Γεωγραφία και γεωπολιτική

ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΜΟΙΡΑ

ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΟΔΙΝΟΣ, Άγρια δύση, Μια ερωτική ιστορία, εκδόσεις Καστανιώτη, σελ. 444

Adrian Piper, What It Is #2.1, 1991

Από την 4^η Μπιενάλε της Αθήνας, με τίτλο AGORA, 

στο παλιό χρηματιστήριο της οδού Σοφοκλέους

   

Ο Μιχάλης Μοδινός στο νέο του μυθιστόρημα, σαν τους παλιούς επίμονους περιηγητές καταπιάνεται με μια αναλυτική και μεθοδική ξενάγηση του αναγνώστη στα αρχέγονα τοπία της άγριας δύσης και όχι μόνον, στοιχειοθετώντας δια του λόγου μια φιλόδοξη χαρτογράφηση της ανθρωπογεωγραφίας των ΗΠΑ. Αξιοποιώντας την παράλληλη με τη συγγραφική, ιδιότητα του γεωγράφου και περιβαλλοντολόγου, ακολουθεί την ηρωίδα του σε ένα ταξίδι αναζήτησης ταυτότητας στην Αμερική αλλά και στον άλλο κόσμο. Σε μια περιπέτεια χειραφέτησης, ενηλικίωσης και αυτογνωσίας που αρχίζει την εποχή της αθωότητας και των φρούδων προσδοκιών της δεκαετίας του εξήντα. Ταξιδεύοντας από πολιτεία σε πολιτεία και από τόπο σε τόπο, από το βορρά στο νότο και από τη δύση στην ανατολή, από τον ατλαντικό ωκεανό στον ειρηνικό, διαμελίζει και ανασυνθέτει το μύθο της άγνωστης ηπείρου μέσα από διεισδυτικές περιγραφές και αναφορές στα εμβληματικά κείμενα της αμερικάνικης λογοτεχνίας. Μέχρι το Μεξικό και τη Γουατεμάλα, έως τις καθημαγμένες πόλεις του τρίτου κόσμου στην Ασία και την Αφρική, την Ελλάδα και την Ελβετία. Σε μια προσπάθεια νηφάλιας αποτίμησης των πεπραγμένων του εικοστού αιώνα που από το όραμα της παγκόσμιας ειρήνης και ανάπτυξης οδηγήθηκε σε αιματηρούς πολέμους, ταξικές συγκρούσεις και εμφύλιες διαμάχες. Στην απότομη προσγείωση μιας γενικευμένης ύφεσης και μιας καθολικής και αδιέξοδης οικονομικής κρίσης.

Σ΄ αυτό το μυθιστόρημα δρόμου ο ανθεκτικός στο χρόνο έρωτας ανάμεσα στην ελληνικής καταγωγής ηρωίδα που φθάνει από την μακρινή και άγνωστη Μοντάνα των ΗΠΑ στα παρθένα και απόκοσμα τοπία της Μήλου και τον Έλληνα αφηγητή, νέο ωραίο και φέρελπι συγγραφέα, στην φορτισμένη με έντονο αντιαμερικανισμό μεταδικτατορική Ελλάδα του ‘74, είναι στην πραγματικότητα η αφορμή. Η αναγκαία συνθήκη για να πλεχτεί ένας πυκνός ιστός από αναπαραστάσεις του διακριτού χαρακτήρα των τόπων και αναφορές στα κρίσιμα κοινωνικοπολιτικά γεγονότα που άφησαν το στίγμα τους στην πρόσφατη ιστορία της ανθρωπότητας. Η αφηγηματική πλοκή ακολουθώντας την ηρωίδα σε ένα ταξίδι-περιπλάνηση στο χώρο και το χρόνο, με αναδρομές, αναπολήσεις και ανατροπές, επεξεργάζεται τους μύθους και τα αδιέξοδα των ισοπεδωτικών αναπτυξιακών πολιτικών του «πολιτισμένου» κόσμου και των στρατηγικών κινήσεων των ισχυρών στη γεωπολιτική σκακιέρα. Διανθίζεται με ανθρωπολογικές παρατηρήσεις, αναλυτικές γεωγραφικές πληροφορίες και φιλολογικές παραπομπές καθώς ο συγγραφέας με αφοπλιστική άνεση και οργανωτική ζέση συναρθρώνει οργανικά ένα εντυπωσιακό υλικό, χωρίς να εξαντλεί τον αναγνώστη του. Ομολογώ ότι αναρωτιόμουν κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης αν οι προσωπικές εμπειρίες και τα βιώματα ή τα αναγνώσματα και η έρευνα, οι πρωτογενείς δηλαδή ή οι δευτερογενείς πηγές, ή όλα μαζί διαμόρφωσαν αυτό το πολυσυλλεκτικό ανάγνωσμα που μοιάζει να θέλει να κλείσει στις σελίδες του το χρονικό του δεύτερου μισού ενός ταραγμένου αιώνα.

