Μια παράλληλη Ελλάδα

ΤΗΣ ΒΙΒΗΣ ΖΩΓΡΑΦΟΥ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΧΩΜΕΝΙΔΗΣ, Ο κόσμος στα μέτρα του, εκδόσεις Πατάκη, σελ. 414

Σταθερό χαρακτηριστικό του έργου του Χρήστου Χωμενίδη είναι το στοιχείο της φάρσας, το οποίο σε αυτό το βιβλίο του είναι πιο ελεγχόμενο. Το αναρχικό χιούμορ του συγγραφέα και η παραληρηματική του φαντασία, που διαλύουν την αφήγηση και προβληματίζουν τον αναγνώστη, εδώ εντάσσονται ομαλότερα και με λιγότερη έπαρση στην αφήγηση, επιτρέποντας μια υπόνοια ρομαντισμού.

Η ιστορία αναφέρεται στον μποέμ δικηγόρο Μάρκο Σιμωτά ο οποίος, χάρη σε πολιτικές συγκυρίες, κομματικούς καιροσκοπισμούς και άλλες ισορροπίες συμφερόντων γίνεται κυβερνήτης σε ένα φανταστικό νησί. Η θητεία του τον ωριμάζει πολιτικά αλλά και ως άντρα, αφού σταδιακά αναπτύσσεται ένα γνήσιο ενδιαφέρον προσφοράς στα κοινά, ενώ γεύεται και τον αληθινό έρωτα. Πρόκειται δηλαδή για μια ιστορία μεταμόρφωσης του πρωταγωνιστή που αφορά στην εσωτερική του συνειδητότητα, στον βαθμό της ωρίμανσής του. Μια ωρίμανση που συμαβίνει παρόλο που ο Σιμωτάς δεν την επιδιώκει, ούτε την επιθυμεί. Τα γεγονότα έρχονται να τον αφυπνίσουν παρά τη θέλησή του, κατά τη συνήθη Χωμενίδεια ειρωνεία.

Ακόμα πιο ειρωνικό, μάλιστα, είναι το γεγονός ότι αν και ο Σιμωτάς αλλάζει, ο κόσμος γύρω του παραμένει ίδιος και ότι αν αυτός γίνεται πιο πιστός ως επαναστάτης και ως σύζυγος, το περιβάλλον του παραμένει διεφθαρμένο, καχύποπτο και σκληρό. Ο κόσμος δεν έρχεται ποτέ στα μέτρα του, ή είναι στα μέτρα του μόνο όταν και αυτός είναι «βολεμένος», μποέμ και «για την πάρτη του», όπως δηλαδή ήταν αρχικά. Ούτε στον ερωτικό τομέα έρχεται ο κόσμος στα μέτρα του, αφού η αγαπημένη του προτιμά μια ζωή διαφορετική από εκείνη που σχεδιάζει και η προσπάθειά του να της επιβληθεί είναι τόσο αλαζονική όσο και αποτυχημένη.

Αφορμή για την ιστορία του Σιμωτά είναι η αναζήτηση του γιου του, Αρθούρου, στο παρελθόν, με αφορμή κάποια φωτογραφία. Ωστόσο, η συμμετοχή του Αρθούρου στην αφήγηση είναι ελάχιστη, σχεδόν προσχηματική, και ο αναγνώστης παρακολουθεί την ζωή του Σιμωτά τελικά μη διαμεσολαβημένη.

Το μυθιστόρημα έχει πολλές αναφορές στην πρώτη τετραετία του ΠΑΣΟΚ, όπως είναι η πολιτικολογία κατά των αμερικάνικων βάσεων, η αποθέωση της Εθνικής Αντίστασης και ο τρόπος που λειτουργούσε ο κομματικός μηχανισμός. Η σκηνή της συνάντησης του πρωταγωνιστή με τον Ανδρέα Παπανδρέου είναι από τις πιο «ζωντανές» και απολαυστικές του μυθιστορήματος. Οι παλιοί σύντροφοι του κόμματος που θα διαβάσουν το μυθιστόρημα σίγουρα θα βρουν και άλλες απολαυστικές στιγμές για να τους θυμίσουν την κομματική τους δράση.

Ένα ακόμα χαρακτηριστικό του μυθιστορήματος αφορά στην χρήση ιστορικών αναφορών, όπως, κυρίως, στον δεξιοτέχνη του μπουζουκιού Μανώλη Χιώτη, στον Θεόδωρο Φαλέζ Κολοκοτρώνη, εγγονό του Κολοκοτρώνη, στον Αβραάμ Λίνκολν και στον αμερικάνικο εμφύλιο. Τα πρόσωπα αυτά περνούν από την αφήγηση σαν σκιές, και δεν παίζουν κάποιον πρωταγωνιστικό ρόλο. Προσδίδουν στην ιστορία αποχρώσεις ιδεολογίας και αισθητικής, λειτουργώντας περισσότερο ως σημεία. Παράλληλα, μπολιάζουν το είδος του φανταστικού μυθιστορήματος με ιστορικό ενδιαφέρον και το προσανανατολίζουν σε μια αληθοφανή βάση, που προκαλεί το ανθρωποκεντρικό ενδιαφέρον του αναγνώστη.

«Ο κόσμος στα μέτρα του» είναι ένα φανταστικό μυθιστόρημα που χρησιμοποιεί την ιστορία, την φάρσα, και την αλληγορία. Στα περισσότερα από αυτά τα στοιχεία ο Χωμενίδης δεν μένει συνεπής, παρά τα «τσιμπολογά» προκειμένου να εξυπηρετήσει το δικό του ύφος. Τα χρησιμοποιεί όσο του χρειάζονται για να εκφράσει την προσωπική του αισθητική.