Με χιούμορ

Ένας βαθύς αναστοχασμός της ζωής μας

ΤΟΥ ΑΛΚΗ ΡΗΓΟΥ

Κώστας Ρουσσάκης, Chair, 2005, χαρτόνι και ατσαλόκαρφα (λεπτομέρεια)

ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΧΕΡΟΥΒΕΙΜ, Περί Γκρεκόνων σκιάς. Ηγεμόνες, Ησυχία και Εξέγερση στον Τροϊκό Μεσαίωνα, 105,5 Στο κόκκινο και εκδόσεις Γαβριηλίδης, σελ. 235

Όσο προχώραγα το διάβασμα του βιβλίου/κατάθεση του Βαγγέλη Χερουβείμ ένοιωθα να αυξάνει η δυσκολία της βιβλιοκριτικής παρουσίασης του . Άλλωστε στη λειτουργία κάθε βιβλιοκριτικής εκείνος που τελικά κρίνεται δεν είναι τόσο ο συγγραφέας και το έργο του - αυτός ό,τι είχε να μας πει το έχει καταθέσει δημόσια. Εκείνος που κρίνεται είναι κυρίως αυτός που την επιχειρεί. Τι κατάλαβε διαβάζοντάς το; τι μεταφέρει σε κάποιον που δεν το έχει ακόμη διαβάσει, ώστε να το προμηθευτεί; ποια η σημασία του βιβλίου;

Η δυσκολία εντείνεται ιδιαίτερα όταν το συγκεκριμένο, πυκνογραμμένο, νέο δημιούργημα του Χερουβείμ, με την μεταφορά του από τον αέρα των ερτζιανών του 105.5 στην τυπωμένη του μορφή απαιτεί άλλου είδους προσέγγιση. Τότε στο ραδιόφωνο η φωνή του ίδιου του Βαγγέλη – η τόσο εκφραστικά δυνατή αυτή φωνή - πλαισιώνονταν από ιδιαίτερα επιλεγμένα τραγούδια που έδεναν λειτουργικά με το νόημα των λέξεων, όσο και αν βέβαια η ροή του 5λεπτου χρόνου που τρέχει χωρίς ανασασμό σε τούτο το ακουστικό μέσο, σε έκανε να χάνεις πάντα κάτι από την σύνθετη λεξιμαγεία της μεταφοράς τόπων και προσώπων, με την αναγωγή του σημερινού γίγνεσθαι στο μεσαιωνικό χθες. Χωρίς αυτά τώρα, ο πυκνός γραπτός του λόγος –όπως και οι περισσότερες καθημερινές γελοιογραφικές καταθέσεις του στην Αυγή- απαιτεί ένα δεύτερο, κάποιες φορές και τρίτο προσεκτικότερο διάβασμα, με εστίαση στην ιδιότυπη, πολυσήμαντη ορθογραφία του. Επίσης απαιτεί εστιασμό στη λεπτομέρεια, όπου αναδύεται αβίαστα –χωρίς να την διατυμπανίζει όπως τόσοι και τόσοι – η ευρύτερη ιστορικό-πολιτική του κουλτούρα και το βαθύτερο νόημα του ουσιαστικού χιούμορ που το διατρέχει, αλλά και της ιστορικο-πολιτικής αριστερής ανάλυσης του εξελισσόμενου πολύπλοκου γίγνεσθαι . Και μάλιστα με μια βαθιά αισιόδοξη βιωματική σχέση με την ιστορία, χαρακτηριστικό στοιχείο κάθε πραγματικού αριστερού!

Η δουλειά του Χερουβείμ, και στο σκίτσο και στη γραφή, τελικά αποτελεί πολιτική ανάλυση και μάλιστα όχι εκ των υστέρων, αλλά την ώρα που τα γεγονότα διαδραματίζονται. Πολιτική ανάλυση με μεθοδολογική πειθαρχεία και ακριβέστατους ορισμούς Πουλαντζικής έμπνευσης, που ο προσεκτικός αναγνώστης διακρίνει καθαρά στη ροή του κειμένου. Πολιτική ανάλυση όχι μόνο της «τροϊκανής» περιόδου, όπου φυσικά είναι εστιασμένο, αλλά με αναφορές στην όλη μεταπολεμική πορεία του νεοελληνικού κοινωνικού σχηματισμού και της πολιτικής του σκηνής, και όχι μόνο. Η διαχρονική πορεία ανάλυσης π.χ. του γλωσσικού μας ζητήματος και οι βαθύτεροι λόγοι κυριαρχίας την τελευταία δεκαετία ενός νεογλωσσικού ιδιώματος των «Τροϊκογλυφικών». Ή η ανάλυση της έννοιας της μικτής οικονομίας στην εποχή του «Νεοφιλιόκβε Δόγματος της τροϊκανής μνημονισμένης Σταυροφορίας» με «την Αγία Τράπεζα να έχει κεντρική λατρευτική σημασία», όπου η μικτή οικονομία διακρίνεται σε «Παλαιοϊδιωτική με Κρατικές Πλάτες και Μέλλουσα Ιδιωτική με Κρατικούς Πελάτες»… το αποδεικνύουν.

Τα παραδείγματα αυτής της ευρύτερης κατασταλαγμένης γνώσης είναι πάμπολλα και ο πειρασμός αναπαραγωγής τους μεγάλος, όπως και οι πραγματικά εντυπωσιακές ονοματοδοσίες πολιτικών και τηλεοπτικών προσώπων. Λόγω των φημολογιών των ημερών, ας αναφερθώ σε μία, εκείνη του «Αβραάμ ο Τίποτας ή Καγκελάριος»…

Και το κυριότερο, όλη η γραφή της Γκρεκονίας διατρέχεται από δυο βασικά συστατικά, σε κάθε γραμμή της: το διεισδυτικό χιούμορ και την ιστορική μνήμη. Αυτούς τους δύο μόνιμους εχθρούς της εξουσίας. Της κάθε εξουσίας!

Με αυτά τα βασικά στοιχεία, η πολιτική του ανάλυση είναι βαθιά, ανθρωποκεντρικά χειραφετητική, δηλαδή αριστερή και ταυτόχρονα καίρια διεισδυτική, όπως και αυτό καθ’ αυτό το εφεύρημα του, μεταφοράς της βαρβαρότητας της μνημονιακής μας περιόδου στον Μεσαίωνα, στον «Τροϊκό Μεσαίωνα» . Χωρίς την εύκολη και εδώ κυρίαρχη αντίληψη –άλλη μια απόδειξη της βαθιάς του κουλτούρας– του Μεσαίωνα ως μιας γκρίζας, παγιωμένης, χωρίς κοινωνικό-πολιτισμικές αναταράξεις και εξεγέρσεις περιόδου. Ο προσεκτικός αναγνώστης εντυπωσιάζεται από την ιδιαίτερα μελετημένη περιγραφή με όρους του τότε –του ξεφεύγουν βέβαια που και που κάποιοι σημερινοί νεολογισμοί, ελάχιστοι οφείλουμε να σημειώσουμε– της βιωμένης απ’ όλους μέχρι χθες πραγματικότητας. Μιας πνιγηρής πραγματικότητας που δίνεται όμως με τέτοιο άμεσο αλληγορικό τρόπο, και το κυριότερο με χιούμορ που σε κάνει να γελάς. Αν ήταν και τα τόσο πετυχημένα του σκίτσα πιο πολλά, θα πλαισιωνόταν ακόμη καλύτερα το κείμενο.

Τελικά, ο αναγνώστης τούτων των μεσαιωνικών παραμυθιών βρίσκεται μπροστά σε έναν βαθύ αναστοχασμό της ίδιας της ζωής όλων μας, στη Γκρεκονία του χθες που ήδη πέρασε στην αναγεννησιακή ελπιδοφόρα της περίοδο, των «αλκυονίδων λέξεων» – όπως ονομάτισε προχθές το νέο Πολιτικό Λόγο των «Ριζιτών», που από τα ριζά της «Συνοικίας το Όνειρο» με επικεφαλής τον Αλεξικέραυνο άλωσαν την καστροπολιτεία. Κατέλαβαν τον άδειο Πύργο του Μάξιμου, από τον οποίο είχε εξαφανιστεί, φεύγοντας από την πίσω πόρτα, ο μέχρι χθες Αφέντης των Διαδωσιλόγων της Ηγεμονίας, φέρνοντας στην καρδιά της Ηγεμονίας τον λαό των ποιητών και των εξεγερμένων…

 Σ’ αυτό το σημείο είναι ανάγκη να τονίσουμε ότι οι σελίδες που αναφέρονται σ’ αυτό τον Λαό είναι λιτές, συναισθηματικά φορτισμένες -χωρίς ρητορείες– πλαισιωμένες με στίχους των Ρίτσου και Λειβαδίτη.  Ένα μικρό δείγμα :

«Τους νομοθέτησαν σαν ληστές, τους κατάδωσαν σαν δολιοφθορείς, τους εκτέλεσαν σαν προδότες, αυτοί που είχαν παραδώσει τα κλειδιά και την πόλη ανοχύρωτη. Προδότες ο Νίκος με το γαρίφαλο και ο άλλος Νίκος ο δάσκαλος… τους καταδίκασαν σε θάνατο σαν κατασκόπους. Κατάσκοπος ο Μανώλης της Μάχης που ήταν ένα από τα δυο παλικάρια που κατέβασαν το σύμβολο του κατακτητή από το Βράχο…»

Είναι προφανές ότι μας οφείλει ο Χερουβείμ με το ίδιο κέφι την αλληγορική συνέχιση του εγχειρήματος του -που ήδη το ξεκίνησε- με το ίδιο καταλυτικό χιούμορ και κριτική διάθεση και προς τους νέους «ηγεμόνες της Γκρεκονίας» που κατέλαβαν τον πύργο του Μάξιμου, τα πεπραγμένα των «τελάληδων της τάφρου», των «βοθρολυμάτων των καναλιών», την δράση των νέων «κηπουργών» και των «γελοτοποιών» τους, καθώς και των νέων «θεμέλιων Αλίθιων» που θα εγκατασταθούν στα «συγνωμιστά εντόσθια του πύργου» - ιδίως αυτών !

Καλοτάξιδο σύντροφε Βαγγέλη, καλή ανάγνωση και καλή ακρόαση της συνέχειας της περιπέτειάς μας από το Κόκκινο.