Μια και δυο ανάσες

ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΝΟΥΤΣΟΥ

Για ένα μήνα (24 Μαΐου – 25 Ιουνίου) στο «Σπίτι της Κύπρου» ο Γιάννης Ψυχοπαίδης πραγματοποιεί μιαν ακόμη «εικαστική αναφορά στην ιστορία της μεταπολεμικής Ελλάδας, αλλά και στην ιστορία γενικότερα», με τίτλο: «Ψωμί – παιδεία – ελευθερία», και με υπότιτλο: «Επιστροφή στο μέλλον». Τα έργα αυτά είναι «γεννημένα τον τελευταίο χρόνο» και αποτελούν συνάμα «μια αναφορά και αφιέρωμα στην αρκαδική ουτοπία», δηλαδή σ’ έναν «τόπο πραγματικό και φανταστικό» ενός «διαφορετικού, καλύτερου κόσμου».

Χωρίς καμιά αυτοπεριχαράκωση στον «ξεχωριστό» τόπο,  η σειρά αυτή των έργων προτρέπει την τέχνη να κινηθεί σε ένα «χώρο διεκδίκησης συλλογικής επικοινωνίας και δράσης». Και τι είναι αυτή τη φορά το εμβληματικό της σημείο; Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.
Το «Κοινόν» των Αρκάδων διαμόρφωσε την ταυτότητά του, στο πλαίσιο της πανελλήνιας ιστορικής συνείδησης, με καταβολές πελασ­γικές μετά τον κατακλυσμό («arca» ή «κιβωτός») του Δευκαλίωνα και με την έ­ναρξη της λατρείας του Δία. Κατά τους ιστορικούς χρόνους συμπιέζονται από τους Λακεδαιμονίους, τους Ηλείους και τους Αργείους, ενώ ακολούθησαν ώς το τέλος την Αχαϊκή Συμπολιτεία. Στον Βιργίλιο (Εκλογές) ανήκει η πρωτοβουλία της ανακάλυψης, με μοτίβα που πρόσφερε ήδη ο Θεόκριτος, της Αρκαδίας ως ιδιογενούς «πνευματικού τοπίου» (Β. Snell).
Την ποιητική αυτή αίσθηση του αρκαδικού ιδεώδους ανα­διατυπώνει, σε πεζό λόγο, ο J. Sannazaro, όταν κατά τη μεταμεσαιωνική εποχή τα ουτοπικά σχεδιάσματα —ως εγχειρήματα εκκοσμίκευσης του Παραδείσου— αντιμετωπίζουν την αγροτοποιμενική ζωή ως λυτρωτική διέξοδο των ανθρώπων των πόλεων.
Ακριβώς σ’ αυτήν την πρόσκληση του Ψυχοπαίδη ας προστεθεί και η δική μου διαβεβαίωση: Et in Arcadia ego...