Κοντά στον Γιώργο Μπλάνα

Του Γιώργου Βέη*  

 

Συγκρατώ, ξαναδιαβάζοντας χαρακτηριστικά ποιήματα του Γιώργου Μπλάνα,  ότι η επικοινωνία με το
συμβολικό αξιακό σύστημα είναι σαφώς καθοριστική. Κι άλλο τόσο αβίαστη. Η δε συλλογική ασύνειδη διάσταση ελέγχει ως και το γράμμα των παρόντων κωδίκων. Ασφαλώς «η πραγματικότητα μοιάζει με ακανόνιστο πολύεδρο με το επιβαρυντικό στοιχείο ότι αποτελείται αν όχι από άπειρες πλευρές, τουλάχιστον από ακαθόριστο αριθμό πλευρών» (βλ. Ουμπέρτο Έκο, Η σημειολογία στην καθημερινή ζωή, εκδόσεις Μάλλιαρης-Παιδεία, 1982). Αυτός ακριβώς είναι ένας από τους κύριους λόγους που επιβάλλουν στο ποιητικώς οράν τη διατήρηση της ενάργειάς του σε όλη τη διάρκεια της δημιουργίας. Πρόκειται, οίκοθεν νοείται, για τον κανόνα υφών, τον οποίο σεβάστηκε απαρέγκλιτα ο Γιώργος Μπλάνας στη διάρκεια της παραγωγής των ατομικών του αισθητικών μορφωμάτων. Αποτέλεσμα άμεσο: οι ωσμώσεις καθαρά διακειμενικής υφής ποικίλλουν σε εύρος αλλά και σε αμείωτη ένταση. Το εγχείρημα αφορά καταρχάς στην εξαντλητική προβολή της «αλήθειας» των ορατών. Ειδικότερα περί του «ανθρώπου» στη συνέχεια του διαβήματος. Ό,τι δηλαδή συνιστά το λεγόμενο υπερζώο (Das Über – Tier).

H λειτουργικότητα της στιχικής δομής αποτελεί τον κατ’ εξοχήν στόχο. Εξ ου και τα αίτια και τα αιτιατά της προκείμενης  επιλογής των όρων, των μέτρων και των σταθμών της όλης σύνθεσης:

 

α) η εικόνα διαθλάται συστηματικά, προετοιμάζοντας την εντελώς απρόοπτη κατακλείδα,

β)τα όποια θραύσματα του πραγματικού παραπέμπουν στον απώτερο διάκοσμο των παραστάσεων,

γ)το ποιητικό έναυσμα δεν εγκλωβίζεται, εμφανίζεται έτοιμο να αναβαθμισθεί σε Δύναμη

δ) η αναπαράσταση του σημαδιακού ένδον ή μη γεγονότος μέσω συμβόλων ανήκει στις έμμεσες τεχνικές ανάδειξης, πλην όμως διακρίνεται για την παραγωγική της χρήση,

ε) ο εμπεριέχων ποιητικός λόγος και το περιεχόμενο αλληλεπικαλύπτονται αρμονικά

στ) η ασύνειδη φαντασίωση επανέρχεται, σεβόμενη τις πάγιες αρχές της δεδομένης αισθητικής τάξης

ζ) τα προϊόντα της αισθητηριακής αντίληψης ελέγχονται με νηφαλιότητα και αξιοποιούνται αναλόγως και

η) το ψυχόσωμα εκτίθεται στο μέτρο του δυνατού, μέσα ακριβώς από την ανέκκλητη ακύρωση αυταπατών, φοβιών και ψευδαισθήσεων της ανθρώπινης ύπαρξης.

 

Στο ως άνω ποίημα, θαρρώ ότι, συγκεντρώνονται οι κύριες ποιότητες του κειμενικού ιδιώματος του σήμερα τιμώμενου σ΄ αυτές τις σελίδες ποιητή.

Οι όποιες διαπιστωτικές και επιτελεστικές λειτουργίες του ομιλήματος κατευθύνονται προς τον τόπο της πλήρους διαύγασης του Νοήματος. Τα αρχέτυπα δεν εκφυλίζονται σε τυποποιήσεις της σκηνικής οικονομίας. Είναι ομότιμοι συντελεστές δομής. Η άλυσος των συνειρμών συνδέει το είναι με τον κόσμο των φαινομένων. H ποιητική γραφή δεν κατάγεται από τα ερείπια του βίου. Στη συγκεκριμένη περίπτωση συνιστά βίο και μάλιστα αρραγή. Ακούω ξανά την Ωδή στον Γεώργιο Καραϊσκάκη. Πρώτη δημοσίευσή της, σε ειδικό ένθετο τετρασέλιδο, στο πλαίσιο αφιερώματος στο 1821 των Αναγνώσεων της Αυγής, στις 23 Μαρτίου του 2007. Τον Μάρτιο του 2020 κυκλοφορήθηκε από τις προαναφερόμενες εκδόσεις του Σάμη Γαβριηλίδη. Έχω κατανοήσει εγκαίρως το διάβημα. Μάλιστα, μέσα στα χρόνια επέστρεψα για να διαβάσω ρίγος. Αυθεντικό αποτύπωμα ορμής εποπτικού ρήματος. Αδιάπτωτος ο  ρυθμός. Λογικά και εξωλογικά στοιχεία συναρθρώνουν δομές ουσίας. Από μιαν άποψη λογίζεται οντολογικό μανιφέστο σε ποιητική μορφή. Ο Γεώργιος Καραϊσκάκης εν ολίγοις καθίσταται τόπος μηνυμάτων. Το στοχαστικό εγώ (ή ό, τι εννοείται εν πάση περιπτώσει ως «εγώ») ξαναγράφει το γεγονός, εμβαθύνοντας ταυτοχρόνως στο όλον. Σημειώνω ότι αξιοποιείται και μάλιστα εμφατικά το πολλαπλό πεδίο σημασιών. Η γραφή καθίσταται θήκη των μηνυμάτων. Και βεβαίως των συμφραζομένων τους.

Η ιδιαίτερα εύγλωττη προμετωπίδα, ένα δίστιχο του Louis Antoine Léon de Saint-Just, ορίζει εμμέσως πλην σαφώς το πλαίσιο των αναφορών. Το παραθέτω ως έχει: «Dans la vertu l'audace se ranime,/Et la faiblesse est compagne du crime». Από την πρώτη κιόλας ματιά συγκρατείται, εκτός των άλλων, η λέξη «έγκλημα». Το δε όλον επισημαίνει ότι ο φορέας – Αρχάγγελος της Γαλλικής Επανάστασης του 1789, παρίσταται διαχρονικά ως σταθερός συνομιλητής φορέων πολιτισμού. Όπως ακριβώς παραμένει αμετακίνητος από το επιβλητικό βάθρο στο Πάνθεον των Παρισίων, ενώ άλλοι έχουν πανηγυρικά αποσυρθεί. O ενδεικτικός πρώτος στίχος από το γαλλικό κείμενο, το οποίο βεβαίως ανιχνεύεται εύκολα, έχει ως εξής: «Le cœur de l'homme est l'énigme du Sphinx», ήτοι «η καρδιά του ανθρώπου είναι το αίνιγμα της Σφίγγας». Κατά συνέπεια, η Ωδή στον Γεώργιο Καραϊσκάκη που έπεται συνιστά μια ενδεχόμενη, πάντως επιμελώς συγκερασμένη λύση ποικίλων αινιγμάτων.

Το απωθημένο περιεχόμενο της συνείδησης τείνει να απελευθερωθεί. Οι εικόνες παράγονται από δομές ορμεμφύτων. Τα σύμβολα διατηρούν ένα μόνιμο, ένα σταθερό νόημα. Ο στίχος είναι ικανός να νιώσει ένα  μέρος από το μυστηριακό εκείνο υλικό, το οποίο συνέχει καταστατικά τον κόσμο. Η συν-διαίσθηση πομπού μηνυμάτων και δέκτη δείχνει εφικτή. Συγκρατώ τα εξής δυναμικά συνθέματα: «κάθε χωράφι και μέτωπο τραχύ: άρχοντας ξεπεσμένος ενός θεού κολίγου, που πάλεψε να θρέψει τα σπαρτά με βλέμματα εύφλεκτα, / πληγές χειλιών ατίθασων και γρήγορες ανάσες [...] Ίσως νόμισαν πως πλάστηκες για να ταΐζεις τα όνειρά σου / με ουρλιαχτά και βρώμικες πληγές [...] Δεν ήξεραν πως καθένας ξυπνάει τον δικόν του εφιάλτη απ’ τα χαράματα της προσδοκίας του (βλ. αντιστοίχως σελ. 24 και 26). Εδώ ο τζοϊσικός απόηχος, εκτός των άλλων, είναι ιδιαίτερα ευκρινής. Τα όνειρα των αγροτών ως εφαλτήρια επαναστάσεων. Ο αγροτικός χωρόχρονος, ο τάπητας του ιστορικού. Φαντασιακό και Ρήξη συνεργούν: ο κόσμος ανατρέπεται για να συνεχίσει να υπάρχει. Η ποίηση ανιχνεύει, εντοπίζει και συλλέγει το ανοίκειο των ανθρώπων, προκειμένου να το καταστήσει παντελώς οικείο.  Οι δε φωνές από το παρελθόν καταδηλώνουν πρωτίστως υποστάσεις του συλλογικού ασύνειδου. Το λάλον διακείμενο, η τροφός του ονείρου των συλλαβών. Ήτοι, από τον Οδυσσέα κατά λέξη: «the movements which work revolutions in the world are born out of dreams and visions in a peasant’s heart on the hillside. For them the earth is not exploitable ground but the living mother». Ο εξαναγκασμός προς επανάληψη του τραγικού δεν αποκλείει την απόλαυση των ρημάτων. Ο φόβος της κατάρρευσης του είναι αναβάλλεται. Ο καθόλα έμπειρος Γιώργος Μπλάνας έχει αποδείξει από την ατομική του σκοπιά ότι η εξ αντικειμένου πραγματικότητα νοείται ως ένα ανοικτό Σχολείο ιδιαίτερα λυσιτελών προσαρμογών.

*Ο Γιώργος Βέης είναι ποιητής