Σκέψεις σκόρπιες

Cindy Sherman, Untitled #80, 1980, χρωμογενική εκτύπωση, 40,6 x 61 εκ. Παραχώρηση της καλλιτέχνιδας και της Hauser & Wirth

Του Φοίβου Γκικόπουλου*

Τα παγωτά του καλοκαιριού. Το κύπελλο και το χωνάκι αντιπροσωπεύουν μια ιδιαίτερη αισθητική όλη δική τους, ένα παγωτό στο οποίο το ηδονικό και αισθησιακό μέρος συνυφαίνεται με την τραγανή υποστήριξή τους, το κύπελλο και το χωνάκι επιτρέπουν ένα σωτήριο δρόμο προς τη γεύση. Ένας λόγος κάπως πεζός που μας διασώζει από λεκέδες. Δροσιά και φρεσκάδα.
Η σύγχρονη πολιτική είναι γεμάτη από αποτυχημένους πολιτικούς που ξέρουν να μας μιλούν όπως οι πετυχημένοι, γιατί τα πιστεύω τους δεν θα μπορέσουν ποτέ να αποκαλυφθούν. Το νόημα της τέχνης τους είναι να καθιστά για πάντα άλυτο το αίνιγμα και παραμένει μόνο το θολό ίχνος αυτού του συνεχούς άγνωστου που είναι ένα ψευδο-αφήγημα.
Πιστεύω πως το πάτωμα των καλών πράξεων πάνω στο οποίο τα ανθρωπολογικά μοντέλα περπατούν τώρα πια ανέμελα, για «τους εργάτες, τους αγρότες, τους επαγγελματίες και τους διανοούμενους της Αριστεράς» έγινε το ταβάνι των ιδανικών που εκστατικά θαυμάζουν. Να είσαι αριστερός είναι ακόμη καλύτερα από το να έχεις ως ιδανικό τους αριστερούς. Οι αριστεροί, συνήθως, καλλιεργούν πολύ καλύτερα ιδανικά.
Εδώ και μερικούς αιώνες, σέρνεται στον κόσμο μια παλιά διαμάχη που φέρνει σε αντιπαράθεση τη συνείδηση και τα ρολόγια. Και τα δύο υποστηρίζουν ότι είναι ο χρόνος: η συνείδηση γιατί τον αισθάνεται, τα ρολόγια γιατί τον μετράνε. Για την πολιτική επιστήμη και πρακτική γεννιέται ένα πρόβλημα. Όσο κι αν φαίνεται υποτιμητικό, ο πολιτικός χρόνος που θα έπρεπε να είναι ποιότητα, μπορεί να μετρηθεί μόνο με τους αριθμούς, που είναι ποσότητα. 
Παστίτσιο: Ο όρος είναι γνωστός από το 1500, από τη λέξη pasta, δηλαδή ζυμαρικά και εξυμνεί τη σχέση ανάμεσα στην υψηλή γαστρονομία και την άθλια διαχείριση της εξουσίας.
Το μυαλό είναι πάντα έτοιμο να παράγει ηλιθιότητες, σε τέτοιο βαθμό που για να το κάνεις να σταματήσει, θα πρέπει να το εκμηδενίσεις. Φτάνει να σώσεις ακόμη κι ένα μικρό κομμάτι εξυπνάδας, για να δεις να μεγαλώνει η ηλιθιότητα. Όπως τα μαλλιά, που όσο τα κόβεις, τόσο αυτά μεγαλώνουν.
Η απουσία ιδεολογιών είναι ένα είδος ιδεολογίας, που ανάγεται στον χυδαίο πραγματισμό, στον οπορτουνισμό, στην τέχνη του βολέματος: θα μπορούσαμε, ίσως, να μιλήσουμε για απουσία μεγάλων ιδεολογιών και τη διάδοση μιας ευτελούς ιδεολογίας του οπορτουνισμού, την επιστροφή στον εαυτό μας, δηλαδή ένα είδος φτηνού κυνισμού.
