Σαίξπηρ, διά χειρός Μπλουμ

Μαρία Κόντη, Έτσι κι αλλιώς δεν έχεις θάρρος
(λεπτομέρεια),
Μελάνι σε χαρτί χειροτεχνίας, 110 x 300 εκ, 2014

Ποιητική, τχ. 13. Μέσα στην ενδιαφέρουσα ύλη του περιοδικού ξεχωρίζει ένα απόσπασμα από το βιβλίο του Χάρολντ Μπλουμ για τον Σαίξπηρ, απ’ όπου δημοσιεύονται τα δύο πρώτα κεφάλαια σε μετάφραση του Άρη Μπερλή. Όπως πάντα ευφυής, αλλά και προκλητικός, και όπως συχνά αυθαίρετος ο Μπλουμ, ξεκινά με μια θορυβώδη κορώνα:

«Οι λογοτεχνικοί χαρακτήρες πριν από τον Σαίξπηρ είναι σχετικά αμετάβλητοι. Γυναίκες και άντρες μεγαλώνουν, γερνούν και πεθαίνουν αλλά δεν αλλάζουν διότι άλλαξε η σχέση τους με τον εαυτό τους, αλλά μάλλον επειδή άλλαξε η σχέση τους με τους θεούς ή τον Θεό. Στον Σαίξπηρ οι χαρακτήρες εξελίσσονται μάλλον παρά εκτυλίσσονται, και ο λόγος είναι ότι ανασχηματίζουν την ιδέα ή την εικόνα που έχουν για τον εαυτό τους. Μερικές φορές αυτό γίνεται διότι το αυτί τους πιάνει τον εαυτό τους να μιλάει, στον εαυτό τους ή σε άλλους. Τούτο είναι ο δρόμος τους προς την ατομικότητα και κανένας άλλος συγγραφέας, πριν ή μετά τον Σαίξπηρ, δεν ολοκλήρωσε τόσο καλά το θαύμα της δημιουργίας τόσο εντελώς διαφορετικών αλλά συγκροτημένων φωνών για τους μείζονες χαρακτήρες του, που ξεπερνούν τους εκατό, και για τις πολλές εκατοντάδες ελάσσονα αλλά ευδιάκριτα πρόσωπα των έργων του.»

Προφανώς, εδώ ο Μπλουμ αγνοεί επιδεικτικά τον Ντοστογιέφσκι, δηλώνοντας πως «κανένας άλλος συγγραφέας, πριν ή μετά τον Σαίξπηρ...», αγνοεί επιδεικτικά τον Μπαχτίν, αλλά και τη θεωρία που παρήχθη στο έδαφος της τομής που επέσυρε η ανάδειξη της πολυφωνικότητας του Ντοστογιέφσκι, θεωρία μέσα απ’ την οποία προκύπτει και ο ίδιος ο Μπλουμ, έστω κι αν επέλεξε τον ρόλο του θεματοφύλακα του Δυτικού Κανόνα και της διαρκούς αξίωσής του για απόλυτη εξουσία:

«Τα Άπαντα του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ θα μπορούσαν κάλλιστα να αποκαλούνται Το βιβλίο της πραγματικότητας, κι ας είναι πολλά στον Σαίξπηρ σκοπίμως φανταστικά. Έγραψα αλλού ότι ο Σαίξπηρ δεν είναι μόνο ο ίδιος ο Δυτικός Κανόνας, έχει γίνει ο οικουμενικός κανόνας, ίσως ο μόνος συγγραφέας που μπορεί να διασωθεί από τη σημερινή απαξίωση των σπουδών στα εκπαιδευτικά μας ιδρύματα, τόσο εδώ όσο και στο εξωτερικό. Οποιοσδήποτε άλλος μεγάλος συγγραφέας μπορεί να παραμεριστεί και να αντικατασταθεί από το αντιελιτιστικό τέλμα των Πολιτισμικών Σπουδών».

Κ.Β.