Δωμάτιο χωρίς θέα

ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΜΟΙΡΑ

 

Μαρία, 2012, Εκτύπωση inkjet σε χαρτί fine art, 34 Χ 44 εκ.

ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΑΝΤΟΝΑΣ, Ο μηχανισμός του δωματίου, Επίμετρο: Τζίνα Πολίτη, εκδόσεις Άγρα, Αθήνα 2014, σελ. 86

Θεατρική φόρμα με ύφος μυστηρίου, έντεκα σύντομες σκηνές, μια σειρά από πρόσωπα-ιδιότητες, μια γυναίκα στον αντίποδα όλων των άλλων και ένας τριμερής σκηνικός χώρος που διαμορφώνεται πλευρικά από τις προσόψεις της εκκλησίας και του χώρου διασκέδασης και μετωπικά από ένα αινιγματικό κλειστό δωμάτιο που ένας πορτιέρης φυλά νυχθημερόν και κατόπιν εντολών παραχωρεί ή όχι την άδεια εισόδου. Στο γεωμετρικό κέντρο της σκηνής μια πόρτα χωρίς πόμολο και χωρίς δυνατότητα διάβασης που ορθώνεται απειλητικά και φράσσει το άγνωστο.

Ο Αντονάς κατασκευάζει και χειρίζεται με επιτηδειότητα τον συμβολικό χώρο-γρίφο και παιγνιωδώς το δίπολο μέσα-έξω αναποδογυρίζοντας σαν γάντι την αόρατη «εσωτερικότητα» του δωματίου. Ενός αστάθμητου παράγοντα που υποκινεί τη δράση και προδιαγράφει την εξέλιξη. Ο πορτιέρης αλλά και ο θεατής-αναγνώστης βρίσκονται έξω από το τρίπτυχο δωμάτιο-εκκλησία-χώρος διασκέδασης αλλά μέσα στην σκηνική κατασκευή στην οποία εκτυλίσσεται η θεατρική πράξη. Αμφότεροι ομού κοιτώντας μπροστά έχουν ελάχιστη αίσθηση του χώρου που τους περιβάλλει και αγνοούν όσα διαδραματίζονται εν κρυπτώ πίσω από την κλειστή πόρτα-σύμβολο. Στο παρασκήνιο, στο άβατο του δωματίου διαμείβονται πράγματα σκοτεινά και άνομα που εκείνοι πληροφορούνται «κατόπιν εορτής» από τρίτους και ενώ έχουν ήδη αμετάκλητα συντελεσθεί. Όσα συμβαίνουν «μέσα» στο δωμάτιο γίνονται αντιληπτά από πυροβολισμούς, κρότους, ήχους, μεταφορά πτωμάτων, ανακρίσεις και κυρίως πληροφορίες που συλλέγονται από τις στιχομυθίες, χωρίς ποτέ οι ίδιοι να έχουν προσωπική αντίληψη και εικόνα από το εσωτερικό των χώρων. Ατενίζοντας παθητικά και αμήχανα την απαραβίαστη όψη τους αισθάνονται αναρμόδιοι και ανήμποροι να αποτρέψουν όσα τρομακτικά και αναίσχυντα συντελούνται και συγκαλύπτονται πίσω από τους τοίχους.

Οι διάλογοι εντείνουν την συνθήκη ασυνεννοησίας καθώς οι αόριστες προσχηματικές ερωτήσεις επισύρουν ασαφείς απαντήσεις που ηχούν στο κενό. Ανώνυμα πρόσωπα παρουσιάζονται μόνο με την ιδιότητα τους: του κτήτορα και ρυθμιστή του δωματίου, του επισκέπτη, του καντηλανάφτη, του πιστού, του καρναβαλιστή, του ανακριτή, του νοσοκόμου. Δρουν μηχανικά, εκτελούν κάποια προδιαγεγραμμένη αποστολή και αποσύρονται. Ανταλλάσσουν φράσεις κοινότοπες, ατελείς, ελλειπτικές. Εκστομίζουν λέξεις που επαναλαμβάνονται επίμονα σαν ηχώ και τελικά γλιστρούν και χάνονται χωρίς να αγγίξουν την ουσία των γεγονότων. Κατακλείδες που συστρέφονται σπασμωδικά από στόμα σε στόμα χωρίς να αποσαφηνίζουν ή να επικοινωνούν κάτι.

Το «δωμάτιο» του έργου δεν είναι ο χώρος της καταφυγής, της οικειότητας, της ασφάλειας. Είναι το άγνωστο, το ανεξέλεγκτο, το απειλητικό. Το συνώνυμο του αποπροσανατολισμού, της ασάφειας, της παγίδευσης. Η απουσία ουσιαστικής δράσης στο προσκήνιο, η έλλειψη χωρικής εποπτείας, η ελεγχόμενη ροή πληροφοριών εντείνουν το αίσθημα της ανασφάλειας και επιτείνουν την προσμονή ενός επαπειλούμενου απροσδιόριστου κινδύνου που ελλοχεύει εκεί μέσα. Ο πορτιέρης δεν είναι ο αυτόκλητος αγαθός φύλακας μιας κιβωτού, ενός θησαυρού, μιας παρακαταθήκης, αλλά ένας εφησυχασμένος μισθοφόρος που τηρεί τις δεσμεύσεις και τους όρους του συμβολαίου που φέρει την υπογραφή του, αδιάφορος για ό,τι συμβαίνει έξω από το περιορισμένο εύρος των αρμοδιοτήτων του. Ένα ευσυνείδητο γρανάζι στον μηχανισμό της εξουσίας που ακολουθεί πιστά το γράμμα του νόμου. Χωρίς σαφή επίγνωση της αποστολής και του ρόλου τον οποίο επιτελεί και χωρίς ερωτηματικά για τα συμφέροντα που υπηρετεί. Ένα ανδρείκελο χωρίς ηθικούς ενδοιασμούς και υπαρξιακή αγωνία που δεν μετανοεί, δεν αμφιβάλλει, δεν εξεγείρεται.

Στο κοσμοείδωλο της αδράνειας, της συναίνεσης, της υποταγής και της εξαγοράς της σιωπής έναντι αντιτίμου που εκπροσωπούν ο πορτιέρης και τα άλλα πρόσωπα-ιδιότητες, αντιπαρατίθεται η εγρήγορση, η ανυπακοή και η αντίσταση της Ντάλιας Του μόνου προσώπου στο έργο που έχει ταυτότητα και όνομα και ακολουθεί γενναιόφρονα τις επιταγές της συνείδησής του. Του γυναικείου ρόλου που κινείται στον αντίποδα ενός κόσμου ελαφρότητας, αλλοτρίωσης, ηθικής αδιαφορίας και έκπτωσης αξιών. Ενός κόσμου που ακολουθεί τυφλά τα κελεύσματα και τις επιταγές της εξουσίας αποδεχόμενος τη διασπορά του κοινότοπου «Κακού». Η Ντάλια η οποία θα αμφισβητήσει την παντοδυναμία του συστήματος και θα αναζητήσει τις ρωγμές του «μηχανισμού του δωματίου» θα εξαφανισθεί σαν να μην υπήρξε ποτέ χωρίς να αφήσει ίχνη.

Όταν η παράσταση τελειώσει ο θεατής-αναγνώστης θα παραλάβει ένα σχεδιάγραμμα του χώρου. Τότε θα αντιληφθεί ότι πίσω από την φυλασσόμενη πόρτα δεν υπάρχει ένας επτασφράγιστος περίκλειστος χώρος αλλά ένα αποπροσανατολιστικό σύμπλεγμα αδιεξόδων. Ένα λαβυρινθώδες δίκτυο εξουσιαστικών δομών που ελέγχει τις διαβάσεις και τα περάσματα. Που αποκλείει, παραπλανά και υποτάσσει τον παρείσακτο και έγκειται σ’ αυτόν να μείνει ασφαλής στην είσοδο, σαν ένας ακόμα πορτιέρης, περιφρουρώντας αλλότρια συμφέροντα ή να βρει τον μίτο που θα τον οδηγήσει στην έξοδο.   

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την κατανόηση των αλληγοριών του κειμένου παρουσιάζει το εξαιρετικά διεισδυτικό επίμετρο της Τζίνας Πολίτη που μεθοδικά και ευφάνταστα αναλύει τη δομή και το περιεχόμενο τόσο του αινιγματικού σκηνικού χώρου όσο και της πλοκής. Ξεκλειδώνοντας με ποικίλες αναφορές και ερμηνευτικές παρεμβάσεις τις λογοτεχνικές επινοήσεις και κατασκευές του συγγραφέα προσανατολίζει τον αναγνώστη αλλά κυρίως ανασύρει και επισημαίνει τις διασταυρώσεις του έργου με την τρέχουσα δυσοίωνη και αποπνικτική κοινωνικοπολιτική συνθήκη.

Η Μαρία Μοίρα είναι αρχιτέκτονας και διδάσκει στο ΤΕΙ της Αθήνας