ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ Γ. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ
ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΚΟΥΜΑΡΙΑΝΟΥ, Ιστορία του Ελληνικού Τύπου. 18ος – 19ος αιώνας, Επιμέλεια: Αλέξης Μάλλιαρης, Εκδόσεις Ερμής, σελ. 462
Η διά του τύπου ενεργός και δραστικά παρεμβατική παρουσία και επικοινωνία ήταν ένα θέμα που πάντα απασχολούσε και ενεργοποιούσε το επιστημονικό και ερευνητικό ενδιαφέρον της Αικατερίνης Κουμαριανού. Ζητήματα όπως η παραγωγή και η διακίνηση του βιβλίου, αλληλογραφίες, ανθρώπινες σχέσεις, περιηγήσεις, ταξίδια, μαρτυρίες, αλληλεπιδράσεις και επαφές, αποτέλεσαν το επίκεντρο της πολύχρονης όσο και θαυμαστά αποδοτικής επιστημονικής της ενασχόλησης. Με αποτέλεσμα οι περισσότερες έρευνες και μελέτες της να στρέφονται γύρω από τα δίκτυα επικοινωνίας, όπως αυτά διαμορφώθηκαν από την προεπαναστατική περίοδο (1784-1821) ως τις μέρες μας.
Έχοντας βιώσει την οδυνηρή και, συνάμα, μεγαλειώδη περίοδο της γερμανικής Κατοχής, συγκινημένη και ενθουσιασμένη από το πνεύμα ηρωισμού και αυταπάρνησης που χαρακτήριζε τις αποφάσεις, τις μικρές και τις μεγάλες πράξεις των απλών ανθρώπων και, παράλληλα, θιασώτρια των ιδεωδών του νεοελληνικού Διαφωτισμού σε όλες τις εκδοχές του, έστρεψε το ερευνητικό της ενδιαφέρον σε μια, τηρουμένων των αναλογιών, αντίστοιχη περίοδο της ελληνικής ιστορίας: την προεπαναστατική. Για να εκπλαγεί και να εντυπωσιαστεί από την εκδηλωνόμενη, συλλογικά ή μεμονωμένα, μέριμνα, προκειμένου να αποκτήσει το υπόδουλο γένος ένα μέσον επικοινωνίας, καθώς και από «τη συσπείρωση δυνάμεων, ώστε να ενεργοποιηθούν, μέσα από τον δίαυλο της παιδείας, οι όποιες διαθεσιμότητες».
Κάπως έτσι προέκυψε η πρώτη, δημοσιευμένη στο περιοδικό Ελεύθερα Γράμματα (1947), εργασία της, με θέμα την ελληνική φιλολογική εφημερίδα Ερμής ο Λόγιος ή Φιλολογικαί Αγγελίαι (1811-1821), στις σελίδες της οποίας οι έλληνες λόγιοι εξέφραζαν τις πνευματικές τους θέσεις και ανησυχίες, αλλά και τους εθνικούς τους πόθους, λίγο πριν από την έκρηξη της επανάστασης. Εργασία που έμελλε να αποτελέσει τον πυρήνα και το εφαλτήριο μιας αξιοθαύμαστης συγγραφικής πορείας, κατά τη διάρκεια της οποίας η Αικατερίνη Κουμαριανού κατόρθωσε να συνδυάσει, με απόλυτη επιτυχία, την επιστημονική της πληρότητα, την ερευνητική της οξυδέρκεια, το ουσιαστικό ενδιαφέρον της για τη δημοσιογραφία και τις εφημερίδες, την «παιδιόθεν αγάπη της για το γράψιμο» και την ενδιάθετη πρόθεσή της να διαδραματίσει ενεργό κοινωνικό ρόλο σε ζητήματα που άπτονται των ευρύτερα νοουμένων πνευματικών της ενδιαφερόντων.
Δεν είμαι αρμόδιος και, οπωσδήποτε, δεν αισθάνομαι επαρκής να μιλήσω, όπως θα ήθελα, περιδιαβάζοντας τις τεράστιες εκτάσεις που κάλυψε με το έργο της η ιστορικός Αικατερίνη Κουμαριανού, για πάνω από εξήντα χρόνια. Δεν μπορώ, ωστόσο, να μην εκφράσω τον ειλικρινή θαυμασμό μου για εργασίες-επιτεύγματα στον τομέα τους, όπως το τρίτομο έργο Ο Τύπος στον Αγώνα (1821-1827) (1971), ο επιβλητικός τόμος Το ελληνικό βιβλίο, 1476-1830, οι εισαγωγές της σε βιβλία βαρύνουσας σημασίας για τον νεότερο ελληνισμό, όπως στην επανέκδοση του προεπαναστατικού περιοδικού Μέλισσα ή Εφημερίς Ελληνική (1984), στη Γεωγραφία νεωτερική (1970), των Δ. Φιλιππίδη και Γρ. Κωνσταντά, και για τόσα άλλα, καθώς, βέβαια, και για το πρόσφατο βιβλίο της (Η ιστορία του Ελληνικού Τύπου, 18ος-19ος αι.), απ’ αφορμή του οποίου και γράφονται αυτές οι γραμμές.
Βιβλίο που απαρτίζεται από κείμενα μιας ολόκληρης εξηκονταετίας (1947-2008), άλλα εκτενή και άλλα σύντομα, όπως το απαιτούσαν οι εκάστοτε περιστάσεις, με αποκλειστικό στόχο να ρίξουν φως σε άγνωστες ή σε ελάχιστα γνωστές πτυχές της ιστορίας του ελληνικού τύπου∙ να προβληθεί ο ρόλος που αυτός διαδραμάτισε στη διαμόρφωση της ελληνικής κοινωνίας και στην αφύπνιση των συνειδήσεων. Να συμβάλουν στην ανίχνευση και στη διερεύνηση των συνθηκών που ευνόησαν την ανάπτυξη της λειτουργίας του τύπου σε εποχές κρίσιμες για την ιστορία του νεότερου Ελληνισμού∙ να καταδείξουν προσπάθειες και ενέργειες που ευνόησαν ή παρεμπόδισαν την εξέλιξή του. Και όλ’ αυτά με τρόπο αποδεικτικό και επιβεβαιωτικό, όχι απλώς της επιστημονικής οξυδέρκειας, αλλά και της βιωματικής σχέσης της Αικατερίνης Κουμαριανού με τα θέματα που κινούν, κατά καιρούς, το ενδιαφέρον της, γεγονός που κάνει τη φωνή της να ακούγεται με μία χροιά, θα τολμούσα να χαρακτηρίσω, συνομιλητικής θερμότητας.
Ο Κώστας Παπαγεωργίου είναι ποιητής και κριτικός λογοτεχνίας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου