ΤΗΣ ΕΛΕΝΑΣ ΧΟΥΖΟΥΡΗ
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΣΚΑΛΙΔΗ, Κρέας από σταφύλι, εκδόσεις Πόλις, σελ. 133
Από την πρώτη πεζογραφική της κατάθεση με το βιβλίο Προδοσία και εγκατάλειψη (Πόλις, 2008), η 30χρονη τότε Σταυρούλα Σκαλίδη έδειξε πως κύριο μέλημά της είναι η λογοτεχνία. Η επιβράβευσή της με το Βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου πεζογράφου [Ηρακλή Παπαλέξη] του περιοδικού Διαβάζω επιβεβαίωσε αυτήν την επιλογή, δημιούργησε όμως μεγαλύτερες προσδοκίες ως προς τη συνέχεια του πρώτου, αξιόλογου εγχειρήματός της. Ευτυχώς, η συνέχεια όχι μόνον δεν απογοητεύει, αλλά αντίθετα δείχνει πως η νέα συγγραφέας διαθέτει ισχυρές λογοτεχνικές δυνατότητες και ικανότητα να τις προχωρήσει ακόμη περισσότερο, με στόχο ένα ακόμη αρτιότερο λογοτεχνικό αποτέλεσμα σε σχέση με το πρώτο της βιβλίο. Ανάμεσα στη νουβέλα και το μυθιστόρημα, το Κρέας από σταφύλι προκαλεί ήδη τον υποψιασμένο αναγνώστη από τον μεταφορικό του τίτλο για τις γλωσσικές διαθέσεις της συγγραφέα. Ο επεξηγηματικός υπότιτλος, «Μια ιστορία ωμοφαγίας», τον εισάγει σ’ ένα κλίμα κάθε άλλο παρά ειρηνικό και ευχάριστο. Αντίθετα, τον υποψιάζει για καταστάσεις σκοτεινές και υπόγειες, που σκαρφαλώνουν από τα έγκατα της ψυχής για να τσακίσουν τους ανθρώπους και τις ζωές τους. Και η συγγραφέας δεν του κάνει τη χάρη να λαθέψει. Από την πρώτη παράγραφο της πρώτης σελίδας, η βία, ψυχική, σωματική, εμφανίζεται καθοριστική. Για να μην της σπάσει το κεφάλι στα πλακάκια της κουζίνας, όπως απειλεί την μάννα του, ο σαραντάχρονος Θεόφιλος Ζερβοθανάσης βροντάει την εξώπορτα του σπιτιού του και εξαφανίζεται άπαξ δια παντός, παρατώντας σύξυλους, τη γυναίκα του Φρόσω, την εννιάχρονη κόρη του Μυρσίνη και τη μόλις ενός έτους Άννα. Γύρω τους, το θαλερό αμπέλι, το ελπιδοφόρο σάρκινο σταφύλι, το κρασί που θα γινόταν. Το σώμα και το αίμα, αναμφισβήτητα βασικά συστατικά της «αγίας» οικογένειας. Στην προκειμένη περίπτωση, του μυθιστορήματος της Σκαλίδη, μιας οικογένειας τιναγμένης εκ βάθρων από την τρέλα και το κρυφό φονικό. Διότι η Μαγδαληνή, Μαγδάλω στο καμπίσιο χωριό με τα αμπέλια, η μάννα του Θεόφιλου, δεν είναι απλώς στριμμένη, ιδιότροπη και αυταρχική, ένα κοινότυπο πρότυπο μεσογειακής μητέρας, αλλά γυναίκα με σκοτεινό και ανταριασμένο από την τρέλα νου. Που η ρίζα της σκοτεινιάς της βρίσκεται στο σκοτωμό του μικρού και πολυαγαπημένου αδελφού. Που η τρέλα την οδηγεί στο φονικό ενός μικρού κοριτσιού και στην απόπειρα να σκοτώσει ένα άλλο. Το δεύτερο, μεγαλώνοντας, θα παντρευτεί τον Θεόφιλο, ο οποίος παιδί μικρό είχε δει τη μάννα του να σκοτώνει. Αυτό είναι και το μυστικό του βιβλίου, που μας αποκαλύπτεται στο τέλος. Στο μεταξύ, ο αναγνώστης παρακολουθεί τη διάλυση της τραυματισμένης οικογένειας, καθώς και τη διάχυσή της μέσα στις απάνθρωπες συνθήκες καθημερινότητας μιας σύγχρονης μεγαλούπολης, της Αθήνας στην περίπτωσή μας. Από την ενδοοικογενειακή βία του χωριού μεταφερόμαστε στην κοινωνική, πολιτισμική και οικονομική βία της μεγαλούπολης. Ο άστεγος πατέρας, με την αιώνια ενοχή της εγκατάλειψης της οικογένειάς του, η μεγάλη κόρη, με το αξεπέραστο οιδιπόδειο σύμπλεγμα, βορρά μεσήλικων ανδρών, η νεότερη, ένα είδος Μητέρας-Τερέζας έτοιμη για την οποιαδήποτε, με όποιο τίμημα κοινωνική προσφορά. Και βέβαια η φόνισσα μάννα στο χωριό, μια συνέχεια της Γυναίκας της Ζάκυθος ή της Φραγκογιαννούς, με σχεδόν προγραμμένη τη μοίρα της από τα μικράτα της ήδη, το μεγαλύτερο θηλυκό ανάμεσα σε έντεκα παιδιά, άρα μια δεύτερη μάνα τους. Η κάθαρση έρχεται βίαια στο βιβλίο της Σκαλίδη. Μάννα και γιός καταστρέφονται, οι ρίζες του κακού εκλείπουν. Το σκοτεινό μυστικό της συνενοχής μάνας-γιού θα αποκαλυφθεί από ένα αθώο άστεγο κορίτσι. Έτσι η επιστροφή των αποενοχοποιημένων πια θυγατέρων στο χωριό, στο αμπέλι, επανασυνδέει το σώμα και το αίμα της οικογένειας που ξεκινά από την αρχή την ζωή της. Η Σκαλίδη στήνει το μυθιστόρημά της (νουβέλα) με συνεχείς εναλλαγές αφηγηματικών φωνών, χρόνων και τόπων. Αρνείται την ευκολία της γραμμικής αφήγησης, ενδίδει στην αποσπασματικότητα και τη γλωσσική πυκνότητα. Η τελευταία την οδηγεί σε έντονο φλερτ με την ποίηση. Κυρίως όμως –κι αυτό πιστεύω είναι το σημαντικότερο στην περίπτωση της Σκαλίδη- η νέα συγγραφέας σκύβει σεβαστικά στη γλωσσική και λογοτεχνική μας παράδοση (Σολωμός, Παπαδιαμάντης, Δημουλά κ.λπ) αξιοποιώντας την δημιουργικά μέσα στα σύγχρονα, βίαια μερικές φορές, γλωσσικά ιδιώματα.
Η Έλενα Χουζούρη είναι πεζογράφος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου