29/5/16

Είναι αυτή μία καλή ερώτηση;

ΤΗΣ ΚΑΤΕΡΙΝΑΣ ΚΑΡΕΛΑ



ΤΕΡΥ ΗΓΚΛΕΤΟΝ, Το νόημα της ζωής, εκδόσεις Θύραθεν, σελ. 164

Με χαρακτηριστικό αγγλικό στυλ και χιούμορ, ο Ήγκλετον διαπραγματεύεται ένα από τα πιο κλασσικά ερωτήματα της φιλοσοφικής θεματολογίας. Ακόμα και η διατύπωση του τίτλου αντανακλά την παράδοση της σχολής στην οποία ανήκει ο συγγραφέας. Στην κλασσική μεταφυσική, για παράδειγμα, τα κεντρικά ερωτήματα είναι ουσιαστικά τρία: η ψυχή, ο Θεός, ο κόσμος· σε μία από τις πολυδιάστατες διασταυρώσεις τους, διατυπωμένο σε όρους ύπαρξης, ουσίας, ελευθερίας, βρίσκεται και το νόημα της ζωής.
Στην -κληρονόμο της αναλυτικής Φιλοσοφίας- αγγλοσαξωνική παράδοση, τα φιλοσοφικά ερωτήματα ανάγονται, σε τελική ανάλυση, σε θέματα γλώσσας, γλωσσικών χειρισμών και νοημάτων. Είναι σαν οι μεγάλοι συγγραφείς της δυτικής παράδοσης να ξεκινούσαν από ένα δεδομένο (γλωσσικό) σύστημα για να κατακτήσουν αλήθειες, να αναλύσουν αντιφάσεις, να δομήσουν θεωρίες, συστήματα, να θέσουν ερωτήματα, σε μια δονκιχωτικού τύπου κατάκτηση της αλήθειας. Η αναλυτική φιλοσοφία [αν και η εξομοίωση (assimilation) αγγλική/αναλυτική είναι καταχρηστική] στρέφεται προς το ίδιο το γλωσσικό-λογικό σύστημα με στόχο να εξηγήσει -πολύ περισσότερο απ’ ότι να απαντήσει- τα φιλοσοφικά ερωτήματα σε όρους λόγου/γλώσσας. Χωρίς να αποτελεί εξαίρεση σ’ αυτή τη σχολή, ο Ήγκλετον συναντά παρ’ όλα αυτά τις κλασσικές αναφορές, πάντα από το οικείο πρίσμα της αγγλικής παράδοσης.

Είναι πολλοί οι δυσπρόσιτοι συγγραφείς που απαιτούν από τον αναγνώστη υπερπροσπάθεια για να τους παρακολουθήσει· οι εκπρόσωποι του γερμανικού ιδεαλισμού αποτελούν το πιο οδυνηρό παράδειγμα. Ο Ήγκλετον διαβάζεται ευχάριστα, ενώ ξεδιπλώνει πτυχές των βαθύτερων φιλοσοφικών εννοιών και παραπέμπει σε λογοτεχνικούς χειρισμούς των θεμάτων που τον απασχολούν με γενναιόδωρη απλότητα και χιούμορ.
Το βιβλίο ακολουθεί ένα πλάνο του τύπου: τί σημαίνει η λέξη «νόημα». Για παράδειγμα, το νόημα ως δεδομένη σημασία και το νόημα ως διαδικασία σημασιοδότησης· ποιό είναι το νόημα της ερώτησης του τίτλου: είναι το ζητούμενο εγγενές ή εκλειπόν· και τέλος, απόπειρες να απαντηθεί.
«Όπως και να ’χει, πώς θα μπορούσες σ’ έναν κόσμο με λογική τόσο εύθραυστη και αποσπασματική να αναγνωρίσεις ένα απαστράπτον νόημα όπως αυτό; Ίσως ο Βλαντιμίρ και ο Εστραγκόν στο Περιμένοντας τον Γκοντό έχουν ήδη αποτύχει να το αναγνωρίσουν· ίσως ο Πότζο να είναι στην πραγματικότητα ο Γκοντό (ίσως είχαν ακούσει λάθος το όνομα) και δεν το συνειδητοποιούν. Ή ίσως αυτό το επίπονο, φαρσικό πάγωμα του χρόνου είναι η έλευση του Γκοντό (...). Ίσως η έλευσή του να είναι μια ευεργετική απομάγευση, καθώς θα αποκαλύψει ότι κατ’ αρχάς δεν ήταν αναγκαία – ότι δεν υπήρχε ποτέ κάποιο μεγάλο πράγμα που αποζητούσε τη λύτρωση, αλλά ότι η ίδια αυτή πίστη είναι κομμάτι της ψευδούς μας συνείδησης.»
Η αίσθηση που έχει κανείς διαβάζοντάς τον δεν είναι αυτή ενός βαθυστόχαστου, μελαγχολικού στοχαστή, αλλά ενός ευδιάθετου, απολαυστικού συγγραφέα, του οποίου η αυθεντία και οξυδέρκεια αναδεικνύονται τόσο μέσω της μορφής όσο και του περιεχομένου.

Η Κατερίνα Καρέλα είναι δρ Φιλοσοφίας

Δεν υπάρχουν σχόλια: