Πολιτισμός και επικοινωνία

ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΠΛΥΤΑ

JOHN MILTON, PARADISE LOST.ΛΟΝΔΙΝΟ. ΕΠΙΤΙΤΛΟ 1931. ΞΥΛΟΓΡΑΦΙΑ

Το θέατρο είναι το κοινωνικό και κοσμικό φαινόμενο με την ευρύτατη πολιτισμική του διάσταση, που αφορά και αναφέρεται στο σύνολο της κοινωνίας, για την οποία αποτελεί πολύτιμο παιδευτικό και μορφωτικό αγαθό, αλλά και ιδιαίτερο σύστημα αμφίδρομης και διαδραστικής επικοινωνίας.

Η πολιτισμική διαχείριση, σε περίοδο οικονομικής και κοινωνικής κρίσης –αλλά και παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας- αναζητεί νέους δρόμους δράσης, μέσα από εναλλακτικούς τρόπους σύστασης και δράσης των πολιτιστικών μονάδων. Μια ιδιαίτερη πολιτιστική πρόταση, που μπορεί να αποτελέσει πεδίο ανάπτυξης και εκσυγχρονισμού της διοίκησης του πολιτισμού, είναι η περίπτωση της θεατρικής ομάδας Σπείρα-Σπείρα του Σταμάτη Κραουνάκη. Πρόκειται για έναν οργανισμό, που προτείνει μια «εναλλακτική», «πειραματική» πολιτισμική πρόταση που εναρμονίζεται με το κοινωνικό αίσθημα, εκφράζει πολιτική θέση και άποψη και δίνει μέσα από την τέχνη προτάσεις-λύσεις.

Η περίπτωση της ομάδας, οι αρχές της δράσης και της λειτουργίας της, μελετήθηκαν αναλυτικά, στα πλαίσια της εκπόνησης μεταπτυχιακής διπλωματικής εργασίας στο επιστημονικό πεδίο της πολιτισμικής διαχείρισης. Η εργασία φέρει τον τίτλο "Το θέατρο ως επικοινωνιακή πολιτισμική πράξη. Η περίπτωση της ομάδας Σπείρα-Σπείρα του Σταμάτη Κραουνάκη μέσα από την μουσική θεατρική παράσταση ‘ARISTOPHANES NOW’" και εκπονήθηκε στα πλαίσια του Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης στη Διοίκηση Πολιτισμικών Μονάδων του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου.

Η μελέτη βασίστηκε στην ανάλυση της ευρωπαϊκής παράστασης «ARISTOPHANES NOW», που παρουσίασε η εν λόγω θεατρική ομάδα από το Μάρτιο του 2013 στην Ελλάδα και σε πόλεις του εξωτερικού. Ήταν μια παράσταση εμπνευσμένη και βασισμένη σε χορικά από τις 11 σωζόμενες κωμωδίες του Αριστοφάνη, σε ελεύθερη απόδοση-μετάφραση από τους Κ. Γεωργουσόπουλο, Στ. Κραουνάκη, Λ. Νικολακοπούλου, που προέκυψε από την συνεργασία της ομάδας με πολιτιστικούς οργανισμούς από διάφορες χώρες (Μεγάλη Βρετανία, Ρουμανία, Τουρκία), στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Προγράμματος «Πολιτισμός 2007-2013». Η παράσταση ήταν ενδεικτική του αντισυμβατικού δημιουργικού πνεύματος του Σταμάτη Κραουνάκη και συνδύαζε πολυπολιτισμικά στοιχεία όπως η ερμηνεία της Ρουμάνας τραγουδίστριας και η χορογραφία των Τούρκων σούφι.

