Η αβάσταχτη απώλεια

Μαρίνα Βελησιώτη, Lake Luise, 2014, αναλογικά κολάζ με κλωστή σε καρτ ποστάλ,12 x 20 εκ.

Της Μαρίας Μοίρα

ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ, Γλυκά δεκάξι, εκδόσεις Διάπλαση, σελ. 216

Η ιστορία του Γιάννη Παπαγιάννη έχει στοιχεία περιπέτειας και ερωτισμού, σασπένς και νουάρ απόγνωσης, ανατροπής και μυστηρίου. Είναι μια περιπλάνηση στα δύσβατα μονοπάτια της ενηλικίωσης και της εξερεύνησης της γυναικείας φύσης. Ένας μετεωρισμός ανάμεσα στην καταχνιά και την λιακάδα των αντινομιών και των αντιφάσεων της ανθρώπινης ύπαρξης. Διαβάζεται σαν μια αφήγηση δρόμου, από την Αθήνα στη Βόρειο Ελλάδα και από εκεί στην μυστικιστική, απόκοσμη, υπερβατική και εξαϋλωμένη ατμόσφαιρα των μοναστηριών του Αγίου Όρους, αλλά και σαν ένα κρυφοκοίταγμα στο άγνωστο αμφίσημο μέλλον. Μια κατόπτευση από το απροσπέλαστο, ανεμοδαρμένο χάρτινο κάστρο της εφηβείας στα πέριξ και στα ένδον. Στα μεγάλα αναπάντητα ερωτήματα του έρωτα και του θανάτου και στην αναζήτηση της ενήλικης ταυτότητας.

Η οικογένεια, ο πατέρας, η μητέρα και ο ετεροθαλής μεγάλος αδελφός είναι για την ηρωίδα, την Μαρία που μόλις έκλεισε τα δεκάξι της, το ισχυρό αόρατο κέντρο, το ζεστό κουκούλι που μέσα του μεγαλώνει ασφαλής και προστατευμένη προετοιμάζοντας την μεταμόρφωσή της. Η καλοκουρδισμένη ζωή της καλής μαθήτριας, της συνετής κόρης που έχει σχέδια και όνειρα κλονίζεται ανεπανόρθωτα όταν ο αγαπημένος της πατέρας αρρωσταίνει από καρκίνο και πεθαίνει αβοήθητος και ανυπεράσπιστος από τη μια στιγμή στην άλλη, ενώ ο αδελφός της, το ίνδαλμά της, ο τρυφερός και φιλότιμος, ο αντιδραστικός και πλακατζής, ο εκ πεποιθήσεως κακός μαθητής, μετά από μια ερωτική απογοήτευση αποφασίζει να πάει στο Άγιο Όρος για να μονάσει, εγκαταλείποντας την αποσταθεροποιημένη πανικόβλητη μάνα και την έντρομη εμβρόντητη αδελφή, αβοήθητες.

Η αβάσταχτη απώλεια των αγαπημένων προσώπων, η τεράστια ανατροπή στόχων, προοπτικής και περιεχομένου θα κλονίσει μέσα της κάθε βεβαιότητα. Αφού διανύσει μια μακρά, σκοτεινή και οδυνηρή περίοδο πένθους, απάθειας και αυτοϋπονόμευσης, θα αναγεννηθεί μέσα της ο πόθος να αναλάβει δράση. Με την βοήθεια του κρυφά ερωτευμένου νεαρού γείτονα θα ριζώσει μέσα της η πίστη ότι αφού δεν μπορεί να φέρει πίσω τον πατέρα της, θα φέρει πίσω τον ροκά, μηχανόβιο αγαπημένο αδελφό της. Θα μπει στο Άγιο Όρος, παραβιάζοντας το «άβατο», ντυμένη αγόρι, θα τον συναντήσει και μεταπείθοντάς τον θα περισώσει ότι απόμεινε από τον οικογενειακό συνεκτικό ιστό και την χαμένη παιδικότητά της. Αλλά φευ η συγγραφική πρόθεση έχει άλλα σχέδια.

Στο πρώτο μέρος του βιβλίου κυριαρχούν σκηνές και μοτίβα από την απολαυστική ρουτίνα των σχολικών μικρόκοσμων και τα ανιαρά, πλην καθησυχαστικά στην ρυθμική επανάληψή τους, τελετουργικά των οικογενειακών συναντήσεων και συγκρούσεων, μαζί με φευγαλέα κοιτάγματα στην αγριότητα του έξω κόσμου. Η εφηβεία αποκτά ορατότητα καθώς οι λέξεις αναπαράγουν την αίσθηση της ξενοιασιάς και της αθωότητας, την καθαρότητα, την διαύγεια και την δραματική ένταση των αντικρουόμενων εφηβικών αισθημάτων και εμπειριών. Ο λόγος του συγγραφέα αποτινάσσει την τύρβη και την κούραση της ενήλικης ματιάς για να εκφράσει τις αγωνίες, τις ανασφάλειες, τις αμφιβολίες και τα τραύματα που ταλανίζουν τους νεαρούς ήρωες στην προσπάθεια τους να εννοήσουν όσα συμβαίνουν μέσα και έξω από το σώμα τους. Ο κόσμος είναι πρωτοφανέρωτος στην αβάσταχτη, παράλογη σκληρότητα και την ανείπωτη γλυκύτητά του για την πειθαρχημένη, λογική και μετρημένη Μαρία που με τις απώλειες έχει χάσει το έδαφος κάτω από τα πόδια της και αποτολμά αυτή την φυγή, για τον οργισμένο και πληγωμένο αδελφό της τον Τζακ που πενθεί τον θάνατο των γονιών και τις επιλογές του και ως μοναχός Ευλάμπιος αναζητά την επουράνια γαλήνη και σωτηρία, και τον Κώστα, τον καταλύτη της ιστορίας, τον παρατημένο από τους γονείς ασχημούλη συμμαθητή, με την απούσα αδιάφορη δυσλειτουργική οικογένεια, που οργανώνει αυτή την αδιανόητη τρελή αποστολή μόνο και μόνο για να εκφράσει στη Μαρία τον έρωτά του.

Στο δεύτερο μέρος το ταξίδι προς το Άγιο Όρος με την κυριολεκτική και μεταφορική σημασία θα αποδειχθεί για τα δύο παιδιά μια διαβατήρια τελετή προς την ωριμότητα. Μια ανίχνευση των ορίων και των κανόνων της φιλίας και της συντροφικότητας. Μια ηδονική χαρτογράφηση των σωμάτων και της σεξουαλικότητάς τους.

Μετά θα χαθούν, για να βρεθούν ξανά και πάλι να χαθούν, ακολουθώντας διαφορετικές πορείες όπως συμβαίνει συνήθως στη ζωή και όχι στα μυθιστορήματα, όμως κι οι δυο θα αναγνωρίζουν εσαεί ότι αυτή η αποτυχημένη, παράτολμη, γλυκόπικρη, συγκλονιστική περιπέτεια, θα είναι «η πιο παράξενη και όμορφη εκδρομή της ζωής τους».