Βραχέα λυρικά

ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΒΟΥΖΗ

ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΔΗΜΟΥΛΗ, Θέναρ, εκδόσεις Βακχικόν, σελ. 49

Οι φίλοι μας που δε θα κάνουνε παιδιά το σπίτι μας που είναι παλιό τα τζάμια που στον πρώτο αέρα κρώζουνε ψάχνεις δουλειά με μια στάλα πικρίας να σε τριβελίζει. ελπίζεις κάτι να σου πει πως δε χαθήκαν τόσα χρόνια σε μια Αθήνα που βογκάει και ξοδεύει ταυτόχρονα σε μια Αθήνα δανεισμένη ευτυχώς τα καλοκαίρια βρίσκω πιο φτηνά τις ντομάτες

Η λέξη «θέναρ» σημαίνει στα αρχαία ελληνικά την παλάμη. Η τρίτη ποιητική συλλογή της Αγγελικής Δημουλή χωρίζεται σε δύο τμήματα: τις «Παραλλαγές σε μια ηλιαχτίδα» και τις «Παραλλαγές σε μια φεγγαρόπετρα». Η προκείμενη ανάλυση επικεντρώνεται στο πρώτο.

Εδώ, δέκα ολιγόστιχα και βραχύστιχα ποιήματα τοποθετημένα στα αριστερά αντιπαρατίθενται στα πεζόμορφα ποιήματα των δεξιών σελίδων. Ένα ενδέκατο εκτείνεται σε ολόκληρο τον κάθετο άξονα και δεν βρίσκεται σε αντιθετική συζυγία με κανένα πεζόμορφο ποίημα. Συμπληρώνει τα προηγούμενα δέκα αναπτύσσοντας και ολοκληρώνοντας τη θεματική τους για το παιδί που γεννήθηκε και όσο μεγαλώνει αίρει τη θλιβερή προοπτική του κόσμου. Τα έντεκα πεζόμορφα ποιήματα σαρώνουν την κάθε σελίδα χωρίς –με ελάχιστες εξαιρέσεις– να σημαδεύονται από οποιαδήποτε στίξη, επιλογή η οποία επιταχύνει την κίνηση της γραφής. Από την άλλη, η σαρωτική γραφή τους, αν και, όπως ξεκινά και συνεχίζει αδιάπτωτη, δίνει την εντύπωση πως θα καλύψει τη σελίδα, διακόπτεται μετά τις πρώτες γραμμές. Ισχύουν έτσι δύο αντίπαλες ροπές: Η πρώτη πριμοδοτεί ένα αδιάλλακτο προχώρημα του λόγου, ενώ η δεύτερη προκαλεί το απότομό του σταμάτημα. Ως αποτέλεσμα προκύπτει μία συσσώρευση από ενωμένες κύριες, δευτερεύουσες και μετοχικές προτάσεις, η οποία λήγει απροσδόκητα αφήνοντας τη μεγαλύτερη έκταση της σελίδας άδεια. Έτσι η μορφή συνιστά ένα σχόλιο –εμπνευσμένο ίσως από τη Συγκεκριμένη Ποίηση– για την ισοδυναμία της σύγχρονης συσσώρευσης του λόγου με το κενό και με τη σιωπή.

Παράλληλα όμως, στο πεδίο της αναφοράς, μέσω της συσσωρευτικής και σαρωτικής γραφής απαριθμούνται ανεξάλειπτες αναμνήσεις, συλλέγονται οι ψηφίδες του παρόντος και το μέλλον παρουσιάζεται ως ένα σύνολο από αρνητικά σήματα: Ένα ζεύγος ρομαντικά ερωτευμένων φοιτητών στο Παρίσι, η επιστροφή στην Αθήνα και η σκληρή προσγείωση, η παρακμή του έρωτα, η γέννηση του παιδιού, η εστιασμένη μητρική αγάπη και ο κλοιός της κρίσης που σφίγγει βαθμιαία περισσότερο. Τόσο η αποσπασματική μεταφορά της εμπειρίας και από τα τρία χρονικά επίπεδα, το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον, όσο και ο συνδυασμός της με το κοινωνικό συγκείμενο επιτυγχάνουν την καθολίκευσή της. Ανάγουν δηλαδή την ατομικευμένη εμπειρία σε συλλογική δρομολογώντας τη συμμετοχή και τη σύμπραξη: Άσπρα τα δαχτυλάκια στους αρμούς. / Το πρώτο βήμα / έγινε / Παιδί που εγεννήθη / τον κόσμο άλλαξε

Η μορφική αντιπαράθεση των βραχέων λυρικών ποιημάτων, για την αισιόδοξη προοπτική που ανοίγεται χάρη στη νέα, τρυφερή ύπαρξη, με τα πεζόμορφα ποιήματα, τα οποία παραπέμπουν στο σκληρό, σύγχρονο πραγματολογικό περιβάλλον, αντιστοιχεί σε ένα ορισμένο νοηματικό περιεχόμενο, το οποίο αποτελεί ταυτόχρονα ένα μεσσιανικό θέμα προερχόμενο από την Τέταρτη Εκλογή του Βιργιλίου: Πρόκειται για την προσδοκία της μεταμόρφωσης του κόσμου και της μετάβασης στη Χρυσή Εποχή μετά τη γέννηση ενός ξεχωριστού βρέφους. Εδώ το μητρικό βλέμμα ταυτίζεται με το ποιητικό και η αγάπη λαμβάνει τις διαστάσεις μίας προσεχούς, ιδανικής πραγματικότητας. Στο πρώτο τμήμα λοιπόν της συλλογής Θέναρ της Αγγελικής Δημουλή ο παράδεισος αποδίδεται ξανά στον άνθρωπο.  

Σωτήρης Πανουσάκης, Microphone, 2019, λάδι σε καμβά, 65 x 50 εκ.