14/12/13

Κι όμως υπάρχει ελπίδα

ΤΟΥ ΑΛΚΗ ΡΗΓΟΥ

ΟΛΥΜΠΙΟΣ ΔΑΦΕΡΜΟΣ, Από την ελπίδα στην απόγνωση (1973 – 2013), εκδόσεις Γαβριηλίδης, σελ. 196

Η κριτική ενός βιβλίου είναι πάντα πράξη δύσκολη και σύνθετη. Όταν βέβαια είναι κριτική και όχι απλή βιβλιοπαρουσίαση. Σ’ αυτή τελικά δεν κρίνεται τόσο ο συγγραφέας του συγκεκριμένου έργου –αυτός ό,τι είχε να μας πει το έγραψε–, κρίνεται κυρίως αυτός που την επιχειρεί, για το πόσο και τι κατανόησε από  την ουσία του. Και η κριτική του ανά χείρας βιβλίου γίνεται ακόμη πιο δύσκολη, γιατί αποτελεί μια βιωματική κατάθεση μιας σαραντάχρονης πορείας ενός ενεργού πολίτη. «Ένα συμπίλημα -όπως ο ίδιος μας λέει– προσωπικής μαρτυρίας, προσωπικών σκέψεων και στοιχείων ανάλυσης, (που) διατρέχει εν τάχει και υποκειμενικά τη δικτατορία και τη μεταπολίτευση».
Και η δυσκολία εντείνεται όταν η βασική ύλη του, αφορά το αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα, του οποίου ενεργό και δραστήριο μέλος υπήρξε τόσο ο συγγραφέας του παρόντος βιβλίου όσο και αυτός που επιχειρεί μια κριτική του προσέγγιση. Και όχι μόνο, αλλά τα βήματά τους, εδώ και σαράντα χρόνια, βρίσκονται σε παραλλήλους, κάποτε -κάποτε και αντιθετικούς- δρόμους, μα πάντα το συναπάντημά τους έστεκε και στέκει βαθιά συντροφικό, με ό,τι πιο ουσιαστικό κουβαλά αυτή η ταλαιπωρημένη στην ιστορική διαδρομή της Αριστεράς λέξη.

Σ’ αυτή τη συντροφικότητα βασίζεται και η κριτική ανάγνωση του βιβλίου του Δαφέρμου, οι συμφωνίες και διαφωνίες με τις σκέψεις που διατυπώνει. Διαφωνίες που αρχίζουν από τον ίδιο τον τίτλο του έργου. Δεν συμμερίζομαι την απόγνωση, και τα συνακόλουθα αδιέξοδα που την αρθρώνουν στο κείμενο. Όχι από έναν αριστερό βολονταρισμό - αντίθετα επειδή νοιώθω ότι παράλληλα με την κυρίαρχη ματαιότητα κάθε αγώνα, που συστηματικά καλλιεργείται, γεννιέται γύρω μας μια ελπίδα, με αναλογίες, προφανώς και μεγάλες διαφορές, με τις απαρχές του κοινού μας τότε, των οραμάτων που δημιουργούνταν  μέσα  στην δράση -την οποία τόσο ωραία αναλύει στις σελίδες που αναφέρονται στο αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα- η οποία επανέρχεται ως επίκαιρο αξιακό αίτημα Αμεσοδημοκρατικής Οργάνωσης και Ελευθερίας, αντίβαρο στη βαρβαρότητα των μνημονιακών χρόνων. Χιλιάδες κοινωνικά κύτταρα αλληλεγγύης, μονοθεματικών κοινωνικών κινημάτων, πράξεων υπεύθυνης πολιτικής ανυπακοής από εκεί που κανείς δεν προέβλεπε, κι ένας  νέος δυναμικός συνδικαλισμός σε πρωτοβάθμιο επίπεδο, παράγουν υλικά αποτελέσματα έστω και ασυντόνιστα, δρουν όμως και αναπτύσσονται καθημερινά σε όλους τους αρμούς του κοινωνικού μας σχηματισμού, παρά τη συνειδητή προπαγάνδα κυβερνώντων, κυρίαρχων ΜΜΕ και συστημικών διανοουμένων, δυσφήμισης κάθε έννοιας συλλογικού, κάθε αιτήματος σε λαϊκίστικό, και ανάδειξης μιας ατομοκεντρικής αγοραίας λογικής. Και είναι εντυπωσιακό ότι όλα αυτά τα φαινόμενα -που τόσο ωραία αναλύει την δυναμική τους, ως αιτούμενη δημοκρατική ελπίδα και διέξοδο- δεν τα ψαύει  η ανάλυσή του, στην τρέχουσα γύρω μας πραγματικότητα.
Ο  Καπιταλιστικός Τρόπος Παραγωγής στη νεοφιλελεύθερη εκδοχή του, που βίαια κυριαρχεί γύρω μας, και ο οποίος αποτελεί τον δεύτερο διεισδυτικό εστιασμό του βιβλίου, αλλά αδικεί την ανάλυσή του, -όταν τον ονοματίζει μόνο ως οικονομικό φιλελευθερισμό, ενώ τον αναλύει και στο πολιτικό αξιακό του περιεχόμενο –παρά τη «σκληρότητα, την αγριότητα που βιώνει καταστρεπτικά η κοινωνία», έχει εξαντλήσει κάθε προωθητική δυνατότητα. Του απομένει βέβαια η κρατική κατασταλτική βία, ο συνακόλουθος φόβος.
Η δεύτερη ουσιαστική μου διαφωνία, με την ανάλυσή του, αφορά την έννοια του Πολιτικού Υποκειμένου, ιδιαίτερα του Ριζοσπαστικού Ανανεωτικού και Δημοκρατικού Αριστερού Πολιτικού Υποκειμένου. Στην πολιτική ανάλυση,  η  άρθρωση των επί μέρους κοινωνικών κινημάτων στα οποία τόσο πιστεύει, πολιτιστικών αναζητήσεων –οι οποίες επίσης πληθαίνουν αυτή την περίοδο σε όλα τα πεδία της καλλιτεχνικής δημιουργίας–, συνδικαλιστικών κινητοποιήσεων,  στην κεντρική Πολιτική Σκηνή απαιτεί την ύπαρξη Πολιτικών Υποκειμένων. Πολλαπλών προφανώς Πολιτικών Υποκειμένων, διαφορετικών ίσως από τα σημερινά, λιγότερο ιεραρχικά και περισσότερο οριζόντια, δημοκρατικά   αρθρωμένων όπως αναζητεί,  και  ανάλογων με τις ιδεολογικό-πολιτικές υπαρκτές διαφορές των πολιτών–παραγωγών ενός κοινωνικού σχηματισμού. Τα κινήματα όσο δυναμικό ειδικό βάρος και αν αποκτούν σε ορισμένες πολιτικές συγκυρίες, όσο και αν μετατρέπονται  σε Υλική Δύναμη ικανή να παράγει πολιτικά  αποτελέσματα,  μένουν μετέωρα αν δεν κατορθώσουν να βρουν  εξουσιαστική έκφραση στην κεντρική Πολιτική  Σκηνή.
Προφανώς όχι μετατρεπόμενα τα ίδια σε κόμμα, χάνοντας την αυτονομία τους και την  αμφισβητησιακή κριτική δυναμική τους. Η πείρα του τέλους του αντιδικτατορικού φοιτητικού κινήματος νομίζω ότι αναδεικνύει αυτήν την πολιτική πραγματικότητα. Και είναι εντυπωσιακό ότι την υπαρκτή κοινωνική αμφισβήτηση της κυρίαρχης πολιτικής τής «παρακμής του αστικού πολιτισμού» -όπως γράφει- η οποία ανέδειξε τον ΣΥΡΙΖΑ σε Αξιωματική Αντιπολίτευση, την αγνοεί στην ανάλυσή του. Δεν εννοώ προφανώς την άκριτη αποδοχή αυτού του πολιτικού μορφώματος, ούτε την θετική, πολύ περισσότερο υμνητική στάση απέναντί του,  αλλά την ανυπαρξία αναφοράς  –θετική ή αρνητική- στην ανάλυσή του, που κατά τα άλλα φτάνει στο σήμερα.  Όπως επίσης αγνοεί αντίστοιχες διεργασίες που συντελούνται στον Ευρωπαϊκό Νότο, στη Λατινική Αμερική, αλλά ακόμη και προχθές στη θριαμβική εκλογή του νέου δημάρχου της Νέας Υόρκης. Διεργασίες που αναδεικνύουν δυνατότητες ανατροπής του κυρίαρχου νεοφιλελεύθερου... «μονόδρομου».       
Αν αυτές είναι οι βασικές μου διαφωνίες, προκλήσεις για συζήτηση ορθότερα,  με την ανάλυση του Δαφέρμου, σε καμιά περίπτωση αυτές δεν αναιρούν τις αρετές του βιβλίου, τις απλά διατυπωμένες βαθιά ριζοσπαστικές ιδέες του, τη σχεδόν προφορική ροή του κειμένου που διαβάζεται «απνευστί», σε πολλά δε σημεία και φωναχτά, παρά τις συχνές επαναλήψεις. Τη συναισθηματική, σχεδόν εφηβική, ώρες–ώρες άδολα  παθιασμένη πνοή που εκπέμπει κάθε σελίδα του. Πνοή  που θυμίζει έντονα τον παθιασμένο, μαχητικό συναγωνιστή του αντιδικτατορικού φοιτητικού, ο οποίος στα χρόνια της μεταπολίτευσης μάταια επιχείρησε να ενταχθεί σε κομματικές συλλογικότητες, μα γρήγορα απογοητεύονταν και ξαναγύριζε στη μοναξιά του ανένταχτου αριστερού αλλά πάντα ενεργού πολίτη.

Του πολίτη Ολύμπιου Δαφέρμου που δεν επιχείρησε να εξαργυρώσει την λεβέντικη Κρητική ψυχοσύνθεσή του, σε πολιτικά παίγνια και αγοραίες λογικές. Ίσως από εδώ να πηγάζει και η σημερινή ...αμηχανία του. Αλλά και η δική μας Ελπίδα ότι γρήγορα θα τον καταλάβει και πάλι ο αγωνιστικός ενθουσιασμός του. Η πραγμάτωση της ουτοπίας μας περιμένει...

Δεν υπάρχουν σχόλια: