Στιγμές γυναικείας ελευθερίας

ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΘΕΟΧΑΡΗ

Bella Feldman, Caliber, ατσάλι και γυαλί, 15 x 23 x 5 εκ. 

ΓΚΑΜΠΡΙΕΛ ΡΟΥΑ, Ο δρόμος για το Αλταμόν, εικονογράφηση Μυρτώ Δεληβοριά, εκδόσεις θίνες, σελ. 176

Ένα αληθινό πετράδι της γαλλόφωνης λογοτεχνίας έχουμε μπρος στα μάτια μας, κρατώντας το βιβλίο της Γκαμπριέλ Ρουά (1909-1983), που το μετέφρασε, υποδειγματικά –όπως και κάθε κείμενο που μεταφέρει στη γλώσσα μας- ο Φοίβος Ι. Πιομπίνος.

Η συγγραφέας, γεννημένη στην αγγλόφωνη καναδική Μανιτόμπα, όπου είχαν μετακινηθεί οι γαλλικής καταγωγής, παππούδες της από την περιοχή του Κεμπέκ, αναδείχθηκε σε μιαν εξέχουσα μορφή της καναδικής λογοτεχνίας, μέσα από την τεσσαρακονταετή πλούσια και τιμημένη συγγραφική της πορεία.

Η γραφή της επικεντρώνεται στην ανάδειξη του ελάχιστου στιγμιότυπου της ανθρώπινης καθημερινότητας, στην προβολή των ασήμαντων συμβάντων και στη μετάπλασή τους σε στοιχεία μιας αφηγηματικότητας ευγενικής, συγκαταβατικής, τρυφερής και συγκινητικής για τις ζωές των ανθρώπων που παρατηρεί και περιγράφει με όρους Τέχνης.

Ο δρόμος για το Αλταμόν, που εκδόθηκε το 1966 στο Μόντρεαλ, και τον επόμενο χρόνο στο Παρίσι και μεταφράστηκε αμέσως στα Αγγλικά τόσο στο Τορόντο όσο και στη Νέα Υόρκη, αποτελείται από τέσσερις νουβέλες, ενώ στην ελληνική έκδοση μεταφράζονται οι τρεις και προηγείται κατατοπιστική εισαγωγή του μεταφραστή, καθώς και χρήσιμες Σημειώσεις στο τέλος του βιβλίου.

Πρόκειται για νουβέλες αυτοβιογραφικές γραμμένες σε τόνο νοσταλγικό που χαρακτηρίζεται από ανθρωπιά, ζεστασιά και αμεσότητα.

Την αφήγηση κινεί η Κριστίν, μια νεαρή γυναίκα, νεότερη απόγονος μιας οικογένειας που ζει στην επαρχία. Στην πρώτη νουβέλα η Κριστίν, μέσα από μνημονική επιστροφή στα παιδικά της χρόνια, επιχειρεί να τακτοποιήσει συναισθηματικά την πληγή από την απώλεια της γιαγιάς της. Στη δεύτερη προσεγγίζει το πρόβλημα των γηρατειών μέσα από το πρόσωπο ενός γηραιού γείτονα και στην τρίτη, η ενήλικη πια Κριστίν προσπαθεί να προσεγγίσει ψυχικά και να κατανοήσει βαθειά την γηραιά πια μητέρα της.

Το βιβλίο είναι ένας φόρος τιμής στη δημιουργική γυναίκα και ταυτόχρονα κριτική στην υποταγή της στις προτεραιότητες των άλλων. Η Κριστίν απορρίπτει τον παραδοσιακό ρόλο της γυναίκας: γάμος, μητρότητα, υπηρεσία στο σπίτι, αυτοθυσία με αυταπάρνηση, υποστολή κάθε προσωπικής φιλοδοξίας. Η ζωή, μ’ αυτούς τους όρους, στενεύει ασφυκτικά την ύπαρξη. Ο σκηνικός χώρος της αφήγησης, απομονωμένο σπίτι και χώρος περιορισμένος, είναι συμβολισμός της ψυχικής φυλακής της υποδουλωμένης γυναίκας. Οι λόφοι του Αλταμόν, η απεραντοσύνη της πεδιάδας, η λίμνη Γουίννιπεγκ, ο δρόμος, είναι συμβολισμός του ανοιχτού χώρου, είναι υπόμνηση των ατέλειωτων δυνατοτήτων που ενυπάρχουν στο πεπρωμένο της γυναίκας. Στον ανοιχτό χώρο η Κριστίν ανακαλύπτει ένα πεδίο διεκδίκησης δίχως να εξεγείρεται. Κόντρα σε δύο γενιές γυναικών, γιαγιά και μάνα, που αποδέχτηκαν τη γυναικεία μοίρα τους και υποτάχθηκαν στις αποφάσεις των ανδρών τους, εκείνη μάχεται αποφασιστικά για την προσωπική της αυτοδιάθεση. Κινείται στην άπλα της πεδιάδας και των λόφων του Αλταμόν, όπου πηγαίνει πρώτη φορά, χωρίς χάρτες, χωρίς την ύπαρξη πινακίδων οδοσήμανσης, αλλά μονάχα με τη διαίσθηση, σαν, λες, με εμπιστοσύνη στις δυνατότητες του πεπρωμένου και του εαυτού της.

Στον ανοιχτό χώρο της ελευθερίας, η νέα γυναίκα, βρίσκει τις δυνατότητες να προσδιορίσει το μέλλον της, απορρίπτοντας τις κοινωνικές συμβάσεις.

Ο δρόμος για το Αλταμόν είναι αυτό που χάνουμε στην καθημερινότητά μας. Είναι ο χαμένος χώρος που γίνεται αντικείμενο της Τέχνης.

Η Κριστίν δημιουργεί έναν ψυχικό χώρο ώστε να κατορθώνει να ζει. Ενώνει τη γιαγιά και τη μάνα με τον εαυτό της στηλιτεύοντας αμείλικτα την ιδεολογία υποδούλωσής τους.

Ο Γιώργος Χ. Θεοχάρης είναι ποιητής και εκδότης του περιοδικού Εμβόλιμον