Το νήμα μας

ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΚΑΡΗ

ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΚΥΡΚΟΣ, Εκ Βαθέων, Επιμέλεια Πέτρος Παπασαραντόπουλος, Εκδόσεις Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2009, σελ. 438

Αξίζει να διαβάζουμε Λεωνίδα Κύρκο σήμερα; Δεν ξέρω αν μοιάζει αλαζονική η ερώτηση, ξέρω ότι χρειάζεται απάντηση, τουλάχιστον για ένα κομμάτι του αναγνωστικού κοινού, και της αριστεράς μάλιστα. Και ίσως δε μπορεί να δοθεί κοινή απάντηση για όλους τους εν δυνάμει αναγνώστες. Ειδικά για ένα βιβλίο με τον πλούτο σκέψης και το δυναμισμό που αναδύουν οι 12 συνεντεύξεις του Λεωνίδα Κύρκου στον Π. Παπασαραντόπουλο (σε ορισμένες με τη συμμετοχή του Χρ. Ζαφείρη).
Αναμφίβολα, υπάρχει η ιστορική αξία αυτών των συνεντεύξεων, για την ιστορία της πολιτικής, της αριστεράς, και ειδικότερα της ανανεωτικής αριστεράς. Οι συνεντεύξεις καλύπτουν 20 χρόνια από το 1989, όταν η Ε.ΑΡ. και το ΚΚΕ συγκρότησαν το Συνασπισμό της Αριστεράς και της Προόδου, είναι εκτενείς, πρώτη φορά δημοσιεύονται απομαγνητοφωνημένες, καλύπτουν όλα τα μεγάλα πολιτικά θέματα της χώρας. Συνοδεύονται από κατατοπιστικά προλογικά κείμενα, που αναφέρονται στις πολιτικές εξελίξεις και τις αντιπαραθέσεις της περιόδου.
Υπάρχει η πολιτική αξία των θέσεων που ξεδιπλώνει στις συνεντεύξεις, αξία και για κείνους που συμφωνούν και για κείνους που διαφωνούν μαζί του. Πολύ περισσότερο που πρόκειται για τις θέσεις που συνδιαμορφώθηκαν στο χώρο της ανανεωτικής αριστεράς με την καθοριστική συμμετοχή πολλών ηγετικών στελεχών, με συζητήσεις και διαφωνίες.
“Μέτωπο κατά της βίας, κατά της τρομοκρατίας. Εξασφάλιση της ομαλής διεξαγωγής των κοινωνικών αγώνων. Μίνιμουμ συνεννόηση των πολιτικών δυνάμεων”, είναι η πρώτη βασική θέση. “Η αριστερά κερδίζει την εμπιστοσύνη των πολιτών μα την ακούραστη έμπνευσμένη δουλειά όχι στους δρόμους της βίας”, υπογραμμίζει.
Η αταλάντευτη επιμονή στην ευρωπαϊκή πορεία της χώρας χωρίς ωραιοποιήσεις (“το ευρώ καθιστά ακόμη πιο αναγκαία την πολιτική ενοποίηση .. είναι ένα μεγάλο όραμα που έχει άπειρες δυσκολίες”), η στήριξη της Κύπρου και η ελληνοτουρκική προσέγγιση είναι δύο σταθερές που έρχονται στη θεματολογία των συνεντεύξεων και συνδυάζονται με το μέτωπο κατά του εθνικισμού, ιδιαίτερα στα χρόνια του Μακεδονικού λαϊκισμού.