Ο συγγραφέας δια των ηρώων του αντιδιαστέλλει το καλό με το κακό, την ελπίδα με τη διάψευση. Αντιπαραθέτει τη σκοτεινή και ανομολόγητη δράση του στρατιωτικού πατέρα με την ονειροπόλο φυγή από τόπο σε τόπο της κόρης, τις καλές προθέσεις διανοητών και επιστημόνων με την έπαρση και τον ηγεμονισμό πολιτικών, στρατιωτικών και οικονομολόγων, τα φιλειρηνικά προοδευτικά κινήματα με την παράνοια του ψυχρού πολέμου και τις αήθεις κυνικές επεμβάσεις στο εσωτερικό κρατών. Ανατέμνει την φιλοσοφία του λογιστικού ορθολογισμού και του καταναλωτικού ρεαλισμού των ΗΠΑ, την αθεράπευτη αισιοδοξία της υπερδύναμης που στο όνομα της ανάπτυξης, της ευημερίας και της δημοκρατίας προχωρά σε πολιτικές κηδεμονίες και απροσχημάτιστες καταπατήσεις της λαϊκής κυριαρχίας. Χρησιμοποιώντας την επαγγελματική ιδιότητα της ηρωίδας του ως αναπτυξιακής εμπειρογνώμονος μας μυεί στις οικονομοτεχνικές και διαχειριστικές πρακτικές διεθνών οργανισμών, τραπεζών και εταιριών που αδιαφορώντας για τις ιδιαιτερότητες των τόπων, τις ανάγκες κοινωνικών ομάδων και λαών και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις αναλαμβάνουν την εκπόνηση και την υλοποίηση αναπτυξιακών προγραμμάτων με αποκλειστικό γνώμονα την εκχώρηση δανείων, τη ροή κεφαλαίων και εντέλει την εξουσία  και το κέρδος.

Οι τόποι στο μυθιστόρημα αυτό δεν είναι ένα σκηνογραφικό πρόσχημα αληθοφάνειας. Έχουν έναν ιδιαίτερο ειδικό βάρος καθώς σαν αδιόρατοι πρωταγωνιστές συμμετέχουν στην εκτύλιξη της ιστορίας και στην έκβασή της. Κατευθύνοντας τα γεγονότα, θέτοντας όρια και καθορίζοντας την εμβέλεια των κινήσεων των προσώπων. Η εξιστόρηση με οδηγό τη γεωγραφία, παρακολουθεί την πορεία μιας ερωτικής σχέσης που με διακοπές και χάσματα, συναντήσεις και αποχωρισμούς, εξάρσεις και απογοητεύσεις, αποσιωπήσεις και αποκαλύψεις διατρέχει μια κρίσιμη τεσσαρακονταετία, μέχρι να οδηγηθεί σε μια απρόσμενη καθαρτήρια ολοκλήρωση. Τα βήματα μιας ιστορίας που αφού θα διαγράψει έναν πλήρη κύκλο από ιδεολογικές περιπλανήσεις θα ριζώσει στον γενέθλιο τόπο της ηρωίδας, στη Μοντάνα της άγριας δύσης.

Η Μαρία Μοίρα είναι αρχιτέκτονας και διδάσκει στο ΤΕΙ της Αθήνας