Η άβολη πολιτικοποίηση

ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΒΟΥΛΓΑΡΗ

ΝΙΚΟΛΑΣ ΕΥΑΝΤΙΝΟΣ, Ενεός…, εκδόσεις Μανδραγόρας, σελ. 48

Η πολιτική ποίηση στις μέρες της κρίσης είναι αναμενόμενη και προβλέψιμη. Τροφοδοτείται μάλιστα με τέτοια ώθηση, ένταση και φορτίο, από τα πράγματα που συμβαίνουν γύρω μας, ώστε κινδυνεύει από την αδυναμία τιθάσευσης όλου αυτού του «υλικού», αφού δεν φαίνεται να συμβαίνουν αντίστοιχες αισθητικές ανακατατάξεις, αφού η τάξη του κόσμου, δηλαδή της γλώσσας, δεν μοιάζει να απειλείται, δεν αποσαρθρώνεται και δεν μετασχηματίζεται, ώστε μια νέα ποιητική γλώσσα να μιλήσει με νέους τρόπους τη νέα πραγματικότητα. Φυσικό λοιπόν οι νέοι ποιητές να ανασύρουν τρόπους δοκιμασμένους, από τον Μαγιακόφσκι, τον Μπρεχτ, τον Ρίτσο, τους μεταπολεμικούς, κάποτε τη Γώγου, απ’ όλη την παράδοση της πολιτικής ποίησης. Έτσι, αυτό που φαίνεται με πρώτη ματιά αυτονόητο, είναι τελικά το πιο δύσκολο, γιατί θα πρέπει ταυτοχρόνως να διαχειριστεί και την αντίστοιχη ποιητική παράδοση.

Το προσωπικό ύφος είναι λοιπόν το ζητούμενο, έστω κι αν στην πολιτική ποίηση αυτό μοιάζει κατ’ αρχήν δευτερεύον, αφού προτάσσεται το αίτημα να δοθεί φωνή στην πραγματικότητα. Κι όμως, ας μη μας ξεγελούν τα πράγματα: πρόκειται απλώς για σκηνοθεσία. Για εκείνη τη σκηνοθεσία του πολιτικού ποιήματος, που υποδύεται τη συλλογική φωνή και εμπειρία, ενώ δεν συνιστά παρά μια απολύτως προσωπική κατάθεση.

Αυτή την καμπύλη διαγράφει η συλλογή του Ευαντινού, σελίδα τη σελίδα και ποίημα το ποίημα, αυτή τη σκηνοθεσία κάνει ποίηση. Ανοίγεται έτσι σε ένα πέλαγος σημασιών, μπροστά στις οποίες οι λέξεις και οι ρυθμοί του μοιάζουν ανίσχυροι, ανεπαρκείς για να μιλήσουν αυτό που συμβαίνει, οπότε ολόκληρη η συλλογή τίθεται κάτω από τον τίτλο Ενεός..., τίτλος που επαναλαμβάνεται προτασσόμενος κάθε ποιήματος, ώστε αυτή την κοινωνική ένταση να καταγράφει επαναληπτικά η συλλογή, με τον ενικό αριθμό να επαναλαμβάνει, να επαναφέρει συνεχώς την προσωπική βίωση, φωτίζοντας τα δρώμενα πάνω στη ρητορική αμηχανία: και ο ποιητής ενεός...

Εν πλήρει συγχύσει αθώος, δήλωνε κάποτε ο Κατσαρός, βρισκόμενος σε μια ανάλογη κατάσταση, η οποία βέβαια επέτρεπε την προσωπική απεμπόληση της ευθύνης και της ενοχής, γιατί το ποιητικό υποκείμενο έδειχνε ακόμη αύταρκες, το πρόσωπό του αρραγές. Σήμερα, όμως, αυτό δεν συμβαίνει. Η κρίση έχει συμβεί, δηλαδή βιωθεί μέσα στον ποιητικό λόγο προτού εκφραστεί στην κοινωνία, γιατί είναι πολύ ευρύτερη, συνιστά μια καμπή μέσα στην ιστορική διάρκεια.

Και αν ο Μπρεχτ παίζεται πάλι σε αρκετές αθηναϊκές σκηνές, τίποτα δεν είναι αυτονόητο, αυτονόητα «συμβατό», αφού η κρίση απαιτεί νέες αναγνώσεις της όλης διαδρομής, της κοινωνίας και της τέχνης. Η απάντηση του Ευαντινού, παρά την προτασσόμενη βεβαιότητα, σκηνοθετεί αυτήν ακριβώς την αμηχανία, επενδύοντας απλώς σε μια ελπίδα, σε μια τέτοια θεμιτή φιλοδοξία, κινητήριο δύναμη της τέχνης.

Κι όμως στη χίμαιρα ζωή υπάρχει μια τρανή παρηγορία: η υδάτινη γυναίκα των ματιών μου που όλο μεγαλώνει, κάποτε θα σκίσει τα μάτια μου και θα νιώσει τον κόσμο έξω τους.

Τυφλός, θα είμαι ο πρόγονος μιας νέας όρασης.