Κεντρικό του μέλημα είναι η διαμόρφωση συμμαχιών (“είναι το κεντρικό ζήτημα για την προώθηση των θέσεων προς τη βαθιά κοινωνική αλλαγή και το Σοσιαλισμό”), η συνάντηση με τις σοσιαλιστικές, σοσιαλδημοκρατικές δυνάμεις, το χώρο του ΠΑΣΟΚ (“άλλες λύσεις δε φαίνονται εφικτές στον ορίζοντα”). Με ενωτική επιμονή ακόμη και στο κλίμα της σύγκρουσης για την παραπομπή του Α. Παπανδρέου (θεωρεί το μεγαλύτερο λάθος της ζωής του ότι δεν αντέδρασε στην παραπομπή). Με αυστηρή κριτική προς την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ, ακόμη και όταν επιμένει στη συνεργασία ΠΑΣΟΚ-ΣΥΝ. Η μεταπολίτευση “ήταν μια μεγάλη χαμένη ευκαιρία. Δεν λέω ότι δεν έγιναν πράγματα, θα ήμασταν άδικοι. Έγιναν όμως πολύ λιγότερα από αυτά που χρειάζονταν να γίνουν και την ίδια στιγμή έγιναν και φθοροποιά πράγματα τα οποία οδήγησαν και στο σημερινό τέλμα”, λέει το 1998. “Μπορεί να θυμώνουν πολλοί από τους ακροατές μας, μια ψύχραιμη όμως αποτίμηση των πραγμάτων θα έδειχνε ότι οι κοινωνικοί έλεγχοι υποβαθμίστηκαν και επέτρεψαν να εμφανιστούν φαινόμενα διαφθοράς, εξαχρείωσης και απόστασης τους κράτους από τον πολίτη”.
Στις συνεντεύξεις του όσο περνούν τα χρόνια γίνεται και πιο κριτικός για τις κεντρικές πολιτικές επιλογές των ηγεσιών του ΣΥΝ. Ο αριστερισμός και ο ΣΥΡΙΖΑ δέχονται τις πιο ισχυρές βολές: “Η ανανεωτική αριστερά πρέπει να απαλλαγεί από την καταστροφική συνύπαρξη” (εννοεί με την “αντισυστημική” αριστερά). Και με ευθύνη παίρνει θέση στις εσωκομματικές εξελίξεις, υποδεικνύοντας στις ανανεωτικές δυνάμεις τη μάχη για την αντιστροφή της πορείας του ΣΥΝ και αν αυτή η προσπάθεια αποτύχει τη δημιουργία νέου σχήματος.
Ο Λεωνίδας Κύρκος εκτιμά ως τη μεγαλύτερη προσφορά του χώρου της ανανεωτικής αριστεράς και του ίδιου την κεντρική πολιτική επιλογή του ΚΚΕ εσωτερικού το 1974, που αποτυπώθηκε στο κείμενο των “Στόχων του Έθνους”, τονίζοντας ότι ήταν πολιτική ρήξεων και ανατροπών. Τι έφταιξε και τότε ηττήθηκε αυτή η πολιτική πρόταση; “Στην πρόταση για ευρύτερες συναινέσεις αντιπαρατάχθηκε ένας ψευδοριζοσπαστισμός με κεντρικό εκφραστή τον Ανδρέα Παπανδρέου. Εκεί συναντήθηκαν διάφορα κοινωνικά ρεύματα, ανήσυχα και ανυπόμονα από χρόνων καταπίεση, που πίστεψαν ότι ότι ο σοσιαλισμός ήταν προ των θυρών. Επειδή το ήθελαν πολύ να και δεν ήξεραν τι πράγμα είναι αυτός ο σοσιαλισμός, το πίστεψαν και θεώρησαν ότι η αργόσυρτη πορεία των συναινέσεων υπονόμευε αυτή την έφοδο προς την εξουσία, προς ριζοσπαστικές λύσεις”, απαντά.
Υπάρχει πάντως και κάτι παραπάνω στο βιβλίο και αυτό πιστεύω το κάνει ιδιαίτερα χρήσιμο για τον πολιτικοποιημένο αναγνώστη, τη νέα και το νέο που αναζητούν. Υπάρχει το ιστορικό και κοινωνικό βάθος, το γερό και αναντικατάστατο στήριγμα. Οι συνεντεύξεις αναδεικνύουν το νήμα της σκέψης και της πολιτικής δράσης του Λεωνίδα Κύρκου. Που είναι και νήμα μιας ολόκληρης γενιάς, της ανάτασης και των πέτρινων χρόνων, καθώς ο Λεωνίδας Κύρκος αναδείχθηκε κορυφαίος εκπρόσωπός της. Νήμα που συνδέθηκε με τις εμπειρίες των Λαμπράκηδων, ακόμη και μεγάλου μέρους των νέων της Μεταπολίτευσης, παρά το ρήγμα της δικτατορίας. Νήμα που σήμερα αναζητεί τους νέους του 2010. Το πάθος του κοινωνικού αγωνιστή και η εμπειρία της ήττας και του μελλοθάνατου, η μαχητικότητα για τα δίκια του λαού και η εθνική ευθύνη για το μέλλον του τόπου, ο αγώνας να γίνουν ενωμένοι οι εργαζόμενοι υποκείμενο της ιστορίας και όχι υποχείρια του λαϊκισμού.
Αν σας ρωτούσε σήμερα ένας νέος άνθρωπος τι σημαίνει σήμερα να είσαι αριστερός, έχει νόημα αυτή η επιλογή, απαιτεί ο δημοσιογράφος:
“Σημαίνει να σε ενδιαφέρουν τα προβλήματα όλων, απαντά. Σημαίνει να συγκρούεσαι με τα μέγιστα των προβλημάτων, που δεν αντιμετωπίζει μονάχα το χωριό σου, η γειτονιά σου, η συνοικία σου ή το μικρό σου περιβάλλον, αλλά που αντιμετωπίζει όλος ο κόσμος ... Το να είσαι αριστερός τον 21ο αιώνα σημαίνει το να έχεις μια τέτοια πλανητική όραση. Να μην κινείσαι στο στενό κύκλο του εγωισμού και της βλακείας σαν αυτά που καλλιεργεί ο νεοφιλελευθερισμός που σκοτώνει την ορμή της ανθρώπινης συνείδησης και το ταξίδι στα μεγάλα οράματα της εποχής μας”.
Ο Λεωνίδας Κύρκος έχει πάντα το νου του στα μεγάλα, στα κρίσιμα, από παντού ξεπροβάλλει η αίσθηση ότι η αριστερά με την κατάλληλη πολιτική μπορεί να επηρεάσει καθοριστικά τις εξελίξεις και να μη χάνει μονίμως “ευκαιρίες”. Ανήσυχος για το μέλλον της Αριστεράς, πάντα αναζητά διεξόδους, δημοκρατικές και προοδευτικές.
“Πολύ θα ήθελα να επαληθευθεί σήμερα στην πατρίδα μας ο αρχαίος μύθος του Φοίνικα που αναγεννάται από την τέφρα του. Βιώσαμε μέχρι σήμερα τον άλλο μύθο του Σίσυφου που δεν μπορεί ποτέ να φθάσει στην κορυφή. Ας ελπίσουμε ότι δεν θα επαναληφθούν τα ιλιγγιώδη λάθη από την πλευρά της Αριστεράς”, λέει και στον πρόλογο:
“Θέλω να στείλω με όλες μου τις δυνάμεις ένα καθαρό μήνυμα στους συντρόφους μου του Συνασπισμού: Τολμήστε. Έχετε ήδη καθυστερήσει. Οι ιδέες και οι προτάσεις της ανανεωτικής Αριστεράς είναι σήμερα περισσότερο επίκαιρες από ποτέ”.
Δε θα έλεγα ότι το βιβλίο περιλαμβάνει την πολιτική παρακαταθήκη του Λεωνίδα Κύρκου, όπως είναι ο τίτλος της τελευταίας συνέντευξής του στο βιβλίο. Η προσφορά του δεν ολοκληρώθηκε ακόμη. Έχουμε ακόμη πολλά και σημαντικά να συζητήσουμε και να συνδιαμορφώσουμε μαζί με τον Λεωνίδα.

Ο Κώστας Κάρης είναι δημοσιογράφος