Η στρατηγική επιλογή της αισιοδοξίας

ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΜΟΙΡΑ

Marina Abramović, Επικίνδυνα Παιχνίδια, 2008, 

τμήμα της ταινίας Stories on Human Rights

ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΜΠΕΚΑΣ, Οι αισιόδοξοι, εκδόσεις Γαβριηλίδης, σελ. 252

    

Το αθηναϊκό τοπίο της κοινωνικής, πολιτικής και οικονομικής κρίσης και παρακμής είναι ένας πρώτης τάξης σκηνικός τόπος για να εγγράψει ο Βαγγέλης Μπέκας την υπόθεση του νέου του μυθιστορήματος, που διαθέτει δράση και μυστήριο, σασπένς και ανατροπές, πολιτικές ίντριγκες και συνωμοσίες, ερωτισμό και κοινωνική ευαισθησία.

Ο συγγραφέας κινείται με πολιτικά ορθή πυξίδα ανάμεσα στους αφηγηματικούς σκοπέλους, αντλώντας υλικό από την παρούσα κοινωνικοπολιτική συνθήκη που συναγωνίζεται την πιο ευφάνταστη συγγραφική επινόηση, χωρίς να αποφεύγει πάντοτε τον πειρασμό του σχολιασμού της επικαιρότητας που αποδυναμώνει το σφρίγος της εξιστόρησης και τις σειρήνες της στερεοτυπικής σκιαγράφησης των ηρώων στα δοκιμασμένα πρότυπα της αστυνομικής λογοτεχνίας.

Ο ήρωάς του, ένας σαραντάρης ιδιόρρυθμος δημοσιογράφος, μονήρης και ετερόνομος, με ιδιότυπο στίγμα γραφής και αντισυμβατικές θεματικές, πηγαίνει κόντρα στο ρεύμα του δημοσιογραφικού κατεστημένου που υπηρετεί σκοτεινά συμφέροντα και άτυπες δομές της κρατικής εξουσίας, αναζητώντας το άλλο και το διαφορετικό, στις παρυφές της πόλης, στον υπόκοσμο, στο λούμπεν προλεταριάτο και το περιθώριο.

Ένας ρομαντικός μηχανόβιος αμφισβητίας που απεχθάνεται το φυλετικό μίσος και τη βαρβαρότητα, συχνάζει στα στέκια των μεταναστών, ακούει τις ιστορίες τους, αναπαράγει και επικοινωνεί με τα κείμενά του τα πάθη τους από τους νεοναζί κυνηγούς κεφαλών, και γι’ αυτό μπαίνει στο στόχαστρο των φασιστικών οργανώσεων που πολιορκούν ανενόχλητες την πόλη. Παρά τα αδιέξοδα της προσωπικής του ζωής και τα πρόσφατα πένθη (η εξάρτηση από το αλκοόλ και η ανάνηψη, η διαλυτική συνθήκη στη δουλειά και οι εξαναγκασμοί, η εγκατάλειψη από τη σύντροφό του και μητέρα της κόρης του, η φασιστική απειλή), αναδιοργανώνεται προσχωρώντας, ή συστήνοντας καλύτερα, ένα δίκτυο ανθρώπων που αφυπνίζονται και αντιστέκονται. Η αισιοδοξία του δεν είναι πλεονέκτημα, αλλά στρατηγική επιλογή που αντιμάχεται την τυφλότητα και την εθελοδουλία, τη μισαλλοδοξία και την ξενοφοβία. Σε μια πόλη ανοχύρωτη και μια κοινωνία παραδομένη σ’ αυτό το πρωτόγνωρο μούδιασμα που παραλύει συνειδήσεις και αντιστάσεις.

Οι μίζες, ο αυταρχισμός και ο χρηματισμός των κρατούντων, τα ληστρικά οικονομικά συμφέροντα, τα διεθνή κυκλώματα στο εμπόριο των όπλων, οι πολιτικές συνωμοσίες, η οίηση της εξουσίας, η φασιστική λαίλαπα, διαμορφώνουν τον κεντρικό καμβά της υπόθεσης, που αφηγείται την πολιτική δολοφονία ενός φαύλου υπουργού που διώκεται δικαστικά και την απόφαση του δημοσιογράφου-ερευνητή να την εξιχνιάσει και να βρει τον δράστη. Σ’ αυτή τη ριψοκίνδυνη διαδρομή αναζήτησης απαντήσεων στους γρίφους και τα αινίγματα που σωρεύονται γύρω από τον φόνο, θα συναντήσει αδίστακτους επαγγελματίες δολοφόνους, πληρωμένους πράκτορες, πωρωμένους δημόσιους λειτουργούς, διεφθαρμένους αστυνομικούς, αλλά και ιδεαλιστές φίλους, και κυρίως τους συνήθεις χαρακτήρες που απαντώνται απαρέγκλιτα στις κυρίαρχες αναπαραστάσεις της αστυνομικής λογοτεχνίας: Τη μοιραία γυναίκα-αράχνη, στο πρόσωπο της γραμματέως του υπουργού, που ερωτική και ιδιοτελής, ανυπεράσπιστη και ανενδοίαστη θα προσπαθήσει να τον σαγηνεύσει και να τον στρατολογήσει στην ακολουθία των χρήσιμων εραστών. Και τον αδιάφθορο και ασυμβίβαστο αστυνομικό, που υποκινούμενος από ένα επαγγελματικό πείσμα και μια ανάγκη προσωπικής επιβεβαίωσης θα συνεργαστεί μαζί του αποσκοπώντας στην ανταλλαγή προσδοκιών και πρακτικών.

Ο συγγραφέας στο μυθιστόρημά του φέρνει στο προσκήνιο δύο κόσμους να συναντώνται και να αναμετρώνται. Εκείνον της συνθηκολόγησης, του μίσους και της συνενοχής, με αυτόν της στράτευσης, της αντίστασης και της ανυπακοής. Στα σύντομα κεφάλαια-αφηγηματικές νησίδες με δομή σεναρίου, δίνεται μια πανοραμική όψη της Αθήνας των μνημονίων. Μιας πόλης μετέωρης και σκοτεινής, ερμητικής και αδιέξοδης, με κατοίκους στο χείλος της απόγνωσης, που κλυδωνίζεται στη δίνη της εκκωφαντικής κατάρρευσης όλων των δημοκρατικών κατακτήσεων. Ο κεντρικός ήρωας της ιστορίας δεν είναι ούτε άτρωτος ούτε ατρόμητος. Βαδίζει σ’ ένα ρήγμα, κινείται σε ασύμβατα πεδία, ριψοκινδυνεύοντας το κεφάλι του και τη ζωή τού φίλου του. Στην κρίσιμη αναμέτρηση με τις «δυνάμεις του κακού», ο συγγραφέας τον παρουσιάζει μεν φοβισμένο και ανήμπορο να παραδίδει το πηδάλιο στον έμπειρο αστυνομικό, ανυποχώρητο όμως και αποφασισμένο να μην υποταγεί χωρίς μάχη, και έτοιμο να αναζητήσει στήριξη και αλληλεγγύη και στην απέναντι όχθη.

Το τέλος της αφήγησης κινείται στο ίδιο μήκος κύματος με τον τίτλο. Αθεράπευτα και εμφατικά αισιόδοξο, με μια επίμονη κατάφαση στη ζωή και στο μέλλον. Αντίδοτο που ξορκίζει τη σκληρή πραγματικότητα και ανασκευάζει τη ζοφερή της όψη. Κι ίσως γι’ αυτό αγωνιστικό, οραματικό και χρήσιμο. Κάτι σαν χαμόγελο στα λυπημένα πρόσωπα που απώλεσαν την πίστη και την ελπίδα.

Η Μαρία Μοίρα είναι αρχιτέκτονας και διδάσκει στο ΤΕΙ της Αθήνας