Λόγος ποιητικά πολιτικός

Vittorio Santoro, Beginning/ Conclusion, 2016, φωτ. Rebecca Fanuele

ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΒΟΥΛΓΑΡΗ

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΒΟΥΖΗΣ, Δικαιοσύνη, Κοινωνία των (δε)κάτων, σελ. 48

Ο Παναγιώτης Βούζης είναι κληρονόμος εκείνης της τάσης της νεοελληνικής ποίησης, που πορεύτηκε με αφετηρία τον σουρεαλισμό, αλλά με αδιάλειπτες ωσμώσεις, σε μια γραμμική συνέχεια που εγκολπωνόταν λιγότερο ή περισσότερο ριζοσπαστικές εκφάνσεις (χαρακτηριστικά παραδείγματα αυτής της τάσης, ο Νάνος Βαλαωρίτης, ο Μιχάλης Μήτρας, ο Ντίνος Σιώτης). Μια τάση επίμονα ανοιχτή, και συχνά ασαφής ως προς το αισθητικό της στίγμα, η οποία δεν μπόρεσε, ή δεν θέλησε, να το αρθρώσει σε πρόταγμα, ενώ πορευόταν συνομιλώντας με σύγχρονά της ρεύματα (γλωσσοκεντρισμός, οπτική ποίηση, κ.ά) ή και παρακολουθούσε την κοινωνική και πολιτική επικαιρότητα, δοκιμάζοντας την «αυτόματη» ποιητική συνομιλία μαζί της.

Από αυτή την ποιητική παιδεία και παράδοση βγαίνει ο Παναγιώτης Βούζης, όμως εδώ, νομίζω πολύ ανοιχτά, την υπερβαίνει, φωτίζοντας μάλιστα τα όριά της, δηλαδή το τετελεσμένο του ορίζοντά της. Με έναν ρυθμό «μετρημένο» αλλά καταιγιστικό, και μια θεματική ανοικτά πολιτική, στην οποία εναλλάσσονται η Ελλάδα του χρέους, της ανεργίας, της κρίσης (η Ελλάδα θα ήταν υπέροχος τόπος/ αλλά τώρα θυμίζει εκούσιο λάθος),  η παγκόσμια δυστοπία (Οι μισθοί στο εξής θα αυξάνονται γεωμετρικά/ επειδή θα μου κάνεις δεκτό το αίτημα φιλίας/ απολύοντας όσους είχαν και τρίτη διάσταση), καθώς και κοσμολογικές εικόνες, εξίσου δυστοπικές, αφήνει πίσω του την πολιτική ορθότητα και την κοινωνική κριτική, φθάνοντας στη σάτιρα (του Ομήρου τα έπη σαφώς αναφέρουν/ το πρωτάθλημα φέτος θα πάρει η ΑΕΚ).

Ο τίτλος της συλλογής, Δικαιοσύνη, νομίζω πως παραπέμπει ευθέως στον εμβληματικό στίχο από το σεφερικό Μυθιστόρημα (Κανείς δεν τους θυμάται. Δικαιοσύνη.), για να δείξει την ολοσχερή διαφορά της θέσης και της στάσης του σύγχρονου ποιητή, σε σχέση με εκείνη του ακμαίου μοντερνισμού. Γιατί αυτή η φορτισμένη λέξη/έννοια τώρα ακούγεται σαν σπασμένη κραυγή.

Ο Βούζης δεν παρατηρεί την ιστορία απ’ έξω, έστω και πάσχοντας, δεν παραπέμπει στην εξιλέωση και στη «λύση» του δράματος μέσα από την προβολή στον μυθικό χρόνο, αλλά μετέχει στο ιστορικό γίγνεσθαι, αυτοπροσώπως, με τη ρυθμική αγωγή των ποιημάτων να καθιστά τον λόγο του εξόχως δραστικό, ενώ ταυτόχρονα ο αδιάπτωτος ρυθμός αποτελεί το καλύτερο προκάλυμμα, ώστε να αποσύρει το πρόσωπό του, δοκιμάζοντας άπειρες περσόνες στη θέση του αφηγητή/ποιητή, παίρνοντας ποικιλία αλλά και δύναμη από τις φωνές τους, και κυρίως πολιτική αντιπροσωπευτικότητα και δραστικότητα.

Όχι μόνο η πολυθρύλητη μυθική μέθοδος, αλλά και ο σουρεαλισμός, και η επιστημονική φαντασία βρίσκονται στη θέση τους, ως στιγμές του ιστορικού παρελθόντος και ταυτόχρονα ως ψηφίδες του ιστορικού παρόντος, ώστε να συλλειτουργούν με τα γεγονότα, όπως αυτά δημιουργούν ένα τεράστιο άνυσμα ανάμεσα στο παρόν (π.χ. οι γνωστές μας μολότοφ) και στο  απώτατο παρελθόν (εδώ, ας αναφέρω μόνο την έννοια του δούλου, που παραπέμπει βέβαια σε κοινωνικά συστήματα παρωχημένα, όμως επικαιροποιείται από τον Βούζη, είτε στα συμφραζόμενα της εξελιγμένης τεχνολογίας ή της επιστημονικής φαντασίας, είτε εικονοποιώντας τη σύγχρονη, δυστοπική πολιτική πραγματικότητα).

Η τεχνική του Βούζη δηλώνει τις οφειλές και τις αφετηρίες της, π.χ. τον συνειρμικό σουρεαλισμό του Νάνου Βαλαωρίτη και τον στιχοποιητικό διασκελισμό του Ντίνου Σιώτη, όμως τις υπερβαίνει, φτιάχνοντας μια ποίηση συνεχούς ροής, όπου οι «αιφνιδιαστικές αντιθέσεις» δεν αφορούν πια την εικονοποιία ή τον λεξιλογικό λυρισμό, αλλά συνοπτικά και συμπυκνωμένα «επεισόδια» της ανθρώπινης κατάστασης, τα οποία διαδέχονται το ένα το άλλο με συχνότητα 2-3 στίχων, καθιστώντας τον λόγο ασθματικό, με συνεχείς αλλαγές προσώπου, χρόνου, φωνής, οπτικής γωνίας, αφηγητή, θερμοκρασίας αισθήματος και οικονομίας του ποιήματος. Μια πραγματικά απρόσμενη ποιητική συλλογή, που συνομιλεί επαξίως με το ποιητικό και ιστορικό παρόν.

Ο κοινότοπος λόγος/ που εκφέρεις με μέτρο/ Ο επίσημος φόβος/ σαν τανάλια του γέλιου/ Οι ουρές των ανέργων/ σε παράλληλα μήκη/ Η καινούρια Σελήνη/ σε κλισέ αναρτήσεις