Τρεις καλλιτεχνικές δράσεις στη Θεσσαλονίκη

Περί κοινών χώρων και Άλλων διασχίσεων

Στιγμιότυπο από την παράσταση Step in

ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΤΕΚΤΟΝΙΔΟΥ

Όταν μιλά κανείς για το δημόσιο χώρο, τις περιφράξεις και τις πιθανές διασχίσεις του, θέτει αυτομάτως ζητήματα που αφορούν πολύ περισσότερα από τον απτό, γεωγραφικό χώρο. Η άμεση εμπειρία της υλικής υπόστασης κάθε χώρου, άλλωστε, πραγματώνεται μέσα από τους τρόπους που τον κατανοούμε, τον νοηματοδοτούμε και τον βιώνουμε, κάθε φορά που τον διασχίζουμε και τον κατοικούμε, που μέσα του συναντιόμαστε, συγκρουόμαστε, ερωτευόμαστε ή μελαγχολούμε. Έτσι, θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για χώρους και όχι για χώρο, που γίνονται τόποι αλληλεπιδράσεων, παραμένοντας συνεχώς υπό κατασκευή, μη ολοκληρωμένοι, ανοιχτοί.

Οι τρεις καλλιτεχνικές δράσεις που παρουσιάστηκαν στις 14 Σεπτεμβρίου 2019 στους εξωτερικούς χώρους του Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης κάτω από τον γενικότερο τίτλο Περιφράξεις-διασχίσεις στα πλαίσια μίας ευρύτερης συζήτησης  «για το θέμα του δημόσιου χώρου», κινήθηκαν μέσα σε αυτή ακριβώς τη λογική. Η τέχνη άλλωστε έχει την ικανότητα να δίνει ορατότητα στις διαφορετικές εκφάνσεις των χώρων και των χρόνων που μας περιέχουν και μας περιτριγυρίζουν, δημιουργώντας τις συνθήκες μίας νέας εμπειρίας.

Step in

Παρακολουθώντας λοιπόν την παράσταση της Ελεονώρας Σιαράβα στο αίθριο του 5^ου ορόφου του Μεγάρου, γεννιέται η σκέψη για το αν και πώς ένα καλλιτεχνικό έργο το οποίο δημιουργείται μέσα στα πλαίσια ενός συγκεκριμένου τίτλου-ομπρέλα, εκφράζει την άποψη των καλλιτεχνών για το υπό συζήτηση θέμα. Ποιά «είδους πλαίσια και όρια» και «εγκλωβισμούς» εμφανίζει και πως μιλά «για τις δυνατότητες  διαφυγής»;

Η παράσταση Step in, ένας τίτλος που δεν αποκαλύπτει πολλά για το ίδιο το έργο, είναι στημένη σε έναν υπαίθριο λευκό κύβο, που οριοθετούν δύο σειρές λευκές κολώνες φωτός που παραμένουν σε όλη την παράσταση σβηστές. Δύο χορεύτριες, η Ευαγγελία Βασδάρη και η Βίκυ Χατζή και ένας χορευτής, ο Γιώργος Πανόπουλος, ντυμένοι στα μαύρα στέκονται συμμετρικά δίπλα σε αυτές της πρώτης σειράς. Είναι μόλις 7:00 το απόγευμα και στο φυσικό φως της μέρας προστίθεται μία  φωτεινή κατασκευή μπροστά και, σχεδόν αδιόρατο σαν αντανάκλαση, ένα φωτισμένο ίχνος ενσωματωμένο στον πίσω τοίχο. Το σημείο θέασης για το κοινό είναι από πριν απολύτως προσδιορισμένο, μετωπικά, ακριβώς όπως απέναντι σε μία θεατρική σκηνή.

Οι χορευτές περπατούν αρχικά περιμετρικά γύρω από τις κολώνες κάνοντας  συγχρονισμένες παύσεις. Μιαν υπενθύμιση ίσως των τρόπων που οι χώροι επιβάλλονται καθορίζοντας, τις πορείες μας συνήθως δια μέσω του περιορισμού. Μία με οικονομία έκθεση της ιδέας ότι η χρήση του σώματος είναι κοινωνικά προσδιορισμένη, προκαλώντας έτσι σκέψεις σχετικά με την κινητικότητα του σώματος μέσα και διά μέσω ενός πραγματικού περιβάλλοντος. Σαν να πρόκειται για μία θεώρηση της σχέσης του σώματος και του κόσμου ως μία εγγενή συνιστώσα της διαδικασίας του χορού.

Οι σκούρες  τρισδιάστατες παρουσίες τους, μοιάζουν να μετατρέπονται σε δισδιάστατες καθώς παρτενέρ τους γίνεται ο λευκός τοίχος. Μαύρες φιγούρες σε ήρεμη κίνηση, κατασκευάζουν σχήματα σπανίως συγχρονισμένα σε ανεπαίσθητες παύσεις. Τούτη η συνθήκη έχει διάρκεια που επιμηκύνουν οι ανοιχτές συνηχήσεις του εξαιρετικού μουσικού περιβάλλοντος που δημιουργεί ζωντανά η Γεωργία Παζαρλόγλου. Το όριο του τοίχου καθορίζει την κίνηση και ταυτόχρονα το τί προσλαμβάνουμε ως θεατές. Ταυτόχρονα ο φωτισμός, παραμένοντας φυσικός, αλλάζει σταδιακά καθώς σουρουπώνει, μεταβάλλοντας συνεχώς ανεπαίσθητα την οπτική αλλά και ολόκληρη την εμπειρία της θέασης. Όταν πια σκοτεινιάσει τελείως και ο χώρος βυθιστεί σε ένα ημίφως, που επιτρέπει μέσω των δύο φωτεινών παρεμβάσεων να διακρίνουμε αχνά τους χορευτές, δύο ακόμη φιγούρες με γκρι μπλούζα και μαύρο παντελόνι προστίθενται στο σύνολο των περφόρμερ, πυκνώνοντας έτσι την αίσθηση της κίνησης.

Η παράσταση Step in ζωντανεύει το λευκό κουτί της οροφής του Μ2 (Μέγαρο 2), που χρησιμοποιείται για πρώτη φορά, και το αποκαλύπτει σαν μία νέα εν δυνάμει σκηνή. Η χορογράφος ενεργοποιεί έναν αδρανή χώρο και έτσι  διερευνά και ταυτόχρονα ομολογεί τις πιθανές πρακτικές κατοίκησής του. Δεν αντιπαρατίθεται με τον  γεωμετρικό αυτό κύβο παρά τοποθετεί εκεί την εμπειρία του συμβάντος επισημαίνοντας και αναδεικνύοντας τις λεπτομέρειές του.

Οι παραστάσεις της Σιαράβα διακρίνονται από αυτή την λιτότητα των μέσων. Δεν γεμίζει τους χώρους που χορογραφεί προσπαθώντας να επιβληθεί στη ρυθμική και χωρική τους οργάνωση. Δεν επεμβαίνει στο χώρο παρά οικειοποιείται την οικονομία του, ενώ ταυτόχρονα ανταποκρίνεται κιναισθητικά στην αίσθησή του. Με τον τρόπο αυτό, αξιοποιεί τη δική της υποκειμενική εμπειρία, την οποία προτείνει στο θεατή, ενώ ταυτόχρονα του επιτρέπει διακρίνοντάς την να κρατήσει μαζί της μίαν απόσταση και να αναστοχαστεί πάνω στη δική του.

