22/7/18

Αφομοιωμένες διακειμενικές αναφορές

ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΜΠΟΥΡΑ

Αρχείο Παντελή Ξαγοράρη


ΕΙΡΗΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΗ, Η αλφαβήτα των πραγμάτων, εκδόσεις Μελάνι, σελ. 40, 7

Εδώ τίθεται με ερειστικά ποιητικό τρόπο το ακανθώδες ζήτημα της γλώσσας, όπως τη «φανταστήκαμε», την ακούσαμε αλλά δεν ξέρουμε πώς γράφεται, μιας γλώσσας που «μας τη ’μάθαν τα πουλιά» (σελ. 27). Κι «ο ποιητής είναι γυμνός» (σ. 23) αφού οι τυπωμένες λέξεις δεν αντιστοιχούν σε βιώματα αλλά αντανακλούν διαμεσολαβημένες εμπειρίες. Η αποτυχία του γλωσσικού κώδικα, η αστοχία του να εκφράσει πλέον τα οικεία κακά και τα αλλότρια πάθη, ο τεχνολογικός μεσαίωνας, εικόνες από το μυθοποιημένο κι εξιδανικευμένο αλλά απροσπέλαστο πλέον νοσταλγικό παρελθόν, ο κομμένος ομφάλιος λώρος με τη Φύση. Συμβολικές οι πήλινες στάμνες δεν υπάρχουν πια και δεν σπάνε γιατί κανείς δεν πηγαινοέρχεται στην κρήνη προκειμένου να τις γεμίσει. 
Μετωνυμίες και μεταφορές ενός πόνου αλλοτινού που υποτροπίασε, αναφορές σε σημαίνοντα χωρίς σημαινόμενα και τ’ ανάπαλιν. Χαρακτηριστικό το ποίημα με τίτλο «Πεσσοί» (σ. 28). Δίστιχα σαν γνωμικά, κινούμενα στο συρμό της σύγχρονης νεοελληνικής ποίησης που ακροβατεί μεταξύ διαφημιστικών σλόγκαν, αυτοψυχαναλυτικών οικτιρμών και απηρχαιωμένου λυρικού μινυρίσματος. Ενδεικτικό το δημοτικό τραγούδι για τον Κλήδονα στο ποίημα «Ριζικάρι» (σ. 29), που βάζω στοίχημα ότι ούτε ένας στους δέκα νέους μας δεν κατέχει, δεν έχει ακούσει, δεν έχει καταλάβει ή απλώς δεν ξέρει τι σημαίνει αυτή η σκουριασμένη εύηχη λέξη. Εδώ μιλάει η πρωτοεμφανιζόμενη Ειρήνη Γιαννάκη για κάποιο ποίημα «λερωμένο» (σ.29) και μας προτρέπει να «γκρεμίσουμε τη γλώσσα» για να τη δούμε «να βυθίζεται σε ύψος». Τα συχνά αντιθετικά σχήματα ερωτοτροπούν με το παράδοξο δίνοντας στο πρώτο της αυτό μαχητικό κι εκρηκτικό βιβλίο μιαν ατμόσφαιρα βεγγαλικών, όχι για το χαρίεν του πράγματος αλλά για τον εντοπισμό ναυαγών, ενόσω το ναυάγιο το ίδιο αγνοείται. Μπορεί να βουλιάξει με την ησυχία του με ή χωρίς εμάς.

Παλαμάς, Σεφέρης, Εμπειρίκος, Τσαρούχης, Τσιτσάνης έχουν την τιμητική τους σε αυτό το πόνημα που επαναθέτει το ζήτημα της γενιάς του 1930 για την χαμένη ή ξεπουλημένη ελληνικότητα. Η έμμεση αναφορά της στον «Βομβιστή του Παρθενώνα» του Χρήστου Χρυσόπουλου παρατηρείται στο ποίημα «Φακός» αφιερωμένο στον Ευγένιο Αρανίτση. Μόνο που ο βιμβιστής εδώ γίνεται εμπρηστής και μας καλεί «να πυρπολήσουμε την Ακρόπολη / να αφανίσουμε τον Παρθενώνα / και τις στάχτες τους να σκορπίσουμε / στις κρεμαστές λεωφόρους / του νέου αιώνα» (σελ. 35).
Στο αμέσως επόμενο, προτελευταίο ποίημα για την ώρα γράφει: «Ο ποιητής είναι θαμών / όχι στρουθίον μονάζον επί δώματος» (τίτλος βιβλίου του αείμνηστου θυμόσοφου Γιάννη Τσαρούχη. Ποίημα ποιητικής το στερνό με τίτλο «Ψάρια» (εγώ θα πρόσθετα με παύλα και τη λέξη «Ποιήματα»). Οι λέξεις είναι σαν ψάρια έξω από το νερό, βραχύβιες που δεν θα επιζήσουν ούτε μια μέρα. Η ματαιότητα της ποιητικής ενασχόλησης σήμερα; Ίσως. Είκοσι και τέσσερα ποιήματα, ένα για κάθε ώρα της ημερονύκτιας ανθρώπινης αγωνίας. 
«Ψάξαμε το δρόμο για τη θάλασσα, / δεν τον βρήκαμε» λέει στη σελ. 35). Κι εδώ παραπέμπει σαφέστατα στο ποίημα του Γιώργου Σεφέρη «Ένας λόγος για το καλοκαίρι» και συγκεκριμένα στο χωρίο: Γυρίσαμε· πάντα κινάμε για να γυρίσουμε/ στη μοναξιά, μια φούχτα χώμα, στις άδειες παλάμες./ Κι όμως αγάπησα κάποτε τη λεωφόρο Συγγρού/ το διπλό λίκνισμα του μεγάλου δρόμου/ που μας άφηνε θαματουργά στη θάλασσα/ την παντοτινή για να μας πλύνει από τις αμαρτίες·…
Πέρα από τις ιδιοφυώς αφομοιωμένες διακειμενικές αναφορές, κάποια αισθητική, θεματολογική, υφολογική ή ρυθμολογική ακόμα πρωτοτυπία δεν ανιχνεύεται στο πρώτο ποιητικό πέταγμα της βιβλιοθηκονόμου-επιμελήτριας-δοκιμιογράφου-βιβλιοκριτικού Ειρήνης Γιαννάκη που γεννήθηκε στην Κεφαλονιά το 1979. Η μόρφωση είναι άλλοθι και βάση, θεμέλιος λίθος για να χτίσουμε πάνω του. Ο Ηρόστρατος έγινε διάσημος για την πυρπόληση του Ναού της Αρτέμιδος στην Έφεσσο. Δεν αρκεί να αποδομούμε αν δεν κατέχουμε, αν δεν έχουμε ασκηθεί στην τέχνη να χτίσουμε πάνω στα ερείπια, ακόμα και με τις ίδιες πέτρες σα δομικά υλικά. «Μηδείς αγεωμέτρητος εισίτω»… Εκτός αν δηλώσουμε υποτακτικοί, είλωτες και ακόλουθοι του καταστροφέα Σίβα, οπότε το …σώζουμε. Είναι δύσκολη κι απαιτητική η τέχνη η ποιητική. Δεν είναι για τον κάθε γραμματιζούμενο και σπουδαγμένο. Αλλιώς ας θυμηθούμε την πρώτη ρήση του Φάουστ κατά Γκαίτε: «Εσπούδασα φιλοσοφία, και τις νομικές επιστήμες και ιατρική…». 

Δεν υπάρχουν σχόλια: