Το απροσπέλαστο της ύπαρξης και η ακύρωσή του

Κώστας Μπασάνος,Where trees never grow, 2018, κόντρα-πλακέ, μελάνι, 680 x 236 x 116 εκ.

ΤΟΥ ΠΑΥΛΟΥ Δ. ΠΕΖΑΡΟΥ

ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΑΜΠΑΝΗΣ: Ρωγμή στο απροσπέλαστο, εκδόσεις Σοκόλη, σελ. 62

Έχοντας ήδη δοκιμαστεί στους τρόπους γραφής με τέσσερα μυθιστορήματα και δύο θεατρικούς μονολόγους, ο Σωτήρης Σαμπάνης (Καμάρες Αιγιαλείας, 1955) διαθέτει ασφαλώς, ώριμος πια, όλα τα εχέγγυα που του επιτρέπουν να εισέλθει με αξιώσεις και στα μυστήρια του ποιητικού λόγου. Μετά την πρώτη αξιόλογη δουλειά του («Μεσίστιοι Πόθοι», εκδ. Γαβριηλίδης, 2008, σσ. 53), η παρούσα συλλογή αποτελεί ήδη την δεύτερη ποιητική συλλογή του.

Η «Ρωγμή στο απροσπέλαστο» κινείται, ως επί το πλείστον, στο χώρο του ιδιωτικού. Ωστόσο, η εσωστρέφεια που δημοσιοποιείται είναι κι αυτή μια πράξη με κοινωνικο-πολιτικές συνδηλώσεις.

Το απροσπέλαστο της ύπαρξης, είτε αφορά στο παρόν είτε στο μέλλον, σε προσωπικό ή/και σε συλλογικό επίπεδο, σπρώχνει σε αναζήτηση των ρωγμών εκείνων που θα δώσουν διεξόδους από το ζοφερό κλίμα μιας πεζής και αντιπνευματικής καθημερινότητας. Των ρωγμών εκείνων που θα προσφέρουν στιγμές ανάτασης και περισυλλογής. «Κάποιος που ερχόταν από το σκοτάδι / εξατμίστηκε όταν συνάντησε το φως.» (Η ηλικία του φόβου, σ. 17)

Και βέβαια, κυρίαρχη ρωγμή δημιουργείται από τα πάθη του έρωτα, της αγάπης γενικότερα, όταν η ηδονή βιώνεται ως οδύνη ή όταν η ανάμνηση επιστρατεύεται συνειδητά ή ασυνείδητα και φέρνει πίσω φωνές, κινήσεις, μυρωδιές προσώπων αγαπημένων. «Ρωγμή χαμόγελο φωτιάς γεννά άλλον κόσμο /σ’ ένα ταξίδι πέρα από μας», όπως αναφέρεται και στο ομώνυμο της συλλογής ποίημα (σ. 36).

Για τον ποιητή, ο έρωτας είναι ο κατ’ εξοχήν παράγοντας που κινητοποιεί τις ευαισθησίες και μετατρέπει τους σχετικούς στοχασμούς σε στίχους αληθινούς. «Λίγο να ήμουνα από των χειρισμών σου τη μαγεία, / θα περιέσωζα της ευτυχίας μου τη λύπη. / Θα ενσωμάτωνα εντελώς / τον σπαραγμό της ηδονής.» («Ξαστόχημα», σ. 14). Στο ίδιο πνεύμα, ανακαλούνται και πολλές άλλες απώλειες, μνήμες οδυνηρές που βαθαίνουν την ανθρώπινη μοναξιά, όταν μάλιστα μέσα από αυτές επιδιώκεις να πάρεις ανάσα σε ένα περιβάλλον που το βλέπεις να εκφυλίζεται τελικώς στο τίποτα. Έντονες μνήμες από ανθρώπινες σχέσεις που η επιστροφή τους ζεσταίνει τον εσωτερικό κόσμο του ποιητή. «Κάτι περνάει στο σκοτάδι. / Το κάνει έναν τόνο ανοιχτότερο.» (σ. 29).

Από πλευράς, λοιπόν, περιεχομένου, η ρωγμή που με ενάργεια επιδιώκεται μέσα από τους στίχους, προκειμένου να διαρραγεί το «απροσπέλαστο» του Είναι, φαίνεται να μην οδηγεί τελικώς παρά στη στιγμιαία και όχι διαρκή ακύρωσή του. Για τον ποιητή, οι κάθε είδους πεσιμισμοί περιττεύουν. Το ζητούμενο, ωστόσο, παραμένει: κατά πόσον, δηλαδή, στις, εν πολλοίς, αποφθεγματικές διατυπώσεις του, διακρίνεται ότι μια σημαντική «ρωγμή» θα μπορούσε τελικώς να αποτελέσει τον παράγοντα που θα οδηγούσε και σε μια οριστική κατάφαση της ζωής.

Η συλλογή των 51 ποιημάτων του Σ. Σαμπάνη διακρίνεται για τη συνεκτικότητα αλλά και την εκφραστικότητά της.  Υπάρχει ένας εσωτερικός ρυθμός στα ποιήματα που αναδεικνύει, μεταξύ άλλων, τη στοχαστική του διάθεση και την ευγένεια των αισθημάτων του. Με μια γλώσσα διαφανή, αποφεύγει τις παραμυθιακές διαστάσεις και τις υπερβολές στις διατυπώσεις και στις όποιες μεταφορές χρησιμοποιεί.

Πρόκειται, κατά την άποψή μου, για ποιήματα βιωμάτων και εμπειρίας. Τουτέστιν, μια προσωπική ποιητική έκφραση με απανωτούς λυρικούς τόνους, πολλές φορές έντονους, ενώ ταυτόχρονα διακρίνεται για τη λιτότητα του λόγου του. Στο πλαίσιο αυτό, θεωρώ ότι οι καλύτερες στιγμές του βρίσκονται στα σύντομα «επιγραμματικά» ποιήματα της συλλογής, το καθένα των οποίων ολοκληρώνεται σε λιγότερους από δέκα στίχους. «Πρόσεχε πού πατάς. / Κρυμμένα δόκανα οι λέξεις / χώνονται ως το κόκαλο. / Κι η ποίηση γκρεμός / με στόμα ανοιχτό προσμένει / απ’ των ψυχών το πέσιμο / να ζήσει.» («Κατάγματα», σ. 32). Ίσως, λοιπόν, αυτός να είναι ο δρόμος στα μελλοντικά ποιητικά βήματα του Σωτήρη Σαμπάνη.

Ο Παύλος Δ. είναι ποιητής