Ανθρωπολογία και τέχνη

ΤΟΥ ΦΙΛΙΠΠΟΥ ΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΥ

ΒΑΣΙΛΗΣ ΦΙΟΡΕΒΑΝΤΕΣ (επιμέλεια), Προς τη Νέα Ανθρωπολογία - Κριτική της Τέχνης - Κριτική της Παγκοσμιοποίησης, εκδόσεις Αρμός

Ο τίτλος εκφράζει ακριβώς την ουσία της κεντρικής διέπουσας γραμμής αυτής της συλλογικής δουλειάς με τις πολλές επί μέρους συμβολές. Εδώ βέβαια ο όρος «Ανθρωπολογία» δε νοείται ως «Κοινωνική Ανθρωπολογία», δηλαδή με το ειδικό περιεχόμενο  αυτής της επιμέρους κοινωνικής επιστήμης, αλλά κυρίως με έννοια φιλοσοφική, δηλαδή ως φιλοσοφική, επιστημονική, ερευνητική και στοχαστική κατεύθυνση που  εστιάζει στον άνθρωπο, στις προβληματικές καταστάσεις που τον απασχολούν σήμερα σε παγκόσμιο επίπεδο και στις νέες δυνατότητες που διαλεκτικά ξανοίγονται μπροστά του. Κι όταν λέμε νέες δυνατότητες, εννοούμε δυνατότητες για μια ποιοτική στροφή της οργανωμένης κοινωνίας του κόντρα στις δομές και τις δυνάμεις που τον υποβαθμίζουν και μέσα από τη συνειδητή εξέγερση της νέας επαναστατικής υποκειμενικότητας.

Ήδη το προλογικό σημείωμα και η εισαγωγή του επιμελητή της έκδοσης είναι αρκετά κατατοπιστικά σχετικά με την κεντρική σκοποθέτηση του βιβλίου και τη συνολική ερευνητική κατεύθυνση που αυτό περιλαμβάνει. Αναφέρουμε συνοπτικά τα βασικά εννοιολογικά σημεία ή τους θεμελιώδεις διεπιστημονικούς τομείς σκέψης γύρω απ’ τους οποίους η όλη προβληματική του συλλογικού τόμου αναπτύσσεται:

1) Κριτική της Τέχνης, όπου η  Τέχνη εκλαμβάνεται με τη Φρανκφουρτιανή της έννοια, δηλαδή ως πνευματική δημιουργική δραστηριότητα που εκφράζει ή και προλέγει τη βαθύτερη κίνηση της ιστορίας και της κοινωνίας

2) Παγκοσμιοποιημένος ύστερος καπιταλισμός (δηλαδή ό,τι συνήθως αναφέρεται ως παγκοσμιοποίηση - globalization), που σαφώς δεν ταυτίζεται μ’ αυτό που  καλείται οικουμενισμός (universalism), δηλ. πίστη στην ενοποίηση της Ανθρωπότητας γύρω από ένα κοινό συλλογικό ιδανικό.

3) Χρηματοοικονομική και χρηματοπιστωτική ολιγαρχία με τους μηχανισμούς και τις επιδιώξεις της,

 4) Το ιστορικοκοινωνικό γίγνεσθαι ως ολότητα (έχει τεράστια σημασία η σύλληψη της ολότητας, διότι ακριβώς μία απ’ τις επιδιώξεις της παγκοσμιοποιημένης ολιγαρχίας είναι να προωθεί επιστημονικά το μερικό, το ασύνδετα εξειδικευμένο, το αποσπασματικό ώστε να χάνεται η θέαση της συνολικής δομής, της συνολικής υπευθυνότητας και του συνολικού αποπροσανατολισμού),

5) Η νέα αυτονομούμενη υποκειμενικότητα (που καλείται βέβαια να εξεγερθεί και ήδη τείνει προς τα εκεί, καθώς τραβά προς τη χειραφέτησή της κι αμφισβητεί το αρνητικό φαινόμενο του «ατομικιστή ανθρώπου”)

6) Το στέρεο φυσικά υπόβαθρο της Kριτικής σκέψης της Σχολής της Φρανκφούρτης και τα επεξεργασμένα ριζοσπαστικά σημεία της φιλοσοφικής σκέψης των καθηγητών Fr.Chatelet, H.Lefebvre, Revault d’ Allones.

Πώς θα προσδιορίζαμε τη σκοποθέτηση του ρεύματος της Νέας Ανθρωπολογίας: θα λέγαμε ότι είναι να συνειδητοποιηθεί σε βάθος η δυναμική των καταλυτικών αυτονομιών του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού, καθώς ρέπει διαρκώς σε καλυμμένη ή απροκάλυπτη αυταρχικοποίηση, και να μελετηθεί συστηματικά ο τρόπος παρέμβασης των εξεγερμένων ριζοσπαστικών  δυνάμεων (και δεν εννοούμε μόνο την εργατική τάξη, εννοούμε ευρύτερα στρώματα της κοινωνίας που καθημερινά πλήττονται από τις αδίστακτες  πολιτικές του παγκοσμιοποιημένου πια χρηματοοικονομικού κατεστημένου,) ώστε κάποια στιγμή αυτό το χρηματοοικονομικό κατεστημένο με όλες τις  διακλαδώσεις του και την κουλτούρα που κουβαλά να κλυδωνιστεί σοβαρά και παραπέρα να ανατραπεί. Σ’ αυτή τη διαδικασία η Νέα Ανθρωπολογία δεν στηρίζεται ούτε επαναπαύεται στη «βολική λύση» του ντετερμινιστικού προκαθορισμού ούτε περιορίζει  μηχανιστικά την έννοια του «επαναστατικού» μόνο στην αλλαγή του τρόπου παραγωγής και των παραγωγικών σχέσεων, αλλά διευρύνει την επαναστατικότητα σε όλη την γραμμή των πνευματικών και πολιστιστικών οριζόντων του ανθρώπου, λαμβανομένου ως ολότητας και όχι μόνο στην οικονομική του βάση.