Του Πάρνωνα

ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΒΟΥΛΓΑΡΗ

ΚΩΣΤΗΣ ΤΣΟΥΧΛΟΣ, Πάρνωνας. Εθνική Αντίσταση – Εμφύλιος, εκδόσεις Φύλλα, σελ. 192

Τι κι αν έχουν γραφεί τόμοι επί τόμων για τη δεκαετία του 1940, το «τραύμα» καλά κρατεί, και όχι μόνο στις μεγαλύτερες ηλικίες. Ανεξάντλητη δεξαμενή οι προσωπικές αναμνήσεις και μαρτυρίες, οι οποίες συνεχίζουν να δίνουν τον τόνο σε εκδόσεις τοπικού ορίζοντα, οι οποίες επιμένουν σε πτυχές που είτε καθόρισαν τη στάση των αντίστοιχων κοινωνιών, είτε, κυρίως, αποτυπώνουν τις μετέπειτα αφηγήσεις αυτών των κοινωνιών για τη δεκαετία του 1940, δηλαδή τον τρόπο που τακτοποιήθηκε το «τραύμα» στη συλλογική συνείδηση. Τα τελευταία χρόνια, όμως, η ένταση των αφηγήσεων υποχωρεί, όπως φαίνεται στον λόγο και στη ρητορική, τόσο των γραπτών, όσο και των τελευταίων μαρτυριών.

Το βιβλίο του Κωστή Τσούχλου επικεντρώνεται στον Πάρνωνα, για την ακρίβεια στην ανατολική πλευρά του, δηλαδή στην Κυνουρία. Σε εκείνη τη γη που από την αρχαιότητα υπήρξε αντικείμενο της έριδος Σπαρτιατών και Αργείων, και κατά τη δημιουργία του νεοελληνικού κράτους, ως σολομώντεια λύση, προκρίθηκε η περίληψή της στην Αρκαδία. Έτσι, η μυθική Αρκαδία, από «χώρα περίκλειστος ορέων», ευρέθη να διαθέτει εκτεταμένα παράλια, σε μια αμφίβολη διοικητική διαίρεση, αφού η επικοινωνία με την πρωτεύουσα Τρίπολη ήταν σχεδόν αδύνατη, ή έστω περιπετειώδης, ενώ οι οικονομικές, όπως και οι κοινωνικές σχέσεις συνέχιζαν να έχουν μεγαλύτερη πυκνότητα προς Λακωνία και Αργολίδα. Στη δεκαετία του 1940, αυτή η πραγματικότητα εκφράστηκε στη διοικητική συμπερίληψη της Κυνουρίας στο «Αρχηγείο Πάρνωνα», ήτοι στην αρμοδιότητα της Λακωνίας...

Σε όλες τις τοπικές αφηγήσεις της δεκαετίας του 1940, ο Πάρνωνας αποτελεί το σημείο αναφοράς, αποδεικνύοντας το ρόλο της γεωγραφίας στην ιστορία, και συγκεκριμένα τη δεσπόζουσα θέση του επί της Κυνουρίας, αλλά και επί της Λακωνίας, φτιάχνοντας μάλιστα και μια «ιστορική ηγεμονία» επί των άλλων βουνών της Πελοποννήσου. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι σαν βουνό είναι το πλέον βατό και ευρύχωρο, άρα φιλόξενο, και ταυτόχρονα απομακρυσμένο από τις πόλεις και την εξουσία τους. Αυτή η ιδιαιτερότητα και ιδιοπροσωπία, αποτυπώνεται άλλωστε και στο φετινό Λακωνικό Ημερολόγιο (εκδόσεις Ιδιομορφή), που είναι αφιερωμένο στον Πάρνωνα, με κείμενα ποικίλα, που παρακολουθούν την ιστορία του βουνού από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.

Ο Κωστής Τσούχλος δεν μας δίνει ούτε μια νέα, ούτε μια πλήρη εικόνα της δεκαετίας του 1940 στα μέρη του Πάρνωνα. Δεν είναι άλλωστε αυτός ο στόχος του. Συμπληρώνει κάποιες ψηφίδες, επαναφέρει τη συζήτηση, υποδεικνύει τη σημασία όσων συνέβησαν. Ένα βιβλίο ανοιχτό, σχεδόν αδιαμεσολάβητα ανοιχτό, στη συλλογική μνήμη και τις αφηγήσεις της, παραθέτει ισότιμα, χωρίς επεξεργασία και ταυτοποίηση, μαρτυρίες πάσης φύσεως (μεγάλο μέρος τους προέρχεται από την Ορθοκωστά του Θανάση Βαλτινού). Το ιστορικό σχήμα του είναι το γνωστό: «έπος της Αντίστασης» - «επάρατος Εμφύλιος».

Όμως, η συζήτηση, για την περιοχή της Κυνουρίας έχει ήδη προχωρήσει πολύ πιο πέρα, με γνώση όσων έχουν γραφεί, με γνώση των αιτουμένων μιας σημερινής μελέτης και αναδίφησης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το βιβλίο του Χρίστου Κυρκιντάνου, Το κρασί του Ντάρμου (Βιβλιόραμα, 2010), το οποίο, παρ’ ό,τι συστήνεται ως ιστορικό μυθιστόρημα, έχει πλήρη ιστορική αίσθηση των γεγονότων στην Κυνουρία, αλλά και μεγαλύτερη ιστορική ακρίβεια, δίνοντάς μας μια εναργέστερη εικόνα. Ένα άλλο παράδειγμα είναι ο παρατιθέμενος, στο βιβλίο του Κωστή Τσούχλου, κατάλογος των καταγόμενων από την Κυνουρία νεκρών του ΔΣΕ, όπου φαίνεται να μην αξιοποιήθηκε (απουσιάζει, ακόμα και από τη βιβλιογραφία), το σχετικό, μνημειώδες έργο του Γιάννη Λέφα, Χιλιάδες τέσσερις σταυροί στο μαρτυρικό Μωριά (Αλφειός, 2007).

Στέφανος Ρόκος, Gold Rules, 2014, μεικτή τεχνική σε χαρτί , 92 Χ 127 εκ.