ΤΗΣ ΑΝΝΑΣ ΦΙΛΙΝΗ
«έχω εικονογραφήσει εν
πολλοίς τη ζωή μου για να’ χω να βλέπω εικόνες που μου τη θυμίζουν»
 |
| ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΚΡΑΣΙΩΝ NICOLAS ΓΙΑ ΤΟ 1938. ΣΕΛΙΔΑ ΤΙTΛΟΥ. ΣΧΕΔΙΟ ΜΕ ΜΟΛΥΒΙ |
Η έκθεση ζωγραφικής της
Νέλλης Ανδρικοπούλου στο ΜΙΕΤ, στην οδό Αγίου Κωνσταντίνου της Αθήνας, έδωσε
στους Αθηναίους φιλότεχνους μια έντονη χαρά
προερχόμενη από την εικαστική απόλαυση κι από την θριαμβευτική
διαπίστωση ότι, το ανθρώπινο πάθος προς
τη δημιουργία της τέχνης, όταν υπάρχει, παραμένει ασυγκράτητο μέσα στο χρόνο,
μπορεί να δίνει ασταμάτητα σε όλη τη διάρκεια του βίου προϊόντα αστείρευτης δύναμης.
Στα εγκαίνια της έκθεσης
η Νέλλη Ανδρικοπούλου, γεννημένη το 1921, ήταν περιστοιχισμένη από τους
ανθρώπους με τους οποίους έζησε και ζωγράφισε, και που τώρα είτε στέκονταν
όρθιοι δίπλα της, θαυμάζοντας και σχολιάζοντας μέσα στις αίθουσες του φιλόξενου
ΜΙΕΤ, είτε –όσοι είχαν φύγει από τον κόσμο τούτο– έδιναν το «παρών» ακαταμάχητα
ζωντανοί μέσα στα πλαίσια των σχεδίων και των χρωμάτων της. Η Ναταλία Μελά,
γλύπτρια, πιστή φίλη και συνάδελφος ήδη από τις σπουδές στην ΑΣΚΤ το 1939, μίλησε για τις κοινές εμπειρίες μέσα
στις δεκαετίες που πέρασαν, ενώ ο ζωγράφος Αλέκος Λεβίδης μίλησε για την ίδια τη ζωγραφική της μέσα
στην έκθεση. Από τα λόγια του συγκράτησα το θαυμασμό για το ιδιαίτερα δικό της
καθαρό σχέδιο, με συνέχεια και καμπύλες χωρίς διακεκομμένες γραμμές και γωνίες.
Θυμάμαι επίσης ότι μίλησε με έμφαση για την με μολύβι, σε μικρό μέγεθος, αυτοπροσωπογραφία
της La Rebelle (Η επαναστατημένη) του
1939, για την οποία είπε χαρακτηριστικά πως του θύμιζε σχέδια του Ingres.
Μέσα από τα εκτεθειμένα
έργα στο ΜΙΕΤ παρακολουθούμε εικόνες από όλη τη ζωή της Νέλλης Ανδρικοπούλου.
Τον Δεκέμβρη του 1944 μετά τη λήξη του Πολέμου και των Δεκεμβριανών και ενώ
ήταν στα σκαριά ο Εμφύλιος, η Ανδρικοπούλου ταξίδεψε με το περίφημο «ΜΑΤΑΡΟΑ»
για το Παρίσι μαζί με περίπου άλλους 150 νέους έλληνες –υπότροφοι οι περισσότεροι
της γαλλικής κυβέρνησης- μέσα στους
οποίους δεσπόζουσα θέση είχε δυναμικό κομμάτι της αριστερής διανόησης. Αυτό το
«ταξίδι προς την ελευθερία», όπως το ονόμασε η ίδια μέσα στο σχετικό βιβλίο της
που εκδόθηκε το 2007[1],
την οδήγησε να παρακολουθεί μαθήματα γλυπτικής με τον Οσίπ Ζαντκίν και σχεδίου
στην Ακαδημία της Γκραν Σομιέρ του Παρισιού. Βλέπουμε πολλά σχέδια της εποχής
με μοντέλα της σχολής και χρωματιστές τέμπερες, μέσα στις οποίες διακρίνουμε
την ιδιαίτερα φωτεινή εικόνα με τον Κώστα Κουλεντιανό στο εργαστήριό του στην
Πανεπιστημιούπολη. Αυτή είναι σίγουρα μια ζωντανή περίοδος ανοιγμάτων στη γνώση
της τέχνης και της ζωής. Η ίδια λέει στη εισαγωγή του καταλόγου της πόσο την
χάραξε τότε μια έκθεση πινάκων και σχεδίων του Ματίς, που καθόρισε την αντίληψή
της για την ζωγραφική μέσα από την επιλεγμένη απεικόνιση του γύρω της κόσμου.
Η αναγκαστική επιστροφή
της στην Αθήνα το 1947 ανακόπτει αυτή την πορεία, όμως ανοίγει τον νέο δρόμο
της δουλειάς και των συναναστροφών μέσα στο εργαστήριο της Ναταλίας Μελά στην
οδό Μουρούζη. Εκεί συναντώνται -έξω από τις έντονες πολιτικές συγκρούσεις των
καιρών- παλαιότεροι και νέοι ζωγράφοι και γλύπτες, αλλά και ποιητές αλλά και ο
Μάνος Χατζηδάκις. Μέσα από αυτό τον κύκλο δημιουργήθηκε το 1949 η ομάδα «Αρμός»,
που εμφανίζεται με μια σημαντική έκθεση στο Ζάππειο Μέγαρο. Η ομάδα συγκέντρωσε
25 καλλιτέχνες από τους οποίους οι13 κάτω από 26 ετών και με κοινό γνώρισμα την
ζωντάνια της τέχνης τους[2].
Στην έκθεση συμμετείχαν οι Χατζηκυριάκος-Γκίκας, Τσαρούχης, Μόραλης, Νικολάου,
Εγγονόπουλος[3],
αλλά και οι Τέτσης, Γεωργιάδης, Λυμπεράκη, Αργυράκης, Βουρλούμης, Μανουσάκης. Η ΝΑ εξέθεσε τότε σχέδια,
τέμπερες, ελαιογραφίες. Μέσα σε αυτά και τα γνωστά της έργα «Ο Αλέξανδρος Ξύδης
με διπλωματική στολή στο σπίτι του Γιώργου Μαυροΐδη», «Η Ναταλία Μελά κοιμάται
στο εργαστήριό της».
Η γνωριμία και ο έρωτας με
τον υπερρεαλιστή ζωγράφο και ποιητή Νίκο Εγγονόπουλο οδήγησε στο γάμο τους το
1951 που διήρκεσε μέχρι το1954. Στην έκθεση του ΜΙΕΤ εκτίθενται σημαντικά έργα της Νέλλης Ανδρικοπούλου από τα
χρόνια της συμβίωσής τους. Και εδώ εκφράζεται πάλι ο δικός της γύρω κόσμος, όμως
μετά την άμεση επίδραση της διδασκαλίας του Εγγονόπουλου, αυτός ο κόσμος
δίνεται κυρίως μέσα από συναισθήματα και αλληγορίες και με τα μυστικά των
μορφών της βυζαντινής τέχνης. Προφανώς αυτοβιογραφικοί είναι οι πίνακες «Ο
απόκρυφος εραστής» (με την υπέροχη αυγόσχημη φούστα της ερωμένης), «Το ξύλινο
αλογάκι» (όπου στέκει μόνη η μάνα με το τρυφερό αγόρι), «Η απόγνωση» (γυναίκα
που παραπαίει επικίνδυνα στο κενό), έργα που όμως δίνονται με ένα πνεύμα
οικουμενικότητας. Σε αυτή την περίοδο ανήκει και το έργο με το ιστορικό θέμα
της εκτέλεσης στην ηλεκτρική καρέκλα του ζεύγους Ρόζενμπεργκ.
Στα χρόνια που
ακολούθησαν και όπου η Ανδρικοπούλου δούλεψε ως περιζήτητη ξεναγός, οι
ζωγραφιές της παρακολούθησαν τα ταξίδια της δουλειάς, τις διακοπές, τις συναναστροφές
με φίλους, στη διάρκεια των οποίων είχε πάντα μαζί της το μπλοκ με τα μελάνια
και τα χρώματα. Τότε γίνονται τα πορτρέτα του γιού της Πάνου Εγγονόπουλου, του
Άρη Κωνσταντινίδη ενώ διορθώνει το βιβλίο του «Αμαρτωλοί και Κλέφτες», του Άλκη
Πιεράκου, του Κορνήλιου Καστοριάδη, της Νάτας Μελά σε πολλές διαφορετικές
στιγμές, του Ρωμαίου Ζουλούμη, του Αλέκου Λεβίδη και πάρα πολλών άλλων φίλων
και γνωστών της. Σε ένα ταξίδι στο Παρίσι το 1977 σχεδιάζει με μελάνι σε χαρτί μέσα στο εργαστήριο του
Άλκη Πιεράκου, από όπου βλέπουμε στην έκθεση 3 σχέδια του γυμνού γυναικείου μοντέλου. Στη συνέχεια βλέπουμε και πολλά σχέδια από ταξίδια στα
ελληνικά νησιά, αλλά και στη Νέα Υόρκη, στη Τζαμάικα. Τέλος, εκτίθενται μια
σειρά έργων με αντίγραφα βυζαντινών εικόνων, με συνθέσεις από θέματα μυθολογικά,
τον Μυστικό Δείπνο, την Γέννηση και τον διαμοιρασμό των ιματίων. Επίσης
βλέπουμε ακουαρέλες με εικόνες μέσα από το σπίτι, βλέπουμε γλάστρες,
βιβλιοθήκες, το πιάνο.
Μέσα από τη ζωγραφική
της Νέλλης Ανδρικοπούλου βγαίνουν και στέκουν ζωντανές γύρω εικόνες από πολλές
εποχές, πολλούς ανθρώπους και τόπους. Είναι η εικονογραφημένη περιήγηση στην
ιστορία ενός ανθρώπου αλλά ταυτόχρονα και ενός δυναμικού και ζωντανού κόσμου
της τέχνης.
Η Άννα Φιλίνη είναι
εικαστικός
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου