Πέρα από τον εκσυγχρονισμό και την οπισθοδρόμηση

ΤΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑΣ ΔΕΛΗΓΙΩΡΓΗ

Χρειάστηκαν τέσσερα χρόνια για να συνειδητοποιήσουμε ότι η συστημική κρίση δρομολογεί την επιστροφή σε συνθήκες εργασίας της Ευρώπης του 19ου αιώνα. Το τι διευκόλυνε την παγίδευσή μας στο σχέδιο προοδευτικής εξαθλίωσης είναι γνωστό: αλλοτρίωση, γρήγορος πλουτισμός, αναξιοκρατία, γραφειοκρατικοποίηση της πολιτικής για τον μη καταλογισμό ευθυνών, αναρρίχηση ασήμαντων σε ρόλο ρυθμιστή εκλογικών αναμετρήσεων κλπ.

Το κακό είναι ότι ο ολέθριος ρόλος που εξακολουθούν να παίζουν όλα αυτά στην πολιτική μας ζωή δεν χαράχτηκε όσο βαθειά θα έπρεπε στις συνειδήσεις των πολιτών, αφού καμιά κοινωνία σε καμιά χώρα δεν μπορεί να προκόψει χωρίς ανεπτυγμένο το φρόνημα των πολιτικών και των πολιτών της.

Η πολεμική της δογματικής εναντίον της ριζοσπαστικής Αριστεράς δείχνει έλλειψη πολιτικού φρονήματος, μεταθέτοντας τη λύση των προβλημάτων σε ένα μέλλον νομοτελειακά ακαθόριστο, όταν, στο μεταξύ, ιδεολογήματα και εννοιολογήματα στο όνομα της προόδου και, ανάγκης δοθείσης, της διάσωσής μας, ανακρούουν πρύμνη, μεθοδεύοντας τον εγκλωβισμό της χώρας σε ένα παγιούμενο καθεστώς εξαίρεσης. Εξ ου και η συνεχής αναφορά των θυτών στις θυσίες των εξιλαστηρίων θυμάτων τους.

Μια από τις βασικές ευθύνες μιας ενοποιημένης και αδογμάτιστης Αριστεράς είναι να διαλύσει την ασάφεια και σύγχυση που προκαλούν διαιρετικές πρακτικές στο όνομα περιχαρακωμένων ιδεών και θέσεων που δεν τίθενται σε ανοιχτό και ευρύ διάλογο, ενώ αφορούν το καλό όχι αποκλειστικά της Αριστεράς αλλά ολόκληρης της κοινωνίας. Τέτοιες διχαστικές πρακτικές, έμπλεες μένους και προκατάληψης, δεν μας αφήνουν -σε συνθήκες ανερχόμενου φασισμού- να έχουμε καθαρή αντίληψη του τι μεσολάβησε ώστε η ιστορική μνήμη ενός αιώνα (1914-2014) να μετατραπεί σε ιστορική αμνησία έτοιμη να ξαναγράψει κεφάλαια ήδη γραμμένα, με γνωστή σε όλους την τραγική τους κατάληξη. Μόνο αντίδοτο στις καθ’ έξιν πολεμικές, η αλήθεια.

***

FERNAND FLEURET.
LE CARQUOIS DU SIEUR LOUVIGNE
DU DEZERT,
ΠΑΡΙΣΙ 1923. ΠΡΟΜΕΤΩΠΙΔΑ ΒΙΒΛΙΟΥ.
ΟΞΥΓΡΑΦΙΑ

Το τελευταίο τέταρτο του 20ού αιώνα, έγινε προσπάθεια να ξεπεραστεί το πρόβλημα του στασιμοπληθωρισμού και της συνεχώς αυξανόμενης ανεργίας, με την παρεμπόδιση του ανοίγματος σε ένα νέο πολιτικό-οικονομικό, αλλά και επιστημονικό-φιλοσοφικό μοντέλο ικανά να μας εξασφαλίσουν ένα καλύτερο μέλλον. Αντ’ αυτού, μεθοδεύτηκε η αλλαγή σχημάτων λόγου μιας ρητορικής προορισμένης να συγκαλύψει την σύγχυση και τον αποπροσανατολισμό που προκαλεί σε συνειδήσεις που διψούσαν να καταλάβουν το πνεύμα της εποχής .

Το εκσυγχρονιστικό εννοιολόγημα συνέβαλε στην διευρυμένη αναπαραγωγή θεσμών και μηχανισμών του συστήματος, με την ίδια εργαλειακή λογική με την οποία αντικαθίστανται παλιά μοντέλα συσκευών, οπλισμών κλπ με άλλα τελευταίας τεχνολογίας που αποδίδουν, κατά το μέγιστο δυνατό, αυτό για το οποίο αρχικά επινοήθηκαν και κατασκευάσθηκαν.

Εκσυγχρονιζόμενο το σύστημα, κέρδιζε χρόνο ζωής, μετατρέποντας την πορεία από το παρελθόν στο μέλλον, σε ένα αενάως αναπαραγόμενο παρόν. Ανακόπτοντας την φορά του χρόνου από το παρελθόν στο μέλλον, με ένα μοντέλο σκέψης που ισοπεδώνει την ιστορικότητα των ανθρώπινων πραγμάτων, μετέτρεψε τον ιστορικο-κοινωνικό χωρο-χρόνο σε ένα παγκοσμιοποιούμενο εδώ και ένα εκσυγχρονιζόμενο τώρα.

Σ’ αυτό το οριακά διεσταλμένο εδώ και τώρα, η συνεχής αναπροσαρμογή του συστήματος (διαρθρωτικά μέτρα, λιτότητα, κλπ) εμφανίσθηκε ως λύση των προβλημάτων που προκαλούσε η από καιρό υπέρβαση των ορίων του. Πράγμα όχι δύσκολο, αφού ο δήθεν εξορθολογισμός ταυτίζει την πρόοδο με την αύξηση ποσοτικών μεγεθών και την καταναλωτική ευημερία. Αντί της παραγωγικότητας, η αύξηση των ποσοτικών μεγεθών ήταν και εξακολουθεί να είναι το μέλημα της πολιτικής που υπηρετεί την υπερσυσσώρευση κεφαλαίου, ακόμη κι αν η τελευταία δεν είναι πλέον απρόσκοπτη.

Έτσι, με το ιδεολόγημα της ευημερίας μέσω δανεισμού χωρών και πολιτών, το χειραφετητικό πρόταγμα που αξιώνει κοινωνικοποιημένη παραγωγικότητα συντονισμένη σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ποιοτική ανάπτυξη του τρόπου ζωής των εργαζομένων, άνοδο του μορφωτικού επιπέδου μέσω της παιδείας , ενίσχυση δημοκρατικών θεσμών που εδραιώνουν το κοινωνικό κράτος, υπονομεύθηκε, χωρίς σοβαρές αντιστάσεις για να αντικατασταθεί από το κενό περιεχομένου εννοιολόγημα του εκσυγχρονισμού. Πράγμα εύκολο, αφού ο εκσυγχρονισμός, υποσχόμενος στους αποδέκτες των μηνυμάτων του τον πλουτισμό ισχυρών και μη ισχυρών χωρών, μέσω συνεχών δανεισμών, υιοθετήθηκε από την δεκαετία του ‘80 ακόμη, από τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα της Ευρώπης.

Αλλά το εκσυγχρονιστικό εννοιολόγημα δεν έπεσε από τον ουρανό. Υπήρξε προϊόν του ισχύοντος επιστημονικού παραδείγματος, που δεν έπαψε κι αυτό να αναπαράγεται εδώ και πέντε αιώνες, ως μηχανικισμός, αρχικά, ως θετικισμός αργότερα, και ως τεχνο-επιστήμη σήμερα, παρά την καταστροφική χρήση του για την φύση και τον ανθρώπινο κόσμο.

Η τεχνο-επιστήμη, δεν παρήγαγε μια νέα τάξη πραγμάτων και λόγου. Εκσυγχρόνισε την τάξη της εκμετάλλευσης και της ανισότητας που εδραίωνε το κοσμοείδωλο της ψευδο- κυριαρχίας που την διαπνέει.

Χωρίς την τεχνοεπιστήμη, ο εκσυγχρονισμός και η παγκοσμιοποίηση του συστήματος θα ήταν αδύνατες. Η ηλεκτρονική τεχνολογία ως προϊόν της, έδωσε στην επικοινωνία αποξενωμένων ακόμη και από τον εαυτό τους καταναλωτών, διαδικτυακή μορφή που αναπαράγει ανέξοδα τον ναρκισσιστικό ατομικισμό και την απομόνωση όσων διψούν να συνομιλήσουν και αρκούνται στην αλληλο-ενημέρωση.

Το ηλεκτρονικό novecento υπήρξε η θεαματική όψη ενός κόσμου που προσπαθεί με κάθε τρόπο να ελέγξει τα μέσα που θα απέτρεπαν τη φθορά και την πτώση του. Όπως στις Χίλιες και μια νύχτες, το θέμα ήταν πώς να μη τελειώσει ποτέ το αφήγημα της υπερσυσσώρευσης, χάρη σε κεφάλαια που γράφονταν το ένα το άλλο, για να πουν με άλλα λόγια, με νέα επεισόδια και άλλη πλοκή, την ίδια παλιά ιστορία.

Με την αποθέωση των επιτευγμάτων του, το ισχύον επιστημονικό-φιλοσοφικό και οικονομικο-πολιτικό μοντέλο αναπαραγόμενο με τις διαχωριστικές και αντιδιαλεκτικές παραφυάδες του, εμποδίζει κάθε άλλο μοντέλο και κοσμοείδωλο που θα μας επέτρεπε να σκεφτόμαστε και να δρούμε απαλλαγμένοι από την βλέψη της κυριάρχισης της φύσης και της καθυπόταξης μικρών ή ανίσχυρων χωρών. Γιατί χρειάζονται κι άλλες παράμετροι (κοινωνική δικαιοσύνη, ελευθερία, αξιοπρέπεια, υπευθυνότητα) για την αληθινή ανάπτυξη μιας κοινωνίας.

***

Ύστερα από τον 30ετή θρίαμβο του εκσυγχρονισμού και την συνεχή προσαρμογή του ιστορικο-κοινωνικού χωρο-χρόνου στις εδώ και τώρα ανάγκες του συστήματος, επιστρέφουμε ολοταχώς σε εποχές πριν από τις κατακτήσεις των εργατικών αγώνων στην Ευρώπη, με την κατάργηση συλλογικών συμβάσεων εργασίας, με την σταδιακή εξαφάνιση της παιδείας και έρευνας, της περίθαλψης και ασφάλισης, της μόρφωσης και της κουλτούρας ως δημόσιων αγαθών, ώστε μισθωτοί και άνεργοι να οδηγούμαστε, με γρήγορους ρυθμούς στην εξαθλίωση και στην εκμηδένισή μας.

Εξαφανίζοντας την ιστορικότητα και καταστέλλοντας την ροπή του ψυχισμού προς το μέλλον, με μοχλό την άσκηση ωμής βιο-πολιτικής, συνθήκες του παρελθόντος επανέρχονται ακάθεκτες για να καταδικάσουν ανειδίκευτους και ειδικευμένους εργάτες, όπως και πτυχιούχους, μεταπτυχιακούς και διδάκτορες που δεν ξεριζώθηκαν. Υπό το φάσμα μιας ανεργίας που δεν την προκαλεί η αυτοματοποίηση της εργασίας όσο η δομική απληστία του συστήματος να επενδύει μονίμως στο κέρδος, δυο γενιές υποχρεώνονται σε απραξία ή σε υποαπασχόληση ώστε να μη πεθάνουν από ασιτία και ακοινωνησία.

 ***

Όσοι διατείνονται ότι η χώρα οδεύει στο τέλος της καταστροφής, ενοχλημένοι μάλιστα που η αξιωματική αντιπολίτευση, αλλά και ευρωπαίοι ιθύνοντες τους διαψεύδουν, ξεχνούν ότι η χώρα δεν είναι μόνο μικρά τμήματα του πληθυσμού που επωφελούμενα από την συμμόρφωσή τους, μετατρέπονται σε παραμόνιμες κάστες κλεισμένες στον κόσμο τους, αλλά και όλο το μεγάλο υπόλοιπο του λαού που επωμίσθηκε το βάρος των θυσιών για λογαριασμό όσων συσπειρώνονται για να τις αποφύγουν. Αλλά μια χώρα μοιρασμένη σε θύτες και εξιλαστήρια θύματα, τόσο σοβαρά τραυματισμένη και ακρωτηριασμένη, που σύρεται ξανά στην αμάθεια και στην απάθεια, τι μέλλον μπορεί να έχει;

Σ αυτή τη δεινή καμπή, η δογματική Αριστερά αντί να συμβάλει με την ενεργό συμμετοχή της στον φραγμό της οπισθοδρόμησης, «βολεύεται μέσα στο άδικο», επιλέγοντας να καθησυχάζει με τον θεωρητικό και πολιτικό εγκλεισμό της.

Η Αλεξάνδρα Δεληγιώργη είναι ομότιμη καθηγήτρια του ΑΠΘ