Η πρόοδος δεν είναι ένας νόμος της ιστορίας, αλλά η αναγκαιότητα της πραγματοποίησής της: η ιστορία μπορεί καμιά φορά και να οπισθοχωρεί.
Είναι τελικά πολυτέλεια να γράφεις, ακόμη και να σκέφτεσαι, όταν αντιμετωπίζεις τα πιο σοβαρά προβλήματα της ζωής. Η σκέψη, αν μπορούμε ακόμη να την ονομάσουμε έτσι, καταλήγει σε λίγες αγχωτικές ιδέες. Θα θέλαμε να εξαϋλωθούμε, ή να παρασυρθούμε, σαν ένα κομμάτι βρεγμένο ξύλο, από τα αφρισμένα και λασπωμένα νερά ενός χειμάρρου.
Αυτό που ενθουσιάζει τον συγγραφέα είναι η ελευθερία να γράφει αυτό που αισθάνεται. Δεν κάθεται ν’ ασχοληθεί με ψιλοπράγματα, αλλά πηγαίνει κατ’ ευθείαν στην ουσία:  εκστασιάζεται με το να ακονίζει τη λέξη με την οποία αρχίζει την πρώτη γραμμή, μετά την επόμενη και την επόμενη∙ και τον γεμίζουν με ηδονή μια ζωντανή παράγραφος, μια φρέσκια σελίδα, καινούρια, γεμάτη ρυθμό, φωτιά, νόημα, παιχνίδι.
Η κρίση της πολιτικής σήμερα αποκτά ακόμη και τραγικές μορφές, αλλά ορισμένοι γελωτοποιοί, με τις καθημερινές  τηλεοπτικές παραστάσεις τους, με τα άσχετα παράδοξά τους, μένουν πάντα στην επιφάνεια. Ίσως γιατί είμαστε στη χώρα  του Καραγκιόζη∙ ωστόσο φαίνεται ότι το πάλκο αρχίζει να μην είναι πλέον κατάλληλο για γελωτοποιούς.
Μόνον ένας ελεύθερος άνθρωπος μπορεί να μιλήσει, δίχως οδυνηρές αυταπάτες, για την ελευθερία. Μόνον ένας ελεύθερος ποιητής μπορεί να μας βοηθήσει να ανασκευάσουμε εκείνη τη λεπτή γραμμή που ενώνει το να κάνει ποίηση με την έννοια της ελευθερίας. Και είναι ελεύθερη η γλώσσα του όταν σημαδεύεται από την δραματική αναζήτηση της ελευθερίας, αλλά και της αλήθειας που πάντα εναγωνίως ψάχνει.
Η φιλοσοφία, απελευθερωμένη από τους προοδευτικούς μύθους του σύγχρονου διαφωτισμού, απελευθερωμένη από κάθε κατηγορική προσταγή, πετά ελεύθερη ανάμεσα στα σύννεφα.
Από υποχρέωση μπορούν να γίνουν διάφορα πράγματα που δεν αρέσουν∙ αλλά από υποχρέωση δεν μπορείς να βιάζεις μια γυναίκα. Στοιχειώδης αλήθεια, αλλά για τη συζυγική ηθική έχει ελάχιστη ή καμιά σημασία.
Ο έρως, στην ολότητά του, είναι μια από τις ελάχιστες εμπειρίες που μπορούν να προκαλέσουν έναν άθεο σε φόρμες πανθεϊσμού ή μυστικισμού.
Το μέλλον της χώρας δεν βρίσκεται πια στη λιμνάζουσα αφετηρία του, ούτε σε μια θριαμβική πορεία προς ένα λαμπρό αύριο. Το μέλλον της χώρας, δυστυχώς, έχει κατακρημνιστεί προς μια άγνωστη περιπέτεια.

*Ο Φοίβος Γκικόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