προτιμώ αυτή την αργόσυρτη γραφή του ονόματός του, με τα διπλά σύμφωνα, γιατί βρίσκεται πιο κοντά στα πονεμένα, στα μεταφυσικά, στα θλιμμένα και βακχικά μπλουζ, που λες κι αναβλύζουν μέσα από την καρδιά των καταπιεσμένων απανταχού της γης).

Μανώλης Μπαμπούσης, Xωρις τίτλο, 2007, Lambda print σε αλουμίνιο, 125 x 125 εκ.,