Οφειλόμενος φόρος τιμής

Ιβάν Κλιούν, Παραλία στο Γκουρζούφ, 1923, ακουαρέλα και χαρτί σε χαρτί, 16.1 × 23.1 εκ.

Της Φανής Τσιαμπάση*

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΗΣ και ΓΙΑΝΝΗΣ Σ. ΠΑΠΑΔΑΤΟΣ (επιμέλεια), Κ’ η φαντασία στο λογισμό, Τιμητικός τόμος για την Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου, εκδόσεις Καλειδοσκόπιο, σελ. 614

Με τον τίτλο «Κ΄ η φαντασία στο λογισμό» (στίχος παρμένος απ’ τις Νύχτες του Φήμιου του Κωστή Παλαμά) ο καλαίσθητος και επιμελημένος τόμος τιμής στην Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου για τη μακρόχρονη και πολύτιμη προσφορά της ως ερευνήτριας και μελετήτριας του λογοτεχνικού χώρου και ως πανεπιστημιακής δασκάλας. Ο τίτλος του τόμου, εύστοχος και εύγλωττος, συμπυκνώνει και αντανακλά τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά της προσωπικότητας της ομότιμης, σήμερα, καθηγήτριας του ΕΚΠΑ.

Η Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου αφιέρωσε το μεγαλύτερο διάστημα της ακαδημαϊκής της ζωής, από το 1986 έως την αφυπηρέτησή της το 2013, στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του ΕΚΠΑ, ως καθηγήτρια νεοελληνικής φιλολογίας, αφήνοντας έντονο το αποτύπωμά της. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν στο προλογικό σημείωμα οι επιμελητές του τόμου: «Το ‘στίγμα’ της, ως πανεπιστημιακής δασκάλας, καθόρισε στο μέγιστο βαθμό η βαθιά πίστη της στις ανθρωπιστικές αξίες, που καθιστούν το δάσκαλο πνευματικό εργάτη και φορέα ήθους, έντιμο διανοούμενο που τολμά να εκτίθεται και ανθρωπιστή παιδαγωγό που διαπνέεται από επιστημοσύνη. Αυτή ακριβώς η βαθιά της πίστη στον άνθρωπο προσδιόριζε πάντα την ακαδημαϊκή αλλά και την προσωπική της θεώρηση».

Με το επιστημονικό, ερευνητικό και διδακτικό της έργο η Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου τόλμησε να ασχοληθεί με πεδία που προηγουμένως ήταν αχαρτογράφητες περιοχές, ανέδειξε εμβληματικές συγγραφικές μορφές της Λογοτεχνίας (της Λογοτεχνίας για Παιδιά και Νέους, κυρίως), συνέβαλε καθοριστικά στην ανανέωση των λογοτεχνικών σπουδών στα Παιδαγωγικά Τμήματα της χώρας μας και χάραξε νέους δρόμους στην προσέγγιση αλλά και στη διδακτική αξιοποίηση των λογοτεχνικών κειμένων. Το συγγραφικό έργο της, ευθέως ανάλογο των επιστημονικών και ερευνητικών της ενδιαφερόντων, σχετίζεται με τη φιλολογική μελέτη και την επιστημονική έρευνα της λογοτεχνικής δημιουργίας, με τη μελέτη και ανάδειξη κορυφαίων ελλήνων λογοτεχνών, με πρωτότυπες μελέτες της Λογοτεχνίας για Παιδιά και Νέους, με πρωτοποριακές έρευνες και καινοτόμες μελέτες για τη φιλαναγνωσία.

Στον τιμητικό αυτό τόμο πολλοί πανεπιστημιακοί δάσκαλοι, μελετητές του λογοτεχνικού και άλλων επιστημονικών πεδίων, δημιουργοί, εκπαιδευτικοί που μαθήτευσαν πλάι στην Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου συνεισέφεραν τα κείμενά τους ως ένδειξη τιμής στην επιστήμονα, την εκπαιδευτικό, τον άνθρωπο.

Οι επιστημονικές περιοχές μελέτης και έρευνας της Άντας Κατσίκη-Γκίβαλου συνιστούν τον οδηγό για τη διάρθρωση του παρόντος τόμου: Νεοελληνική Λογοτεχνία, Λογοτεχνία για Παιδιά και Νέους, Κλασικά Γράμματα, Θέατρο, Εκπαίδευση αποτελούν τις βασικές του ενότητες. Αναλυτικότερα, ο τόμος διαρθρώνεται σε πέντε ενότητες: Στην πρώτη ενότητα περιλαμβάνονται ο χαιρετισμός του Προέδρου του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του ΕΚΠΑ, το προλογικό κείμενο των επιμελητών, πλήρες βιογραφικό σημείωμα και λεπτομερής εργογραφία της τιμώμενης. Στη συνέχεια, υπό τον τίτλο «Κείμενα για την Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου», περιλαμβάνονται πέντε κείμενα που αναφέρονται αναλυτικά στη ζωή, στα ενδιαφέροντα, στη δράση της, σκιαγραφώντας έτσι την προσωπικότητά της, αλλά και στο επιστημονικό και κριτικό της έργο. Ακολουθεί η ενότητα «Νεοελληνική Λογοτεχνία», με δεκαπέντε μελέτες, η «Λογοτεχνία για Παιδιά και Νέους» με δεκαέξι, ενώ επτά μελέτες απαρτίζουν την τελευταία ενότητα «Κλασικά Γράμματα – Θέατρο – Εκπαίδευση».

Από τις σαράντα τρεις συνολικά μελέτες, οι τριάντα τέσσερις συνδέονται με το πεδίο της Λογοτεχνίας. Η θεματολογία είναι ευρεία και τα κείμενα πρωτότυπα, συμβάλλοντας στον εμπλουτισμό και τη διεύρυνση του επιστημονικού διαλόγου για θέματα Λογοτεχνίας. Διαχρονικά και σύγχρονα ζητήματα θεωρητικού στοχασμού, προσεγγίσεις –υπό νέο πρίσμα– παλαιότερων ή και σύγχρονων έργων, συνομιλίες ή και συγκριτικές μελέτες κειμένων διαφορετικών δημιουργών και κειμενικών ειδών, είναι μερικές από τις πολλές θεματικές περιοχές που συνθέτουν το παζλ του πολυσέλιδου αυτού τόμου. Από αυτή την πλούσια σε ποικιλία θεμάτων δεξαμενή, ο αναγνώστης μπορεί να αντλήσει και να μελετήσει σημαντικά θεωρητικά ζητήματα, όπως παραδείγματος χάρη, θέματα αναφορικά με την ανάγνωση και τον αναγνώστη, την κριτική ή την πρόσληψη του λογοτεχνικού κειμένου, όπως και θέματα φιλαναγνωσίας ή δημιουργικής γραφής. Μπορεί να αντλήσει μελέτες που εστιάζουν σε πτυχές του έργου παλαιότερων, γνωστών και καταξιωμένων συγγραφέων, προτείνοντας ανανεωμένους τρόπους ανάγνωσης και ερμηνείας, όπως για παράδειγμα του Κοσμά Πολίτη ή του Παντελή Πρεβελάκη, καθώς επίσης και μελέτες που καταδεικνύουν τη σπουδαιότητα του έργου νεότερων, σύγχρονων δημιουργών.

Σε κάθε περίπτωση, ο πλούτος των θεμάτων, ο πλουραλισμός των οπτικών και των προσεγγίσεων και, βεβαίως, η επιστημονική και θεωρητική τους θεμελίωση προσδίδουν στον τόμο Κ’ η φαντασία στο λογισμό δύναμη και δυναμική, καθιστώντας τον ένα αξιόλογο έργο. Έργο που απευθύνεται σε πολλούς αποδέκτες: σε ερευνητές και μελετητές του λογοτεχνικού τοπίου, σε εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων, σε δημιουργούς και, γενικότερα, σε όλους όσοι ενδιαφέρονται για τη Λογοτεχνία και την Εκπαίδευση. Όλοι τους θα βρουν στις σελίδες του ελκυστικά κείμενα.

*Η Φανή Τσιαμπάση είναι δρ ΠΤΔΕ ΕΚΠΑ, συντονίστρια Εκπαιδευτικού Έργου