F_RAM_e

Μία διαφορετική προσέγγιση της ιδέας της περίφραξης προτείνουν οι 6daexit, μία ανοιχτή συλλογικότητα μουσικού αυτοσχεδιασμού, «στην οποία μπορεί να συμμετέχει ο καθένας εφόσον η ομάδα συμφωνεί». Κατασκευάζουν ζωντανά στην πλατεία του Μ2 μία γραφική παρτιτούρα, την οποία ακολουθούν, ενώ η χορεύτρια Δροσιά Τριαντάκη «απομονωμένη σε ένα σκηνικό κάδρο» αναζητά με το ιδιωματικό της κινητικό λεξιλόγιο τρόπους διαφυγής. Ταυτόχρονα ένα βίντεο προβάλλεται στον παράπλευρο τοίχο. Αυτή η πληθώρα πληροφοριών που συνιστά την εμπειρία της ακρόασης/θέασης των 6daexit προσφέρει σαν επιλογή να ακολουθήσει το τι θα παρακολουθήσει κανείς, χωρίς τον κίνδυνο να διαρρηγνύεται ένα συνεχές νόημα. Η περιγραφικότητα του σχεδιασμένου πλαισίου στο δάπεδο, μαζί με την ιδιωματική κίνηση της Τριαντάκη που αγγίζει ίσως ίχνη από εκείνο που ονομάζεται «νέες περιφράξεις» όπως την ιδέα της έμφυλης καταπίεσης, τα καθαρά όρια της γραφικής παρτιτούρας, την πράξη ζωντανής γραφής πάνω της, τη σύντομη προβολή, τις σχηματικές κινήσεις των μουσικών προς τη χορεύτρια δεν φτιάχνουν μία ιστορία που πρέπει να ακολουθήσεις. Μάλλον ανήκουν σε μία ομάδα προτάσεων που αφορά τη δεδομένη θεματική. Με τον τρόπο αυτό η αισθητική που προτείνουν είναι εκείνη της ομάδας που παρουσιάζει μία πληθώρα απόψεων και επιλογών. Μίας συλλογικότητας ανοιχτής να υποδέχεται πολλές απόψεις και να καλωσορίζει με πραγματική αποδοχή παλιά και νέα μέλη.

Με τον τρόπο αυτό οι 6daexit αποτελούν μία κοινότητα που προτείνει μία βιωμένη διάσχιση των περιφράξεων μέσω των σχέσεων που δημιουργούνται μεταξύ τους οι οποίες κατ' επέκταση δημιουργούν συνεχώς κοινό χώρο. Κοινό χώρο ο οποίος δημιουργείται όχι μόνο κάθε φορά που παρουσιάζονται στο κοινό αλλά και σε κάθε συνάντηση που πραγματοποιούν μεταξύ τους. Η έννοια της περίφραξης άλλωστε σηματοδοτεί την πρόσβαση ή την απαγόρευση της κοινωνίας ή συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων στα κοινά. Δημιουργώντας μία ανοιχτής πρόσβασης καλλιτεχνική κοινότητα που πραγματικά αντέχει στο χρόνο οι 6daexit επιτρέπουν την ύπαρξη ενός μικρόκοσμου, ενός τόπου  προσιτού σε πολλούς, χωρίς περιφράξεις.   

Το τρίτο έργο με τίτλο Εδαφικές Ποιητικές (Ι: συνειδητο-ποίηση), μία εγκατάσταση από φώτα νέον, κείμενο, πέτρες και χώμα προτείνει μία διαφορετική προσέγγιση της ιδέας της διάσχισης, εκείνης που αφορά την «επαναπροσέγγιση του μελλοντικού μας εαυτού». Η φράση «κάθε μέρα ξαραχαράσσουμε στο όνομα της εξιλέωσης» προτάσσει μία αισθητική παρέμβαση στον εξωτερικό χώρο του Μ2, προκαλώντας μας να αναστοχαστούμε για τον τρόπο που οδεύουμε προς τα εμπρός.

Αν κάτι συνδέει τα τρία έργα με τα οποία συναντηθήκαμε στις 14 Σεπτεμβρίου είναι ότι δεν αναδεικνύουν τους ανταγωνισμούς που αναπτύσσονται στους κοινούς χώρους ή εκείνους που δημιουργούν οι πιθανές περιφράξεις, ούτε αρθρώνουν προτάσεις σύγκρουσης. Αντιθέτως, συμμετέχουν στη συζήτηση σχετικά με τη διεκδίκηση των κοινών μέσω της συνύπαρξης, του ανοίγματος των αδρανών χώρων, της δημιουργίας κοινοτήτων, της ποιητικής του σώματος, του ήχου, της αρχιτεκτονικής ή της μεταφοράς. Έτσι, αντί να επιβάλλουν στο θεατή μία συγκεκριμένη μετάφραση των εννοιών της περίφραξης και τη διάσχισης προκαλούν συμβάντα που εκτυλίσσονται ζωντανά σε διάρκεια, αφήνοντας χώρο στην υποκειμενική εμπειρία, ακόμη και μέσα από την απτή επιλογή των τρόπων να τα ατενίζεις.

Η Παρασκευή Τεκτονίδου είναι μουσικός