Η ιστορία των χρόνων του

ΜΙΧΑΛΗΣ ΣΤΑΦΥΛΑΣ, Επιστροφή στο παρελθόν. Μαρτυρίες σε πρώτο πρόσωπο, Πανευρυτανική Ένωση

Ο Μιχάλης Σταφυλάς (Γρανίτσα Ευρυτανίας, 1920), είναι γνωστός στους νεότερους από εμάς, κυρίως, ως διευθυντής του περιοδικού Πνευματική Ζωή, αλλά και ως πνευματικός άνθρωπος πάντοτε μαχητικός και πάντοτε πρόθυμος να βοηθήσει, προσφέροντας τις γνώσεις του και τα βιβλία του, προκειμένου να φανούν χρήσιμα σε μελλοντικές έρευνες, φέρει με υπερηφάνεια στους ώμους του ένα πολυτάραχο παρελθόν, το οποίο αποφάσισε μέσω του ανά χείρας τελευταίου βιβλίου του να μοιραστεί μαζί μας.

Πολυγραφότατος πλέον συγγραφέας σήμερα και ιστορικός τής νεοελληνικής λογοτεχνίας, με ευρείες γραμματολογικές θεωρήσεις ενταγμένες στην εργογραφία του, με ποικίλες λαογραφικές μελέτες και εκδόσεις, που στοχεύουν στην προβολή τής πολιτιστικής ζωής της Ευρυτανίας, ο Μιχάλης Σταφυλάς ξεκίνησε να σπουδάσει Νομικά, δεν ολοκλήρωσε, ωστόσο, τις σπουδές του. Αυτό, όμως, όπως και τα υπόλοιπα λίγα βιογραφικά στοιχεία που δίνονται στο αντίστοιχο λήμμα του Λεξικού Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (Πατάκης, 2007), ότι, δηλαδή, κατά την διάρκεια της Κατοχής πήρε μέρος στην Αντίσταση και ότι εργάστηκε ως υπάλληλος στο Υπουργείο Συγκοινωνιών, φθάνοντας έως τον βαθμό του διευθυντή, δεν αρκούν ούτε ως επικεφαλίδες για τα τόσα πολλά και τόσο διαφορετικά κεφάλαια της ζωής του. Από το πλούσιο υλικό που συγκεντρώνεται στο παρόν βιβλίο, να σταχυολογήσουμε μόνον μπορούμε κάποιους από τους πιο ξεχωριστούς σταθμούς στην πορεία του.

Ας αρχίσουμε με την ατεκμηρίωτη αποβολή του από όλα τα Γυμνάσια τής Αιτωλοακαρνανίας ως κατηγορούμενου επί κομμουνισμώ, αποβολή που επεκτάθηκε στη συνέχεια σε όλα τα Γυμνάσια του Κράτους και η οποία, τελικά, τον οδήγησε στο «Τέταρτον Γυμνάσιον Αρρένων» της Αθήνας, όπου και κατάφερε να εγγραφεί μόνος του, με το θάρρος της ειλικρίνειάς του. Το ίδιο θάρρος τον έφερε να κάτσει αργότερα στο τραπέζι τού συμπατριώτη του Ζαχαρία Παπαντωνίου και να του ζητήσει ένα «ρουσφέτι», και το ίδιο θάρρος, συνδυασμένο με την εντιμότητά του, τον οδήγησε πολύ αργότερα στο να γράψει εκείνο το αποκαλυπτικό επίσημο έγγραφο, ως Διευθυντής Επιθεώρησης στο Υπουργείο Μεταφορών. Αναφερόμενοι (και εμείς εδώ) χωρίς άλλα σχόλια στο Πρωτόκολλο Θανατικής Εκτέλεσης (ένα από τα πολλά) που παραθέτει ο Μιχάλης Σταφυλάς και το οποίο αφορούσε εκείνους που δεν είχαν υπογράψει «δήλωση» κατά τον Εμφύλιο, προχωρούμε στα της Απριλιανής Δικτατορίας, οπότε τόσο ο συγγραφέας όσο και η γυναίκα του απολύθηκαν από τις υπηρεσίες τους, για να επαναπροσληφθούν αργότερα και στη συνέχεια να εκτοπιστούν στην επαρχία. Με την πτώση της Χούντας, πάντως, η πνευματική δραστηριότητα του συγγραφέα αναπτύσσεται ραγδαία. Στα τελευταία κεφάλαια ο Μιχάλης Σταφυλάς επιλέγει να αναφερθεί εκτενέστερα σε ορισμένα βιβλία του, αλλά και στην επαφή του με τον Ναζίμ Χικμέτ, στην αλληλογραφία του με τον Μπόρις Πάστερνακ, στην φιλία του με τον Νικηφόρο Βρεττάκο, καθώς και στα Συνέδρια όπου συμμετείχε και στις προσκλήσεις και τις περιηγήσεις που έκανε σε Ευρώπη και Ασία.

Ως γενικό μότο του βιβλίου του ο συγγραφέας, μεταξύ πολλών άλλων μότο που με φροντίδα διάλεξε για τα επιμέρους κεφάλαιά του, τοποθετεί τους στίχους τού Μανώλη Αναγνωστάκη που αρχίζουν με τον πολύ γνωστό «Μια μέρα θα γράψω την ιστορία των χρόνων μου». Ο Μιχάλης Σταφυλάς μάς την παρέδωσε αυτήν την ιστορία με ειλικρινή, αυθόρμητη και ελκυστική γραφή.

ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΤΣΟΥΠΡΟΥ

Πέννυ Μονογιού- Viewmasters