Τα βασικά μεθοδολογικά εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν ήταν: η ανάλυση της απόφανσης, ως μια γλωσσολογική προσέγγιση της ανάλυσης μηνύματος που μας επιτρέπει να τοποθετηθούμε σε σχέση με τη λειτουργία του λόγου μέσα στο περιβάλλον παραγωγής του, τις επικοινωνιακές συνθήκες γένεσής του ή και την κοινωνική θέση του ομιλητή, διερευνώντας την ιδεολογική σκοπιμότητα του λόγου του μέσα στην κοινωνικοπολιτική συγκυρία που τον παρήγαγε και η σημειωτική ανάλυση, που μας προσφέρει μια μέθοδο ανάλυσης κειμένων με στόχο τη λειτουργικότητά τους στα πλαίσια μιας κοινωνίας, και από την άλλη συνιστά και εργαλείο καταγραφής των ιδεολογικών αξιών που ένα κείμενο μεταφέρει. Ιδιαίτερη χρησιμότητα, αναφορικά με τους στόχους της εργασίας μας, έχουν τόσο η οπτική του Barthes, ο οποίος ασκεί ριζοσπαστική κοινωνική κριτική, όσο και η συνάντηση της σημειολογίας με την ψυχανάλυση και το μαρξισμό όπως εμφανίζεται κυρίως στα έργα της J. Kristeva, του J. Lacan,του M. Foucault και του J. Derrida.

Οι υποθέσεις εργασίας της μελέτης, τέθηκαν ως εξής: Αρχικά, διερευνήθηκαν τα χαρακτηριστικά που συνδέονται με την ταυτότητα της Σπείρας και την κάνουν διαφορετική ως ομάδα. Τόσο μέσα από την ποιοτική έρευνα, όσο και από την ανάλυση του έργου, η Σπείρα-Σπείρα προκύπτει ότι είναι ένας αυτοδιαχειριζόμενος οργανισμός, με ρευστή σύνθεση που δρα θεατρικά με καλλιτεχνική ελευθερία. Φαίνεται να στοχεύει στην παρουσίαση ενός έντεχνου καλλιτεχνικού αποτελέσματος, χρησιμοποιώντας περισσότερο τα εκφραστικά μέσα των ηθοποιών και τη μουσική, παρά ιδιαίτερα σκηνικά, κοστούμια, υπερβολικές και κοστοβόρες παραγωγές, επιλέγει την αμεσότητα στη θεατρική επικοινωνία και απολυτοποιεί τη συμμετοχικότητα.

Στην συνέχεια, προσεγγίστηκαν οι αξιακές θέσεις που εκφράζονται μέσα από τη δράση της ομάδας. Το ARISTOPHANES NOW περιέχει έντονα κοινωνικά και πολιτικά ερεθίσματα. Τα ζητήματα που μας απασχόλησαν, μέσα από την ανάλυση του μηνύματος της παράστασης, είναι η σχέση τέχνης και κοινωνίας, τέχνης και πολιτικής, ο πολιτισμός ως διαδραστική επικοινωνία, οι ψυχοκοινωνικές προεκτάσεις του θεάματος. Ενδεικτικά, διακρίνουμε την ανάγκη για πλήρη αναφορικότητα της δημιουργικής συνείδησης με τις προσδοκίες και τα ενδιαφέροντα, τόσο του δημιουργού πολιτιστικού οργανισμού όσο και του κοινού στο οποίο απευθύνεται, την εξελικτική δημιουργία πάνω στην πολιτισμική παρακαταθήκη καθώς και την πολιτική λειτουργία της τέχνης που αναδεικνύει την αυτόνομη, ουσιαστική και καθολικά κοινωνική λειτουργία της.

Τέλος, η ιδιαίτερη αυτή καλλιτεχνική πρόταση, αποτιμήθηκε πολιτισμικά, τόσο σε εθνικό όσο και σε υπερεθνικό επίπεδο. Σε επίπεδο εθνικού πολιτισμού, παρατηρούμε, μέσα από την ανάλυση του έργου, την αποκαθήλωση της εθνικής κληρονομιάς από τον μουσειακό της ρόλο, και την σύνδεσή της με την σύγχρονη καλλιτεχνική έκφραση και με την σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα, γεγονός που καθιστά την αρχαία γραμματειακή παρακαταθήκη ζωντανή, επίκαιρη και ευρέως προσβάσιμη. Σε υπερεθνικό επίπεδο, η παράσταση, πραγματώνει την πολιτισμική πολυμορφία και τον διάλογο των πολιτισμών με αμοιβαία κατανόηση και σεβασμό.

Η Μαρία Πλυτά είναι μεταπτυχιακή φοιτήτρια του Παντείου