Εικόνες εντοπιότητας

Τρεις εκθέσεις που εγκαινιάστηκαν πρόσφατα και αποτελούν μια μακροχρόνια επαναδιαπραγμάτευση του εγώ και της εντοπιότητας του ανθρώπου, με τα μέσα των εικαστικών τεχνών

ΤΗΣ ΛΗΔΑΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ

Η έκθεση του Δημήτρη Σεβαστάκη στην Αίθουσα Τέχνης William James φέρει τον τίτλο «Νύχτα», Ζωγραφική πάνω στις σκοτεινές σκέψεις. Πρόκειται, μεταξύ άλλων, για αυτοπροσωπογραφίες που έχουν φτιαχτεί με παχιές, εκρηκτικές κηλίδες από ακρυλικά και λάδια σε ποικίλες τονικές αποχρώσεις τού κόκκινου, της ώχρας, του γαλάζιου… που προσδίδουν μια έντονη, εκφραστική πλαστικότητα στις μορφές. Επιδιώκουν την επαφή με το θεατή και αποστρέφονται από αυτόν. Κινούνται ανάμεσα στο ρομαντισμό του ιμπρεσιονισμού και στην άμεση έκφραση του εξπρεσιονισμού. Αναδύονται αποσπασματικά, προβάλλοντας το πραγματικό μέσα σε μια δίνη σκοτεινών χρωμάτων καθώς και χαρακιών και σβήνουν.

Προβάλλουν το «είδωλο» τού ανθρώπου μέσα από τον καθρέφτη που δημιουργεί ο ίδιος ο καλλιτέχνης για τον εαυτό του:

Το είδωλο που εμφανίζεται και χάνεται μέσα στον κυκεώνα του σύμπαντος, του εσωτερικού κόσμου των συναισθημάτων του  και του εξωτερικού κόσμου της ζωγραφικής στον οποίο έχει  αποφασίσει να εκτεθεί.

«Ονειρευόμουν μια ήπια επικράτεια όπου θα μπορούσα να ζωγραφίζω σε μια διαρκή και οριζόντια Αίγινα», γράφει ο Σεβαστάκης για το έργο του στον διαδικτυακό κατάλογό του. «Που θα ζούσα στην ασφάλεια της γενιάς του ’30, στην αμεριμνησία  του ‘εικονογραφημένου Κλασσικού’. Που δεν θα με κυνηγούσε τίποτα, παρά μόνο μια σχεδιαστική αστοχία, το ανακριβές χρώμα, ο Μπρακ ίσως, έστω κάποιες ζήλιες για αντιπάλους. Τέτοιο δράμα. Αντίθετα, βρίσκομαι κυνηγημένος, μόνος  σε ένα πλεχτό από αντιπαραθέσεις, ματαιώσεις, σε μια διαρκή αίσθηση ότι όλα πήγαν λάθος(…). Αυτά τα έργα, που παρουσιάζω, νομίζω ότι συγκεφαλαιώνουν όλες τις ταλαντεύσεις μου. Η προσχώρηση στην τιμιότητα, άλλωστε, μπορεί να είναι το τέχνασμα του αδύναμου.»

Η έκθεση του Γιώργου Ταξιαρχόπουλου στο beton 7 φέρει τον τίτλο «Πατρίδα μου είναι ο άνθρωπος». Το κυρίαρχο θέμα της, σύμφωνα με τα λεγόμενα του καλλιτέχνη, αποτελεί η έννοια του νάρκισσου αλλά και της ίδιας της ουσίας της ύπαρξης. Πρόκειται για μια διαδραστική βιντεοεγκατάσταση, τοποθετημένη σε δύο χώρους. Στον πρώτο χώρο ο θεατής παρακολουθεί την ίδια, επαναλαμβανόμενη και διαιρεμένη σε επιμέρους εικόνες σκηνή, που εικονοποιεί το ρητό «τα πάντα ρει».

Το νερό κυλά πάνω στους βράχους. Η ροή του ακινητοποιείται σε τακτά διαστήματα και συγκεκριμένα καρέ, και αποκαλύπτει ανάγλυφη την υφή του πετρώματος αλλά και της επινοημένης ουσίας του χρόνου.

Στον δεύτερο χώρο ο θεατής, ακολουθώντας τις σαφείς, και ανηρτημένες έξω από αυτόν, οδηγίες του καλλιτέχνη εισέρχεται σε έναν σκοτεινό θάλαμο και έρχεται αντιμέτωπος με το είδωλο της εικόνας του.

