31/7/16

Το Πανεπιστήμιο στα χρόνια της 4ης Αυγούστου

ΤΟΥ ΑΛΚΗ ΡΗΓΟΥ

Πριν κλείσουν 9 μήνες από την επιστροφή του στο θρόνο, το ζεστό βραδινό της 4ης Αυγούστου 1936, ο Γεώργιος υπέγρα­φε δύο διατάγματα αναστολής σειράς άρθρων του Συντάγμα­τος και κήρυξης στρατιωτικού νόμου, καθώς και διάλυσης της Εθνοσυνέλευσης. λόγω ...«απειληθείσης σοβαράς διαταράξεως της δημοσίας τάξεως» από τα σχέδια του κομμουνισμού ο οποίος «επίστευεν ότι επέστη η στιγμή της ανατροπής του «κοινωνικού καθεστώτος».
Τα διατάγματα είχε συντάξει ο εκλεκτός του στην πρωθυ­πουργία Ι. Μεταξάς. Ο ίδιος ο βασιλιάς, σύμφωνα με το διευθυ­ντή του Πολιτικού του γραφείου καθηγητή Θεόδωρο Αγγελόπουλο, μάλιστα αναρωτήθηκε...«μήπως έπρεπεν να κρατήσω Εγώ την Δικτατορίαν» (!) αποδεικνύοντας για άλλη μια φορά ότι το επίθετο Γκλύξμπουργκ που σημαίνει στα γερμανικά φρούριο ευτυχίας, για την χώρα αποδεικνύονταν σε Ουγκλύξμπουργκ, δηλαδή φρούριο δυστυχίας.
Τρείς-τέσσερις άνθρωποι, ο βασιλιάς, ο πρωθυπουργός του, ο υπουργός εσωτερικών Σκυλακάκης και η φαιά προσω­πικότητα του νέου καθεστώτος, ο εξ απορρήτων του Μεταξά δημοσιογράφος Ι. Διάκος, φαίνεται ότι ήταν οι μόνοι που γνώριζαν τις διεργασίες που είχαν οδηγήσει στην κήρυξη της Δικτατορίας. Οι υπουργοί της Κυβέρνησης, απλά κλήθηκαν στο πρωθυπουργικό γραφείο ένας-ένας και προσυπέγραψαν τα διατάγματα, με τρείς μόνο τιμητικές εξαιρέσεις.
Την ίδια βραδιά η Ειδική Ασφάλεια προχώρησε σε μαζικές συλλήψεις συνδικαλιστών κι εργατών, των βουλευτών του Πα- λαϊκού Μετώπου, Δημήτρη Γληνού και Βασίλη Βέρβερη, των αγροτιστών Ιωάννη Σοφιανόπουλου και Κώστα Γαβριηλίδη, του νεαρού βουλευτή των φιλελευθέρων υφηγητή Θεμιστοκλή Τσάτσου και του καθηγητή του Συνταγματικού Αλέξανδρου Σβώλου.
Η επόμενη μέρα ανέτειλε χωρίς κανένα φανερό έκτακτο μέτρο, εκτός από την απαγόρευση κυκλοφορίας όλων των εφημερίδων και ένα Διάγγελμα του πρωθυπουργού κολλημέ­νο στους τοίχους, διαστάσεων 0.65 Χ 0.40, με τα επιχειρήματά του «γιατί Δικτατορία» Ο πιστός στο θρόνο Στρατός πα­ρέμεινε στους στρατώνες, ενώ το απόγευμα της ίδιας μέρας ο νέος Δικτάτορας, προχώρησε σε ανασχηματισμό της κυβέρ­νησής του. Ο βρετανός πρέσβης, σερ Σίνδευ Ουάτερλόου, τηλεγρα­φούσε στο Λονδίνο: πρόκειται για «κυβέρνηση μηδενικών» με «εγκέφαλο» τον Βασιλιά και στο πηδάλιο ως «όργανό του» τον «πολύ ταπεινό υπηρέτη του» Ιωάννη Μεταξά.

Μ’ αυτά τα μηδενικά λοιπόν αρχίζει μια νέα Δικτατορία, εκείνη της 4ης Αυγούστου, που φιλοδοξεί να οικοδομήσει ένα «Νέον Κράτος», εκείνο του «Τρίτου Ελληνικού Πολιτισμού», σε προφανή μίμηση του Ναζιστικού Τρίτου Ράιχ και με βάση το δόγμα του «Φύρερ-Πριντσίπ» δηλαδή της παντοδυναμίας του Αρχηγού και «Εθνικού Κυβερνήτη», όπως αυτοονομάστηκε ο κ. Μεταξάς.
Δεν είναι εδώ ο χώρος προφανώς ανάλυσης της φύσης του καθεστώτος, που θέλει να μοιάζει με τα αντίστοιχα ολοκλη­ρωτικά καθεστώτα της εποχής. Όπου ο φιλελεύθερος ατομι­κισμός, ο κοινοβουλευτισμός και ο κομμουνισμός -όπου κομ­μουνισμός σημαίνει κάθε τι το μοντέρνο, δημοκρατικό και προοδευτικό- εξοβελίζονται στο πυρ το εξώτερο.
Σύνταγμα δεν υπάρχει, ούτε χρειάζεται, η χώρα κυβερνιέ­ται με Διατάγματα και Αναγκαστικούς Νόμους, όπου ό,τι δεν απαγορεύεται είναι υποχρεωτικό.

Οι μι­κρές φασιστοειδείς ομάδες φοιτητών, όχι μόνο χαιρετί­ζουν «την νέαν τάξην πραγμάτων», αλλά προχωρούν στη δι­οργάνωση μιας πράγματι εντυπωσιακής ...πρωτοβουλίας.
Στις 10 Αυγούστου, στα ιστορικά για τους φοιτητικούς αγώ­νες Προπύλαια του Πανεπιστημίου, κατά μίμηση του μεγάλου ναζιστικού τους πρωτοτύπου, συντροφευμένοι από τραμπού­κους και αλήτες, με αλαλαγμούς χαράς ανάβουν φωτιές όπου καίνε εκατοντάδες τόμους βιβλίων ελλήνων και ξένων. Συγ­γραφείς τους δεν είναι μόνο οι κλασικοί του κομμουνισμού, σοσιαλισμού και αναρχισμού, αλλά και ο Χάινε, Μπέρναρ Σω, ο Φρόυντ, ο Τσβάιχ, ο Ανατόλ Φράνς, ο Γκόρκυ, ο Ντοστογιέφσκι, ο Τολστόι, ο Γκαίτε, ο Φίχτε, ο Δαρβίνος ακόμη και ο Καρκαβίτσας και ο... Παπαδιαμάντης!
Το κάψιμο συνεχίζεται στους Στύλους του Ολυμπίου Διός και πιο οργανωμένα στις 16 του μήνα στον Πειραιά. Αντιγρά­φουμε από τις εφημερίδες:
«Η Εθνική Φοιτητική Νεολαία Πειραιώς, προβαίνουσα εις την εξαφάνισιν δια πυρός ολοκλήρου σειράς κομμουνιστι­κών εντύπων, την προσεχήν Κυριακήν και ώραν 8μ.μ. και εν τη Πλατεία Πασαλιμανίου, προσκαλεί άπαντας τους εθνικόφρονας ίνα εν σώματι μεταβούν και συμμετάσχουν εις την τελετήν».
Το πόσο πλατιά είναι η έννοια κομμουνιστικό βιβλίο, μας δίνει η επόμενη ανακοίνωση της «Επιτροπής Εθνικοφρόνων Γονέων Πειραιώς»:
«καλούνται άπαντες οι εθνικόφρονες γονείς της Πόλεως Πειραιώς, όπως προσέλθουν κομίζοντες άπαντα τα κομ­μουνιστικά διδακτικά βιβλία των Σχολείων, ίνα καώσι ομού μετά σειράς ολοκλήρου κομμουνιστικών εντύπων, τη ενεργεία της Εθνικής Φοιτητικής Νεολαίας Πειραιώς».
Ένας ατέλειωτος κατάλογος, με πάνω από 400 τίτλους απαγορευμένων βιβλίων, σύντομα συγκροτείται από το καθε­στώς, ενώ η πανταχού παρούσα λογοκρισία πετσοκόβει ακόμη και την Αντιγόνη του Σοφοκλή και εξαφανίζει από προσώπου γης τον «Επιτάφιο» του Περικλή, του Θουκυδίδη.
Πριν από 100 τόσα χρόνια, ο γερμανό-εβραίος ποιητής Χάινε είχε γράψει: «Όπου καίγονται βιβλία, αργά ή γρήγορα θα καούν και άνθρωποι». Ειρωνικά, αλλά μάλλον βιαστικά, από τη Βιέννη ο Σίγκμουντ Φρόυντ σημείωνε «Η ανθρωπότητα φαίνεται να έχει προοδεύ­σει, γιατί ενώ τον Μεσαίωνα καίγανε τον συγγραφέα, τώρα καί­νε μόνο τα βιβλία του».
Και πράγματι, από το κάψιμο των βιβλίων και τις αυθαί­ρετες συλλήψεις, σχεδόν αμέσως φτάσαμε στα συστηματικά βασανιστήρια, τις φυλακίσεις, τις εξορίες, τη φάλαγγα, τη γά­τα, τον πάγο, το ρετσινόλαδο...
Ενώ κυνικά ο υφυπουργός Ασφαλείας Μανιαδάκης διακή­ρυσσε: «αι ποινικαί δίκαι, των συλλαμβανομένων δεν εξυπη- ρετούν, αδέσμευτοι δικονομικών κανόνων.,.να επιβάλλωσι τας νομίμους κυρώσεις»!

Παρά το κλίμα τρόμου και τη χλιαρή πρώτη αντίδραση των αστών πολιτικών, όλες οι νεολαίες αστικών και αριστε­ρών κομμάτων, υπερβαίνοντας τις κομματικές διαμάχες και με αιχμή την σπουδάζουσα νεολαία της Αθήνας και της Θεσ­σαλονίκης, στέκουν από την πρώτη ώρα μαχητικά, εχθρικές προς το «Νέον Εθνικόν Κράτος».
Μέσα στον Αύγουστο κιόλας συγκροτούν το «Αντιδικτατορικό Μέτωπο Νέων» και λίγο αργότερα την «Φιλική Εταιρεία». Η «Ένωση Νέων Ελλάδος» όχι μόνο δεν ανέστειλε τις λει­τουργίες της, αλλά έδρασε καταλυτικά για την οργάνωση του Αντιδικτατορικού Μετώπου, σε εκδρομή μάλιστα που οργάνω­σε τον Σεπτέμβριο του 36, στο φρούριο της Φυλής στην Πάρ­νηθα, ο επικεφαλής της Νίκος Καρβούνης, μίλησε ανοικτά για την ανάγκη ενός πλατιού αντιφασιστικού ενωτικού μετώπου. Αντιδικτατορικές εφημερίδες αρχίζουν να κυκλοφορούν πα­ράνομα, συνθήματα αρχίζουν να εμφανίζονται στους τοίχους, ξαφνικές μικρο-διαδηλώσεις σημειώνονται σε κεντρικούς δρό­μους, διαμαρτυρίες για τις απολύσεις αντικαθεστωτικών κα­θηγητών, όπως των Αλ. Σβώλου και Π. Λορεντζάτου της Φι­λοσοφικής, εμφανίζονται. Το Αντιδικτατορικό Μέτωπο Νέων που συντόνιζε αυτές τις κινήσεις έχει δημιοργήσει -σύμφωνα με τους Λιναρδάτο και Ραφτόπουλο- συντονιστική επιτρο­πή, αποτελούμενη από τους Εμ. Κοθρή και Βασ. Ποντικόπουλο, της Φιλελεύθερης Νεολαίας, Ηλ. Μπρεδήμα, της Νεολαίας του Λαϊκού Κόμματος, Μπάμπη Δρακόπουλο, Αλ. Προβελέγγιο και Α. Φικιώρη, της ΟΚΝΕ, Μανούσο Πλουμίδη, Γιάννη Παπαθεοδώρου, Νίκο Λουρωτό, της Σοσιαλιστικής Πρωτοπορίας, Κομν. Πυρομάγλου, της Ένωσης Νέων Ελλάδας, που ορίστηκε και γραμματέας του Μετώπου, και εκπροσώπους των νεολαίων του Αγροτοεργατικού, Μ. Φιλνισάκο, και των Κομμάτων του Γ. Καφαντάρη, Βενέτη και Μπουρδάρα, του Γ. Παπανδρέου Βλουμίδη, του Μυλωνά και του ‘Ενωτικού του Κανελλόπουλου, Λ. Ξάνθο.
Βέβαια, η επιβολή της δικτατορίας μπορεί να είχε ανακόψει κάθε κίνηση φοιτητικής διεκδίκησης, να είχε διαλύσει τις φοι­τητικές οργανώσεις, πλην των φασιστοειδών, αλλά δεν είχε κατορθώσει παρά τις διώξεις, να επιφέρει καίρια πλήγματα σ’ αυτές τις κινήσεις, παρά την βοήθεια του «Εθνικού Παμφοιτητικού Συλλόγου» στην Αθήνα και της «Εθνικής Παμφοιτητικής Ενώσεως» στη Θεσσαλονίκη, οι οποίες σε συνεργασία στο Πα­νεπιστήμιο Αθηνών και με τις Πρυτανικές αρχές, συμβάλλουν, με όλες τις δυνάμεις τους, στις διώξεις των αντιδικτατορικών φοιτητών.
Ο δικτάτορας διαισθάνεται τον κίνδυνο κατά την επίση­μη επίσκεψή του στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης στις 26 Οκτωβρίου. Η επίσκεψη εντάσσονταν στον πρώτο εορτασμό της απελευθέρωσης της πόλης, που είχε ο ίδιος αποφασίσει, και έγινε στη μεγάλη αίθουσα τελετών του Πανεπιστημίου. Η είσοδός του, παρά τα δρακόντεια μέτρα της Ασφάλειας, σύμφωνα με τις αναμνήσεις της τότε φοιτήτριας της Φιλο­σοφικής Μαρίας Αγριγιαννάκη, αργότερα Καραγιώργη, συνο­δεύτηκε από «σύννεφα προκηρύξεων που έπεφταν μπροστά του από τα παράθυρα, το ταβάνι, από τα πιο απρόσμενα μέ­ρη». Ο «Εθνικός Κυβερνήτης κραυγάζει προς τους φοιτητές:
«Σας απαγορεύω να έχετε διαφορετικές ιδέες από αυτές του κράτους. Σας ζητώ όχι μόνο να έχετε τις ίδιες ιδέες, αλλά να πιστεύετε σ’ αυτές και να δουλεύετε γι‘ αυτές με ενθουσιασμό. Αν κάποιος από σας έχει διαφορετικές ιδέες, καλύτερα να μείνει αμόρφωτος»!
Στον δε Πρύτανη, καθηγητή της Φιλοσοφικής Στυλ. Παπαδάκη, που στην προσφώνηση του αναφέρθηκε στα προβλήμα­τα τα οποία αντιμετώπιζε το Πανεπιστήμιο, απαντά έντονα:
«Κύριε Πρύτανη το Πανεπιστήμιο σας, είναι μαλλιαροκομμουνιστικό Ίδρυμα, κάντε το πρώτα εθνικό και μετά θα έχε­τε όλη μου τη συμπαράσταση».
Σε επιτροπή φοιτητών, μάλιστα, που μετά την τελετή του ζήτησε την επαναλειτουργία του εστιατορίου της Φοιτητικής Λέσχης που είχε κλείσει η Ασφάλεια, γεγονός οικονομικά δυ­σβάστακτο, ειδικά για τους φτωχούς φοιτητές από αγροτικές οικογένειες, τόνισε:
«Και αφού δεν έχετε τα μέσα να σπουδάσετε, γιατί ήρθατε στο Πανεπιστήμιο. Να καθίσετε στα χωριά σας, να οργώ­σετε τα χωράφια του πατέρα σας και στο Πανεπιστήμιο να έρθουν όσοι μπορούν.»

Από το βιβλίο του Άλκη Ρήγου, Ελληνικό Πανεπιστήμιο και φοιτητικό κίνημα. Από το χθες, στο σήμερα του θεσμού, που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Παπαζήση

Λία Πέτρου, Trace Over [a space in 100 pieces]. Συλλογικό-συμμετοχικό κέντημα

Δεν υπάρχουν σχόλια: