Η αλήθεια

ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΒΟΥΛΓΑΡΗ

Η΄ Εκ των κειμένων ο λόγος

Στην Ειρήνη Χατζοπούλου

Και στο έργο του Κωνσταντίνου Σιμωνίδη έχουμε “θάνατο του συγγραφέα”, όχι όμως διά της κατά Ντοστογιέφσκι (πολυφωνικά) ή Μπαρτ (θεωρητικά) απέκδυσής του από τον πρωταγωνιστικό του ρόλο, αφού ο συγγραφέας δεν υποβαθμίζεται αποσυρόμενος στο βάθος της σκηνής. Αντίθετα, ο Σιμωνίδης φέρνει τον συγγραφέα σε πρώτο πλάνο, τόσο κοντά στα μάτια των θεατών, ενοχλητικά κοντά· κι όταν το πλάσμα συγγραφέας εκραγεί, δημιουργώντας απίστευτο πανικό, εν τέλει εξαϋλώνεται.

Ο Σιμωνίδης, με απαράμιλλα ειρωνικό και προκλητικό τρόπο αμφισβητεί, άπαξ διά παντός, μια κορυφαία νεωτερική νεύρωση, αυτήν της περιβόητης γνησιότητας του κειμένου, και έτσι καθιστά αδιάφορη την ταυτότητα του συγγραφέα. Πλέον ο συγγραφέας είναι μια περσόνα, ένα προσωπείο του ίδιου του κειμένου: υπογράφοντας εμφατικά την πλαστογραφία του στην «Συμαΐδα», ο Σιμωνίδης βεβαιώνει πως ο Ιερομόναχος Μελέτιος δεν υπάρχει ως συγγραφέας, αφού γνωρίζει ότι κάποτε η έρευνα θα αποδείξει πως το βιβλίο είναι πλαστό. Γνωρίζει επίσης πως θα δημιουργηθεί σκάνδαλο, πως το δικό του όνομα θα περιπέσει στην ανυποληψία, πως ο ίδιος, αλλά και το γεγονός της πλαστογραφίας, θα απωθηθεί.

Τι απομένει; Μα, το κείμενο. “Σκοτώνοντας”, με αυτό τον τρόπο, τον συγγραφέα, ο Σιμωνίδης αναγορεύει το ίδιο το κείμενο –ως αυτοδύναμο, αντικειμενοποιημένο τεκμήριο– σε δημιουργό της Ιστορίας. Προς επίρρωσιν, ας παρακολουθήσουμε ένα άλλο στιγμιότυπο της διαδρομής του.

Το 1855, πωλεί ως αυθεντικό ένα παλίμψηστο του αλεξανδρινού ιστορικού του 5ου αιώνα μ.Χ., Ουρανίου, στον κορυφαίο γερμανό κλασσικό φιλόλογο Καρλ Βίλχεμ Ντίντορφ (μάλιστα, η αγορά και η έκδοση του παλίμψηστου χρηματοδοτήθηκε από τον βασιλέα της Πρωσσίας...). Προς αντίκρουση όσων έσπευσαν να μιλήσουν για πλαστό χειρόγραφο, την επόμενη χρονιά εκδίδει στο Μόναχο το βιβλίο του, Ueber die Echtheit des Uranius. Archaeologische Abhandlungen I  [Περί της αυθεντικότητος του Oυρανίου. Αρχαιολογικαί πραγματείαι Ι ]. Εκεί δηλώνει, σε τόνο πανηγυρικό, το νέο αξίωμα, που καταργεί τα πνευματικά δικαιώματα και ορίζει πλέον τα εν γένει πνευματικά ζητήματα: “ου γαρ ένεκα των λόγων το κείμενο συντελείται, αλλ’ εκ των κειμένων ο λόγος προκύπτει”. Αυτό το αξίωμα απηχεί, μέσα από μια μεταμορφωτική διάθλαση, ένα σωκρατικό αντίστοιχο, το οποίο όμως μας παραδόθηκε από κείμενο του Διογένη Λαέρτιου, όπου μιλά ο Σωκράτης, ο οποίος όμως Σωκράτης το αποδίδει στον Μύσωνα Στρύμωνος, όπως μας βεβαιώνει το κείμενο του Διογένη, το οποίο παραθέτει ο Σιμωνίδης...

Τέλος, όσον αφορά τους καθεστωτικούς εκείνους λογίους, τους κατ’ επάγγελμα καχύποπτους απέναντι στη νέα πραγματικότητα που εισάγει, ο Σιμωνίδης τους στιγματίζει ως αποδιοπομπαίους, σε τόνο απειλητικό, αλλά και δεόντως χριστιανικό, δηλαδή εξόχως ειρωνικό, εγκαλώντας τους επί αμαρτία:

«Σημαίνει η ώρα, όπως μεταμεληθούν οικτρώς οι λογιωτατίσκοι τούτοι, οι υιοί της ιδιοτελούς δυσπιστίας, οι προδίδοντες την αλήθειαν, και οδηγήσουν εαυτούς προς την αγχόνη, ως ο Ιούδας, ο γεννήτωρ αυτών.»

(Συνεχίζεται)