Το οποίο, όπως έχει πληροφορηθεί, θα χρησιμοποιηθεί από τον καλλιτέχνη στην εξελικτική διαδικασία της εγκατάστασης. Δεν έχουμε να κάνουμε πλέον με ένα άβουλο αντικείμενο αλλά με ένα αυτόβουλο υποκείμενο στις υπηρεσίες της αλλά και στις ναρκισσιστικές του τάσεις. Με τον τρόπο αυτό επιχειρείται μια απελευθέρωση από «το στάδιο του καθρέφτη». Ανατρέπεται η συμβατική αντίληψη της φωτογραφίας αλλά και του απεικονιζόμενου αντικειμένου. Το υποκείμενο αυτό συμβάλλει με τις κινήσεις και τους μορφασμούς του στη μορφοποίηση και αντικειμενικοποίηση της ταυτότητάς του σε έναν μη-τόπο που ορίζει ο καλλιτέχνης και το έργο του.

Η έκθεση του Βασίλη Παφίλη, σε δύο βαγόνια της Αμαξοστοιχίας-Θέατρο «το Τραίνο στο Ρουφ», φέρει τον τίτλο «On the Move» του ομώνυμου μυθιστορήματος του Tim Croswell. Πραγματεύεται το ζήτημα της κινητικότητας του σύγχρονου ανθρώπου, έτσι όπως το αντιλήφτηκε ο γάλλος φιλόσοφος Gilles Deleuze. Κι έτσι όπως το βίωσε ο Παφίλης στα συχνά ταξίδια του στην ηπειρωτική Ευρώπη.

Τα έργα που έχουν αναρτηθεί στο πρώτο βαγόνι είναι φτιαγμένα με τα προσφιλή στον καλλιτέχνη, απλά και οικοδομικά υλικά, όπως το τσιμέντο, το πριονίδι, ο πηλός, που χρωματίζει. Εικόνες από ράγες που εισδύουν μέσα στην πηχτή, ανάγλυφη υφή του χώρου. Μιλούν, μέσα από τις εμφανείς ρωγμές στη ζωγραφική τους επιφάνεια, για την καταστροφική επέμβαση του νεωτερικού ανθρώπου στον τόπο που τον  περιβάλλει, τον σφραγίζει, τον ορίζει. Και προβάλλουν έτσι τις τρωτές και φθαρτές πλευρές μιας πλασματικής ελευθερίας κινήσεων σε ένα πλασματικό κλίμα παγκοσμιοποίησης.

Τα σχέδια που βλέπουμε στο δεύτερο βαγόνι είναι φτιαγμένα με κάρβουνο. Δείχνουν τις ράγες των τραίνων σε μια διαρκή κίνηση που τους προσδίδει ζωή. Που τις μεταμορφώνει, διαρκώς, σε λικνιζόμενα δένδρα, σαλίγκαρους, επιθετικά έντομα, κυψέλες αλλά και σήραγγες όπου συνωστίζονται τα σμήνη  των αποτυπωμένων, ως αιωρούμενες κηλίδες, ανθρώπων.

Τα σχέδια που βλέπουμε στο δεύτερο βαγόνι είναι πλασμένα κι αυτά με την αφαιρετικότητα ενός λυρικού εξπρεσιονισμού. Προδίδουν  μια προσπάθεια ενσωμάτωσης του ανθρώπου στον τόπο που τον περιβάλλει, τον σφραγίζει, τον ορίζει.

Η ανάγνωσή τους, αλλά και η ανάγνωση των έργων των καλλιτεχνών που προανέφερα, μου φέρνει στο νου τα λόγια του «αυστροεβραίου», όπως αποκαλείται, συγγραφέα, στοχαστή και αρθρογράφου Χανς Μάγιερ, γνωστού ως Ζαν Αμερύ. Αυτά που μεταφέρθηκαν από τον Γιάννη Καλλιφατίδη στο δημοσιευμένο από τις εκδόσεις «Άγρα» βιβλίο του Πέρα από την ενοχή και την

εξιλέωση.

Εκεί, στη σελίδα 94, ο Ζαν Αμερύ δηλώνει ότι «Αν στο σημείο αυτό μου επιτρεπόταν να δώσω μια πρώτη και προσωρινή απάντηση στο ερώτημα που διερευνά πόση πατρίδα χρειάζεται ο άνθρωπος, θα έλεγα: όσο λιγότερη είναι σε θέση να κουβαλήσει».

Αποτελούν, ως «εικόνες–κίνηση», μιαν απάντηση στα εικονικά διλήμματα της κατακερματισμένης και βίαιης πραγματικότητας των καιρών μας.  

 

Δημήτρης Σεβαστάκης, Αίθουσα Τέχνης William James, Υμηττού 64, Χολαργός (8 Ιουνίου- 10 Ιουλίου)

Γιώργος Ταξιαρχόπουλος, beton 7, Πύδνας 7, Βοτανικός(10 Ιουνίου- 2 Ιουλίου)          

Βασίλης Παφίλης, «On the Move», Αμαξοστοιχία-Θέατρο «Το Τρένο στο Ρουφ», Σιδηροδρομικός Σταθμός Ρουφ (16 Ιουνίου- 9 Ιουλίου 2011)