Η κρίση σε κόμικ

ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗ

Παύλος Νικολακόπουλος, Δεν παραπονιέμαι, ξεκουράζομαι, 2015, εποξικά χρώματα σε λαμαρίνα, 110 x 100 εκ. και «…πες του ότι με το πέρασμα του χρόνου τα πάντα ανήκουν στο μέλλον..., 2015, εποξικά χρώματα και spray πάνω σε λαμαρίνα, 110 x 100 εκ.

DARRYL CUNNINGHAM, Σουπερκραχ. Το μεγάλο κόλπο με τη διεθνή οικονομία, μτφρ. Αβραάμ Κάουα, εκδόσεις Κριτική, σελ. 240

Πολλαπλές διακρίσεις και επαινετικές κριτικές για αυτό το απλά εικονογραφημένο κόμικ που μεταφράζεται σχετικά σύντομα, ένα χρόνο μετά την πρώτη του κυκλοφορία, και στα ελληνικά. Δίκαιη η επιτυχία, καθώς, μεσούσης της οικονομικής κρίσης, πολλά ερωτήματα (ακόμα) εγείρονται, σχετικά με τα αίτια αλλά και το «τι πρέπει να κάνουμε». Το βιβλίο του δημοσιογράφου–εικονογράφου Darryl Cunningham καταθέτει τις αιτίες αλλά και τις οπτικές υπό τις οποίες μπορεί να ιδωθεί η κρίση, με τρόπο απλό που ωστόσο σε κανένα σημείο δεν γίνεται αντιεπιστημονικός. Ο αναγνώστης που δεν έχει ιδέα από οικονομία θα προσανατολιστεί εύκολα και θα καταλάβει τους βασικούς άξονες του σύγχρονου οικονομικού συστήματος, ενώ ο αναγνώστης που έχει γνώση, θα μάθει κάποια πράγματα που ίσως δεν ήξερε, όπως για παράδειγμα πώς φοροδιαφεύγουν οι μεγάλες εταιρείες μέσω των διεθνών παραρτημάτων τους. Το εντυπωσιακό στο ανά χείρας κόμικ, είναι ότι, το πρώτο κεφάλαιο, δεν ασχολείται με την οικονομία, αλλά με την ζωή της ας πούμε συγγραφέως Άυν Ραντ. Αν και μοιάζει περιττολογία, ουσιαστικά η βιογραφία της γυναίκας που αν κι έγραφε άθλια πουλάει ακόμα πάνω από μισό εκατομμύριο αντίτυπα κάθε χρόνο, καταδεικνύει την ουσία αλλά και τις αναπόφευκτες αντιφάσεις του νεοφιλελευθερισμού και την σαφώς παράλογη βάση επάνω στην οποία οικοδομήθηκαν οι σύγχρονες μοντέρνες οικονομικές θεωρίες.

Ουσιαστικά, αυτό που καταδεικνύει ο συγγραφέας είναι ότι οι ιδέες της πλήρους οικονομικής και ιδεολογικής ελευθερίας οδηγούν στην πραγματικότητα σε μια απόλυτη οικονομική και ιδεολογική ποδηγέτηση κι ότι αυτό που συνέβη στην προσωπική ζωή της Άυν Ραντ, η οποία αφ’ ενός επικαλούνταν την προσωπική ελευθερία, αφ’ ετέρου είχε έναν κύκλο οργανωμένων θαυμαστών όπου η παραμικρή απόκλιση τιμωρούνταν βαρύτατα, συμβαίνει και στις σύγχρονες νεοφιλελεύθερες κοινωνίες. Ο νεοφιλελευθερισμός, στο κείμενο του Darryl Cunningham, έρχεται πολύ κοντά στον φασισμό, όχι επειδή ο συγγραφέας «κηρύσσει» κάτι τέτοιο, αλλά επειδή σε αυτό το συμπέρασμα οδηγείται ο αναγνώστης μέσα από την παρουσίαση των βασικών του αξόνων. Το δεύτερο μέρος περιγράφει με γλαφυρό τρόπο πώς έγινε το οικονομικό «κραχ», ποιος ο ρόλος των νεοφιλελεύθερων και των πολιτικών και πώς οδηγήθηκε η παγκόσμια οικονομία σε ένα τέτοιο αναπόφευκτο αποτέλεσμα ακολουθώντας την λογική και την ας πούμε «φιλοσοφία» που πηγάζει από την Άυν Ραντ. Το τρίτο μέρος, το οποίο τιτλοφορείται «η εποχή του εγωισμού», είναι αφιερωμένο στην μετά «κραχ» εποχή, που χαρακτηρίζεται από την εμμονή στις ίδιες λογικές και πρακτικές που οδήγησαν στο «κραχ». Αυτόν τον παραλογισμό, ο συγγραφέας τον εξηγεί με την υποκειμενική οπτική του «εγωισμού», ερμηνεία η οποία ίσως απαιτεί συμπλήρωση ή τροποποίηση, σύμφωνα με την οποία διανύουμε μία περίοδο όπου κάθε ένας βλέπει εγωιστικά την δική του πραγματικότητα και δεν οδηγεί σε μία επικοινωνία για το κοινό καλό. Ίσως επίσης είναι λίγο σχηματική η διαφοροποίηση αριστερών και δεξιών με βάση κάποια ομαδοποιημένα χαρακτηριστικά. Δεν παύει όμως το κόμικ να είναι ένα ισχυρό εργαλείο για να εισάγει τον αναγνώστη στα χαρακτηριστικά της σύγχρονης οικονομικής πραγματικότητας.