Φίλιπ Κερ

Η αστυνομική λογοτεχνία, οι αναγνώστριες και το ...ποδόσφαιρο

ΤΗΣ ΒΙΒΗΣ ΓΕΩΡΓΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ

Διαβάζουν οι γυναίκες αστυνομική λογοτεχνία; Φυσικά και διαβάζουν. Όμως, παρακολουθούν και τα του ποδοσφαίρου; Και αν ναι, με την ίδια με τους άντρες ζέση; Αυτό δεν θα το έλεγα. Όταν λοιπόν η υψηλής αισθητικής και δια χειρός κυρίου Φίλιπ Κερ, σμιλεμένη με σχεδόν εικαστική ακρίβεια αστυνομική λογοτεχνία, στην οποία μας καλόμαθε τόσα χρόνια, ανακατεύει τα σέα και τα μέα της με το... ποδόσφαιρο και την ουκ ολίγη μπόχα του, και ο βοηθός προπονητή μιας λονδρέζικης ομάδας (που επινοήθηκε από τον Κερ) γίνεται δαιμόνιος ντετέκτιβ και εξιχνιάζει μυστήρια και φόνους, οι ως τώρα πιστές αναγνώστριες του Κερ τι θα κάνουν;

Το γυναικείο του κοινό -οι αναγνώστριες είναι, θαρρώ, περισσότερο απ΄ όλες τις γυναίκες εκείνες που βαριούνται πιο πολύ το ποδόσφαιρο- άραγε θα γυρίσει πικαρισμένο την πλάτη στο νέο κερικό σύμπαν, στρεφόμενο στην υπεράνω φύλου αλά Άγκαθα Κρίστι αστυνομική λογοτεχνία, αυτήν που συνηθίσαμε να λέμε σταυρόλεξο, το εύρωστο και ασφαλές είδος εντός του ευρύτερου, που υπηρέτησε ως τώρα και ο Κερ, και σ΄ αυτό θα εντάσσαμε πρωτίστως πένες σαν τον Ρέιμοντ Τσάντλερ και τον Ντάσιελ Χάμετ;

Όχι, δεν θα συμβεί τίποτα απ’ αυτά. Κάθε ψάρι στον καιρό του, κι ο Φίλιπ Κερ τον Ιούλιο του 2016 στην Ελλάδα. Με νέα σειρά και ολοκαίνουργιο ήρωα. Και γιατί όχι; Το γυναικείο αναγνωστικό κοινό από τις πρώτες σελίδες θα υπερσκελίσει χωρίς καθυστερήσεις τα εμπόδια, αναγνωρίζοντας -του είναι αρκετό για να μπει αμέσως στην γηπεδική ατμόσφαιρα του Κερ- ανά πενήντα "άγνωστες" λέξεις το λιγότερο καμιά σαρανταριά τύπου άουτ, φάουλ, Ρονάλντο, γκολ, Κρόιφ, Ζιντάν, Μουρίνιο, πέναλτι, οφσάιντ, ταρτάν, τερέν, τάκλιν, σέντρα, Γουέμπλευ, Τζωρτζ Μπεστ, κάρτα, νταμπλ, τρεμπλ και τα συναφή βαρετά, για τα οποία όμως έχει επιμορφωθεί κουτσά στραβά -αφού όλο και κάποιο αρσενικό του περίγυρού του θα είναι κολλημένο με την μπάλα· και έτσι απολαμβάνει άνετα το υπόλοιπο, το αμιγώς λογοτεχνικό μέρος, που είναι και το περισσότερο, ευτυχώς, το τολμηρό, ωραίο κομμάτι του παλιού ευρηματικού Κερ στο καινούργιο του συγγραφικό ρίσκο, με τρία κιόλας βιβλία: January Window/Ξαφνικός Θάνατος, Hand of God/Το Χέρι του Θεού, και False Nine.

Ο Φίλιπ Κερ αφήνει τον Μπένι Γκούντερ, τον πανάξιο ντετέκτιβ των προηγούμενων σειρών, στα χέρια του πανδαμάτορος χρόνου, φεύγει χωρίς τυμπανοκρουσίες από το οπωσδήποτε διαφορετικό ιστορικοπολιτικό κλίμα των προηγούμενων και τολμά να δώσει σκυτάλη στον Σκοτζέζο Σκοτ Μάνσον, μορφωμένο και πολύγλωσσο μιγά, σαραντάρη, βοηθό προπονητή ποδοσφαίρου, ο οποίος δεν ζει από αυτή την ενασχόληση που είναι η βαλβίδα εκτόνωσης, κοινώς το μεράκι του, και ο οποίος, όταν έρχονται έτσι τα πράγματα στην ομάδα του, την Λόντον Σίτι, σκαλίζει, χώνει παντού όπου μπορεί και δεν καλομπορεί την εστέτ μύτη του, ερευνά με εντολή του Ουκρανού προέδρου της ομάδας, του Βίκτορ Σοκόλνικοφ, και τελικά λύνει με χιούμορ, θάρρος, γρηγοράδα και άνετο στυλ το μυστήριο του ξαφνικού θανάτου του Πορτογάλου Ζοάο Ζάρκο, καταξιωμένου διεθνώς προπονητή της ομάδας, σκληρόπετσου, κυνικού, μοιχού, οξύθυμου, καβγατζή για ψύλλου πήδημα, φιλοχρήματου, βρωμόστομου, αλαζονικού, και διαθέτοντος κι άλλα πολλά, μαγνήτες για τους ρεπόρτερ, κουσούρια.

Ο Φίλιπ Κερ μ΄αυτό του το πρώτο βιβλίο της νέας σειράς φαίνεται ότι θα κεντήσει ξανά ευφάνταστους λογοτεχνικούς καμβάδες. Κάνει και στον «Ξαφνικό Θάνατο» την γνωστή, απολαυστική, μαστόρικη, που δεν χαρίζει κάστανα σε κανέναν, αστυνομικοπολιτική του λογοτεχνία, την πρωτοκλασάτη και ευρηματική, δίχως η επιτυχία και το επίπεδο εξαιρετικών μυθιστορημάτων του, όπως Η Τριλογία του Βερολίνου, Μοιραία Πράγα, και όλων αυτών με τα οποία οι ορκισμένοι λάτρεις του είδους τον ανέβασαν σε ψηλά σκαλιά, να γίνονται βαρίδια στην τωρινή επιλογή του ν΄αλλάξει εντελώς τύπο ήρωα, χώρο και εποχή δράσης. Το αντίθετο. Και ας έχει τα κλισέ της -αστυνομικό χωρίς κλισέ είναι κυριακάτικο ψητό χωρίς αλατοπίπερο- και εκείνες τις, για μένα, ενοχλητικές σφήνες μισογυνίστικου σεξισμού, που τρυπώνουν με θράσος λόγω θέματος αυτού καθαυτού αλλά, κυρίως, υποψιάζομαι, χάριν ακόμα πιο ρεαλιστικής απόδοσης του χαμηλού επιπέδου του κόσμου στον οποίο υφαίνεται η ιστορία, τον κόσμο του σημερινού, μπουκωμένου με χρήμα και σαπίλα ποδοσφαίρου.

Τρελά εκατομμύρια χορεύουν μπροστά στα μάτια του αναγνώστη και οι αριθμοί τού κόβουν την ανάσα καθώς διαβάζει πώς γίνεται το αλισβερίσι και πώς αστρονομικά ποσά, που λίγα ψίχουλα απ΄αυτά θα χόρταιναν άπαξ τον τρίτο κόσμο -ή θα έπαυαν την κρίση του δυτικού- πηγαινοέρχονται στις τσέπες αγράμματων κατσαπλιάδων απ’ όλες τις φυλές του κόσμου με χαρισματικό όμως, λέει, αριστερό ή δεξί ποδάρι και καυκαλίσιο αν και άδειο κρανίο, πανούργων, που θα πούλαγαν και την ίδια τους τη μάνα, ενδιάμεσων στελεχών, ή αν προτιμάτε χορτάτων και κουστουμάτων κοκαϊνομανών άπληστων βαλέδων, ασήμαντων κι εύκολα αναλώσιμων μικροπαλικαράδων βουτηγμένων σε φτηνό μπάφο, που κάνουν το βρώμικο χαμαλίκι και, τέλος -και σιγά μην έλειπαν αυτοί, το αληθινό κερασάκι στην οροφή της τούρτας- παμπόνηρων μετασοβιετικών μεγαλομεγιστάνων, που όποια πέτρα κι αν σηκώσεις είναι από κάτω και βγάζουν χοντρό παραδάκι από οτιδήποτε βρεθεί και εκτιμηθεί ως πρόσφορο στο διάβα τους σ΄ όλο τον πλανήτη, και που αυτό βαφτίζεται ανάπτυξη και θέσεις εργασίας για την πλέμπα, που τα θέλει βεβαίως ο απαυτός της, γιατί φανατίζεται και σκάει το ένα τρίτο του μηνιάτικού της για ένα εισιτήριο την Κυριακή, και τα σπάει αν η ομάδα δεν πάει καλά, ή επειδή πήγε καλά, και αυτά δεν τα λέω εγώ,ο Φίλιπ Κερ τα αφηγείται σαν Σκοτ Μάνσον, σε πρώτο πρόσωπο, παντογνώστης ενδοδιηγητικός αφηγητής, υποψιασμένος για τα προβλήματα του κόσμου, σκεπτόμενος άνθρωπος.

Το νήμα της πλοκής είναι γερό σαν πετονιά που δεν την σπάει τίποτα και οι κόμποι της δένουν σφιχτά τα κεφάλαια μεταξύ τους, κρατώντας το οικοδόμημα της κεντρικής ιδέας όρθιο και το μυστικό αδιάτρητο ως το τέλος. Ο αναγνώστης δεν μπορεί να υποψιαστεί τον ένοχο, το γιατί και πώς έγινε ό,τι έγινε. Ίσως από ένα σημείο και μετά δεν τον απασχολεί ιδιαίτερα, τον έχουν στοιχειώσει όλα τα άλλα που έχει μάθει για την σαπίλα.

Ο Κερ φτιάχνει από νωρίς μια μεγάλη λίστα υπόπτων, που όλοι, μηδενός εξαιρουμένου, έχουν καλό κίνητρο να καθαρίσουν τον ξαμολημένο στο κυνήγι του χρήματος Ζάρκο, που ορμάει σαν σκυλί και ξεσκίζει λεκτικά και συναισθηματικά τους πάντες. Την κατάλληλη στιγμή, κάπου εκεί στα μισά, αρχίζει να τους διαγράφει έναν έναν, έξυπνα και με τρόπο, δίχως να βιάζεται μα ούτε και να πλατιάζει ή να μειώνει το ενδιαφέρον του αναγνώστη με περιττές ντρίπλες. Κανένα κενό δεν δημιουργείται στην σύνθεση των καταστάσεων και ο χρόνος δράσης είναι αυτός που πρέπει, καλά καλά δεν έχει γίνει η κηδεία του Ζάρκο όταν ο Μάνσον, στον επόμενο μόλις αγώνα που ακολουθεί εκείνον στην διάρκεια του οποίου πέθανε, με την σκιά του Ζάρκο να αιωρείται στο κατάμεστο γήπεδο που φέρει το όνομα Ακάνθινο Στεφάνι και χιλιάδες επικήδεια πανό να τον θυμίζουν και την ατμόσφαιρα να δονείται από τραγούδια και συνθήματα στην μνήμη του, βρίσκει ποιος και γιατί έχει στείλει τον Πορτογάλο άναυλα στον άλλο κόσμο. 

Η οικονομία του λόγου και η συμμετρία της γραφής του Κερ,όπως τις γνωρίσαμε στη σειρά του Μπέρνι Γκούντερ, παραμένουν οι βασικές λογοτεχνικές αρετές του. Τα πρόσωπα χτίζονται κι εδώ προσεκτικά, κυκλώνουν με την σκιά τους το μυστικό και το προστατεύουν, και οι λέξεις είναι τα ιδανικά οχήματα για τις αποκαλύψεις που κάποιος -που δεν είναι απ’ έξω απ’ τον χορό, ο Κερ εξάλλου είναι λάτρης της Άρσεναλ από χρόνια και γνώστης του χώρου- θέλει να κάνει με καλή προαίρεση, γιατί οραματίζεται, λίγο αφελώς είναι η αλήθεια, μα και γι αυτό καλόδεχτα σαν όμορφο παραμύθι/ανάσα στην πιεσμένη καθημερινότητά μας, να ξαναγυρίσει το ποδόσφαιρο στην παλιά του αθωότητα, αν είχε και όση είχε ποτέ.

Αυτός ο κάποιος είναι ο Σκοτ Μάνσον, που κερδίζει τις εντυπώσεις από την πρώτη του γνωριμία με τους αναγνώστες αλλά και τις αναγνώστριες, με την αμεσότητα και τον τρόπο του να στέκεται καθαρός αλλά όχι παραπλανημένος μέσα στην βρωμιά, και να προσπαθεί να την κάνει λιγότερη, χωρίς να παριστάνει τον Ρομπέν των Δασών.

Από τις εκδόσεις Κέδρος (και σε ωραία φρέσκια και άμεση μετάφραση του Γιώργου Μαραγκού), εκτός από το πρώτο της σειράς, με τίτλο "Ξαφνικός Θάνατος" που έγραψε ο Κερ το 2014, μαζί σχεδόν κυκλοφόρησε και το δεύτερο που έχει τίτλο "Το χέρι του Θεού". Στο "Χέρι του Θεού" λοιπόν η Λόντον Σίτι κατεβαίνει στο λιμάνι του Πειραιά, διότι κληρώνεται με τον Ολυμπιακό, οπότε σπεύδω, γιατί με το πρώτο βιβλίο πήρα λογοτεχνικό διαρκείας για τους νέους αγώνες του Φίλιπ Κερ και είμαι περίεργη για το καυτό ματς στην γειτονιά μου. Εις το επανιδείν!

Η Βιβή Γεωργαντοπούλου είναι blogger και δημιουργός της Λέσχης Ανάγνωσης Degas

Κώστας Τσικνής, Ζούμπερα