Η αλήθεια της λογοτεχνίας

Μαρτυρίες

ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΒΟΥΛΓΑΡΗ

Β΄ Ολίγαι λέξεις 

Στον Νίκο Μαυρέλο

Καθώς ο περιηγητής ο επισκεπτόμενος απέχοντας και αβάτους τόπους φιλεί να λαμβάνη εξ εκάστου μνημείον τι των περιπλανήσεών του, φύλλον εκ του δένδρου τού σκιάζοντος την βρύσιν της ερήμου, όστρακον εκ παραλίας αγνώστου εις τους ναυσιπόρους ή άνθος θάλλον επί απατήτου κορυφής, ούτω καγώ εξ εκάστου των εις αιωνίαν λήθην καταδικασθέντων τόμων απέσπων ως ενθύμημα χωρίον τι, περιγράφον έθιμα παρωχημένα, αλλοκότους δοξασίας, δημώδεις προλήψεις, λείψανα της ειδωλολατρίας, και ό,τι άλλο ανεύρισκον διαφυγόν την προσοχήν των νεωτέρων ιστορικών, οίτινες εις γενικάς θεωρίας καταγινόμενοι και εις ουδέν άλλο ως επί το πολύ αποβλέποντες, ειμή πώς να δικαιολογήσωσι διά της ιστορίας τους σκοπούς και τας τάσεις του κόμματος εις ο ανήκουσι, διά τοιαύτας λεπτομερείας ούτε καιρόν έχουσιν ούτε τόπον.

Εκ των παρ’ αυτάς τας βορβορώδεις του μεσαιώνος πηγάς συλλεγέντων τούτων λιθαριών συνήρμοσα, ή μάλλον επειράθην να συναρμόσω μωσαϊκόν, παριστών εικόνα οπωσούν πιστήν της ζοφώδους εκείνης εποχής, περί ης, καθόσον γνωρίζω, ουδέν ουδαμού εξεπονήθη ακόμη βιβλίον τοις πάσι προσιτόν και εν ταυτώ ευσυνειδήτως γεγραμμένον, καθιστών αυτήν πασίγνωστον και φαεινήν ως αι “Τύχαι του Τηλεμάχου” την ηρωικήν Ελλάδα, οι “Μάρτυρες” την καταρρέουσαν Ρώμην και ο “Ιβανόης” την ιπποτικήν Αγγλίαν.

Αμέσως δε, συναισθανθείς πόσον αι δυνάμεις μου ήσαν προς τοιούτον έργον ανεπαρκείς και πόσον ηλαττούμην των τα τοιαύτα επιχειρησάντων, εκ του ζήλου και της μεθόδου των όλως επτοημένος, εφιλοτιμήθην να μην ελαττωθώ αυτών τουλάχιστον κατά την ιστορικήν ακρίβειαν. Αμωσγέπως, ως λέγουν οι αρχαιοπρεπείς, εκάστη εν τη “Παπίσση Ιωάννα” φράσις, πάσα σχεδόν λέξις, στηρίζεται επί τη μαρτυρία συγχρόνου συγγραφέως.

Τα καλογηρικά ανέκδοτα ελήφθησαν εκ των χρονικών των τότε Μοναστηρίων, τα θαύματα εκ των μεσαιωνικών Συναξαρίων, η περιγραφή των τελετών εκ των επιστολών του Εγινάρδου, του Αλκουΐνου και της Εκκλησιαστικής ιστορίας του Γρηγορίου Τουρονησίου, αι παράδοξοι θεολογικαί δοξασίαι εκ των συγγραμμάτων των συγχρόνων θεολόγων Αγ. Λομβάρδου, Ινκμάρου, Ραβάνου και λοιπών· πάσα δε πόλεως, οικοδομήματος, ενδύματος ή φαγητού περιγραφή είναι και εις αυτάς τας ελαχίστας λεπτομερείας ακριβής.

Τα δε πρόσωπα της Ιωάννας και του Φρουμέντιου πολύ ομοιάζουν τα παλίμψηστα μοναστηριακά Χειρόγραφα, εν οις, υπό τα ευσεβή τροπάρια του μεσαιώνος, διαφαίνονται εισέτι ερωτικοί στίχοι του Ανακρέοντος και της Σαπφούς.

Παραδίδω το βιβλίον τούτον εις φιλομαθείς και εκ φιλοκάλου ανάγκης προστυχόντας αναγνώστας, προς απόλαυσιν πλούτου εκπηγάζοντος εκ των ένδον του λόγου αποκειμένων τοιούτων θησαυρών, ερεθιζόντων την διάνοιαν εις έρευναν και εις αθρόας ερωτήσεις περί του πώς έχει το ανθρώπινον κατά την παρούσα ή την επερχομένη του χρόνου φοράν, παρέχων ιστορίαν πεπλασμένην μεν και μυθώδη, αληθή όμως ως των πραγμάτων ανάκρισις, τεκμήριον ως έπος ειπείν ορμής επινοίας και μελέτης και κόρου θεωρίας, ουχί όμως προς οκνηράν ψυχαγωγίαν κατάλληλον, ώστε ηδύτερον εις ύπνον κατενεχθήσεσθε.

Ο δε αγαπών την κλασικήν αταξίαν της εποποιΐας, ήπερ από του μέσου άρχεται και έπειτα ο ήρως διηγείται τα προηγούμενα, δύναται ν’ αναγνώση πρώτον τας τελευταίας του βιβλίου μου σελίδας και έπειτα τας πρώτας, μετασχηματίζων ούτως εις επικόν μυθιστόρημα την απέριττον και φιλαλήθη διήγησίν μου.

(Συνεχίζεται)