Ο λόγος του δάσους

ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗ

ΡΙΤΣΑΡΝΤ ΠΑΟΥΕΡΣ, Οι κορυφές της ζωής, μτφρ. Βασιλική Πολίτη, εκδόσεις Διάπλαση, σελ. 696

Βραβείο Πούλιτζερ 2019, για τον γεννημένο στο Ιλινόις αλλά κοσμογυρισμένο συγγραφέα και θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι πρόκειται για μια δίκαια βράβευση. Άλλωστε ο Πάουερς έχει αποδείξει όχι μόνο ότι είναι ένας σπουδαίος συγγραφέας αλλά κι ότι έχει τη δεξιότητα να κερδίζει βαρυσήμαντες διακρίσεις, πράγματα που δεν συμβαδίζουν πάντοτε. Έχει τιμηθεί με το Εθνικό βραβείο μυθιστορήματος των ΗΠΑ, άθλος διόλου ευκαταφρόνητος, είχε πολλαπλές υποψηφιότητες για άλλα βραβεία κι επίσης, πράγμα που δεν συμβαίνει στην Ελλάδα, τα βραβεία έφεραν πωλήσεις. Το όνομά του φιγουράρει στις επιλογές των εφημερίδων εκτός κι εντός ΗΠΑ και τα βιβλία του γίνονται αμέσως best sellers. Πώς τα καταφέρνει όλα αυτά ο Πάουερς; Πρώτα από όλα με μια εντυπωσιακή αφηγηματική πρόζα, η οποία στην παρούσα μετάφραση της Βασιλικής Πολίτη αναδεικνύεται με επιτυχία. Αυτή η πρόζα, η οποία κάνει ακόμα και σημαντικούς λογοτέχνες να φαίνονται ερασιτέχνες και που εντυπωσιάζει από την πρώτη σελίδα, είναι ίσως το βασικό όπλο του. Από εκεί και πέρα, ο Πάουερς ακολουθεί τις συμβάσεις που ίσως είναι απαραίτητες για να απευθυνθεί στο πλατύ κοινό αλλά κυρίως στις επιτροπές των βραβείων, καθώς τα βραβεία απονέμονται από ανθρώπους που έχουν κι αυτοί όπως όλοι συγκεκριμένη αισθητική. Συγγράφει πολυσέλιδα μυθιστορήματα τα οποία ταιριάζουν σε αυτή τη λογική και την αισθητική, ακολουθεί το κάπως βαρύγδουπο ύφος που αξιολογείται από τις αγγλόφωνες επιτροπές, επιλέγει θέματα τα οποία είναι αποδεκτά από όλους και πραγματοποιεί ενδελεχή έρευνα επάνω στα θέματα τα οποία επεξεργάζεται. Κι αυτή είναι η μυθιστορία του Πάουερς κι αυτό είναι το τελευταίο κι ένα από τα καλύτερα μυθιστορήματά του.

Το θέμα του βιβλίου, όπως φαίνεται κι από τον τίτλο κι από το εξώφυλλο κι από τον τρόπο που προβάλλεται διεθνώς, είναι τα δάση. Το οποίο είναι ομολογουμένως ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα του πλανήτη αυτή τη στιγμή. Το μυθιστόρημα χωρίζεται σε τέσσερα εύγλωττα μέρη. Τις ρίζες, όπου ο συγγραφέας με ιλιγγιώδες αφηγηματικό οίστρο μας παρουσιάζει τους πρωταγωνιστές, τους χαρακτήρες του βιβλίου. Η σύλληψη, παρά την πολυφωνικότητα στην οποία μας έχει συνηθίσει ο Πάουερς, είναι απλή: οι ήρωες του βιβλίου, αν και άσχετοι μεταξύ τους, θα ενωθούν συλλογικά σε πρακτικό και θεωρητικό επίπεδο σχηματίζοντας έναν κορμό (Κορμός, το δεύτερο μέρος του μυθιστορήματος), με στόχο την προστασία των δασών (Κόμη, το τρίτο μέρος του μυθιστορήματος). Ο καθένας με τον τρόπο του, θα αντισταθούν στην ανεξέλεγκτη υλοτομία. Θα έρθουν αντιμέτωποι με τον νόμο, ο οποίος, όπως βλέπουμε στο μυθιστόρημα, στις ΗΠΑ είναι πολύ σκληρός κι αντιμετωπίζει με άμεση βία τους ακτιβιστές και τους διαδηλωτές. Τελικά θα καθυστερήσουν τα σχέδια των υλοτομικών εταιρειών, όμως θα χάσουν. Άλλοι θα εξουδετερωθούν, άλλοι θα καταδικαστούν, άλλοι θα υποστούν βία. Ωστόσο θα μείνει το αποτέλεσμα των ενεργειών τους (Σπόροι, το τέταρτο μέρος του μυθιστορήματος) που θα μεταβάλλουν την παγκόσμια οπτική σε σχέση με τα δάση και την υλοτομία. Άλλωστε είναι σίγουρο ότι θα αλλάξει και η οπτική του αναγνώστη και θα βλέπει με άλλο μάτι τα έπιπλα και τα ξύλινα αντικείμενα.

Ο συγγραφέας αναπτύσσει την αφήγησή του πολυφωνικά, παράλληλα, όπως ένα δένδρο που αναπτύσσει κλαδιά και φυλλωσιές και οι χαρακτήρες του συγκοινωνούν με ποικίλους τρόπους κι επικαλύπτονται. Συνολικά, παρά την ουσιαστική απλότητα της δομής και τον κάπως μανιχαϊστικό ιδεολογικό του βάθρο, πρόκειται για ένα αξιοθαύμαστο μυθιστόρημα που αποδεικνύει ότι η μεγάλη τέχνη μπορεί να είναι και πολιτικοποιημένη ή τέλος πάντων ιδεολογικά φορτισμένη.

Ο Γιάννης Παπαγιάννης είναι πεζογράφος

Γιάννης Τσαρούχης, Δύο άνδρες με φτερά πεταλούδας, 1968, λάδι σε καπλαμά, 44,5 x 39,4 εκ.